Quyền tự do cư trú của công dân
Luật Cư trú năm 2006 được sửa đổi bổ sung năm 2013 (gọi tắt là Luật Cư trú) quy định, mọi công dân có quyền cư trú trên lãnh thổ Việt Nam. Quyền tự do cư trú của công dân chỉ bị hạn chế theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền và theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định.
Các luật gia, luật sư Hội Luật gia tỉnh tư vấn cho người dân xã Phú Bình (H.Tân Phú) về Luật Cư trú. Ảnh: Đoàn Phú
Luật Cư trú nghiêm cấm các hành vi: cản trở công dân thực hiện quyền tự do cư trú; lạm dụng quy định về hộ khẩu để hạn chế quyền, lợi ích hợp pháp của công dân; tổ chức, kích động, xúi giục, lôi kéo, dụ dỗ, môi giới, giúp sức, cưỡng bức người khác vi phạm pháp luật về cư trú...
* Quyền luôn gắn với nghĩa vụ
Do công việc không ổn định, anh Hồng Anh (ngụ xã Sông Nhạn, H.Cẩm Mỹ) liên tục thay đổi nơi cư trú. Mỗi lần như vậy, anh đều đến cơ quan công an sở tại đăng ký cư trú theo đúng quy định. Tuy nhiên, bản thân anh và bạn bè ở cùng phòng trọ vẫn chưa biết mình có quyền gì và trách nhiệm ra sao theo Luật Cư trú.
“Pháp luật quy định công dân được quyền tự do cư trú trong lãnh thổ Việt Nam, nhưng em trai tôi đang trong thời gian bị phạt tù treo thì có được theo tôi về TP.Biên làm việc không?” - chị Ngọc Ngà (ngụ P.Quang Vinh, TP.Biên Hòa) thắc mắc.
Về vấn đề này, luật sư Cao Sơn Hà, Đoàn Luật sư tỉnh cho hay, công dân có quyền lựa chọn, quyết định nơi thường trú, tạm trú của mình phù hợp với quy định của Luật Cư trú và các quy định khác của pháp luật có liên quan; được cấp, cấp lại, đổi sổ hộ khẩu, sổ tạm trú, giấy tờ khác liên quan đến cư trú; được cung cấp thông tin, tài liệu liên quan đến việc thực hiện quyền cư trú; yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện biện pháp bảo vệ quyền cư trú của mình; khiếu nại, tố cáo, khởi kiện đối với hành vi vi phạm pháp luật về cư trú theo quy định của pháp luật.
Song song với quyền, Luật Cư trú quy định trách nhiệm của công dân về cư trú như sau: “Chấp hành các quy định của pháp luật về cư trú; cung cấp đầy đủ, chính xác thông tin, tài liệu về cư trú của mình cho cơ quan, người có thẩm quyền và chịu trách nhiệm về thông tin, tài liệu đã cung cấp; nộp lệ phí đăng ký cư trú; xuất trình sổ hộ khẩu, sổ tạm trú, giấy tờ khác liên quan đến cư trú khi cơ quan, người có thẩm quyền yêu cầu; báo ngay với cơ quan đã đăng ký cư trú khi sổ hộ khẩu, sổ tạm trú, giấy tờ khác liên quan đến cư trú bị mất hoặc bị hư hỏng” - luật sư Hà hướng dẫn.
Riêng trường hợp em trai của chị Ngọc Ngà, luật sư Hà cho hay, Luật Cư trú quy định các trường hợp bị hạn chế quyền tự do cư trú gồm: người bị cơ quan tiến hành tố tụng có thẩm quyền áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú. Người bị tòa án áp dụng hình phạt cấm cư trú; người bị kết án phạt tù nhưng chưa có quyết định thi hành án, được hưởng án treo hoặc đang được hoãn, tạm đình chỉ thi hành án phạt tù; người đang bị quản chế. Người bị áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng, cơ sở chữa bệnh, cơ sở giáo dục nhưng đang được hoãn chấp hành hoặc tạm đình chỉ thi hành.
“Căn cứ vào quy định trên thì em trai của chị bị hạn chế quyền tự do cư trú, không thể theo chị vào TP.Biên Hòa làm công nhân khi chưa chấp hành xong hình phạt” - luật sư Hà giải thích.
* Các hành vi bị nghiêm cấm
Anh Hữu Minh (quê tỉnh Trà Vinh) trình bày, anh không vi phạm pháp luật, không bị hạn chế quyền tự do cư trú. Nay anh muốn theo bạn bè về ấp 8, xã Mã Đà (H.Vĩnh Cửu) làm thuê kiếm sống nhưng nghe bạn bè nói việc đăng ký tạm trụ ở đây rất khó vì Mã Đà là xã có rừng.
Phó giám đốc Sở Tư pháp Lê Triết Như Vũ cho biết, Luật Cư trú nghiêm cấm các hành vi như sau: cản trở công dân thực hiện quyền tự do cư trú. Lạm dụng quy định về hộ khẩu để hạn chế quyền, lợi ích hợp pháp của công dân. Nhận hối lộ, cửa quyền, hách dịch, sách nhiễu, gây phiền hà trong việc đăng ký, quản lý cư trú. Thu, sử dụng lệ phí đăng ký cư trú trái với quy định của pháp luật. Tự đặt ra thời gian, thủ tục, giấy tờ, biểu mẫu trái với quy định của pháp luật hoặc làm sai lệch sổ sách, hồ sơ về cư trú.
Ngoài ra, Luật Cư trú cũng nghiêm cấm các hành vi như: cố ý cấp hoặc từ chối cấp giấy tờ về cư trú trái với quy định của pháp luật. Lợi dụng quyền tự do cư trú để xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Thuê, cho thuê, làm giả, sửa chữa, làm sai lệch nội dung sổ hộ khẩu, sổ tạm trú, giấy tờ khác có liên quan đến cư trú; sử dụng giấy tờ giả về cư trú; cung cấp thông tin, tài liệu sai sự thật về cư trú; giả mạo điều kiện để được đăng ký thường trú. Tổ chức, kích động, xúi giục, lôi kéo, dụ dỗ, môi giới, giúp sức, cưỡng bức người khác vi phạm pháp luật về cư trú. Giải quyết cho đăng ký cư trú khi biết rõ người được cấp đăng ký cư trú không sinh sống tại chỗ ở đó. Đồng ý cho người khác đăng ký cư trú vào chỗ ở của mình để vụ lợi hoặc trong thực tế người đăng ký cư trú không sinh sống tại chỗ ở đó.
“Nếu anh Minh cảm thấy việc tự do cư trú của mình gặp trở ngại khi về xã Mã Đà làm ăn thì có quyền khiếu nại, tố cáo, khởi kiện đối với hành vi vi phạm pháp luật về cư trú theo quy định của pháp luật của địa phương hay cá nhân đã gây khó khăn, trở ngại cho anh” - ông Vũ hướng dẫn.
Để người dân hiểu đúng về nơi cư trú, ông Vũ cho biết thêm, nơi cư trú của công dân là chỗ ở hợp pháp mà người đó thường xuyên sinh sống. Nơi cư trú của công dân là nơi thường trú hoặc nơi tạm trú.Trường hợp không xác định được nơi cư trú của công dân như các trường hợp trên, thì nơi cư trú của công dân là nơi người đó đang sinh sống.
Luật sư Cao Sơn Hà, Đoàn Luật sư tỉnh cho hay, Khoản 1, Điều 8, Nghị định 167/2013/NĐ -CP ngày 12-11-2013 của Chính phủ về việc quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng cháy và chữa cháy; phòng, chống bạo lực gia đình, cá nhân, chủ hộ gia đình không thực hiện đúng quy định về đăng ký thường trú, đăng ký tạm trú hoặc điều chỉnh những thay đổi trong sổ hộ khẩu, sổ tạm trú; không thực hiện đúng quy định về thông báo lưu trú, khai báo tạm vắng; không chấp hành việc kiểm tra hộ khẩu, kiểm tra tạm trú, kiểm tra lưu trú hoặc không xuất trình sổ hộ khẩu, sổ tạm trú, giấy tờ khác liên quan đến cư trú theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền thì bị phạt từ 100-300 ngàn đồng.
