RCEP- Hi vọng về một tương lai tốt đẹp hơn

"Trái ngọt" của cuộc chiến thương mại

Tại cuộc họp quan trọng của Hội nghị Cấp cao ASEAN+3 gồm 10 nước thành viên ASEAN cùng với Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc ở Bangkok tối 4-11, các nhà lãnh đạo 15 quốc gia khu vực châu Á-Thái Bình Dương, trong đó có Australia, đã đồng ý với các điều khoản của RCEP. Tuyên bố chung đưa ra tại hội nghị nêu rõ 15 quốc gia tham gia đàm phán RCEP, không bao gồm Ấn Độ, đã hoàn tất giai đoạn đàm phán và hướng tới mục tiêu ký kết hiệp định vào tháng 2-2020. Đây được cho là một bước đi quan trọng, tiến tới việc cho ra đời một thỏa thuận thương mại quan trọng, giúp thúc đẩy mạnh mẽ kinh tế khu vực.

Tiến trình đàm phán RCEP bắt đầu từ tháng 5-2013, ban đầu gồm 16 quốc gia là 10 nước thành viên Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) cùng Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, New Zealand và Ấn Độ (6 nước đối tác mà ASEAN duy trì các thỏa thuận thương mại tự do). Ấn Độ đã rút lui vào phút chót chủ yếu do áp lực chính trị trong nước và các chiến dịch phản đối quy mô nhằm vào thỏa thuận bị những người bất đồng cho là sẽ mở cửa thị trường Ấn Độ trước làn sóng hàng hóa tiêu dùng từ Trung Quốc cũng như nông sản từ Australia và New Zealand. Tuy nhiên, có nhiều tín hiệu cho thấy, Ấn Độ có thể sẽ quay trở lại RCEP nếu nội dung hiệp định giải tỏa được những khúc mắc về “lợi ích cốt lõi” của quốc gia này.

Giới chuyên gia cho rằng những căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc đã tạo ra "cú hích" mới cho RCEP, qua đó tạo ra một khu vực thương mại tự do lớn nhất thế giới, bao gồm ít nhất 15 nước thành viên, chiếm tới 1/3 GDP toàn cầu và gần 50% dân số thế giới.

Kể từ khi được bắt đầu, các cuộc đàm phán RCEP gần như không đạt được tiến bộ do sự bất đồng giữa các nước thành viên. Tuy nhiên, tốc độ thảo luận những vấn đề còn tồn tại đã được đẩy nhanh trong năm nay, do cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung làm gia tăng quan ngại về sự tăng trưởng kinh tế và an ninh khu vực. Các thành viên của RCEP bao gồm Nhật Bản, Malaysia, Hàn Quốc và Thái Lan tất cả đều có thăng dự thương mại lớn với Mỹ, và thực tế này khiến Tổng thống Mỹ Donald Trump lo lắng.

Hoàn tất RCEP, châu Á đang trang bị các thỏa thuận thương mại tự do để đẩy nhanh hơn nữa tiến trình hội nhập khu vực sâu sắc.

Tác động kinh tế của RCEP đối với châu Á

Ấn Độ rút lui, song 15 nước còn lại vẫn tiếp tục nỗ lực xây dựng một thỏa thuận thương mại tự do lớn nhất thế giới. So với các nguyên tắc của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), RCEP bao gồm những cam kết dỡ bỏ nhiều hơn các rào cản thương mại và cả những điều khoản nhằm giải quyết nhiều vấn đề về thủ tục và pháp lý.

RCEP có tiềm năng trở thành một trong những tiêu chuẩn thương mại khu vực bởi các nguyên tắc mà nó đề ra sẽ trở thành tiền lệ pháp lý và thước đo cho các thỏa thuận thương mại tương lai tại châu Á và xa hơn nữa. Nhiều người băn khoăn không biết việc vắng mặt Ấn Độ có khiến những lợi ích kinh tế mà RCEP mang lại bị sụt giảm hay không? Giới phân tích đánh giá rằng, những tác động tiêu cực từ sự ra đi của Ấn Độ cũng sẽ không quá lớn và hoàn toàn có thể kiểm soát được. Theo một số tính toán, tăng trưởng GDP của 15 nước thành viên sẽ đạt khoảng 80% con số kỳ vọng khi khối có đủ 16 thành viên ban đầu. Vai trò của Ấn Độ trong RCEP với tư cách là một thị trường sinh lợi và là đối thủ cạnh tranh lớn đối với các nước khác khiến việc New Delhi rút lui đồng nghĩa với việc những quốc gia RCEP có ngành xuất khẩu tương đồng với Ấn Độ - như Campuchia, Brunei, New Zealand và Myanmar - có thể được lợi nhiều hơn.

Bên cạnh những con số, việc hoàn tất quá trình đàm phán RCEP diễn ra trong giai đoạn quan trọng đối với giới lãnh đạo kinh tế toàn cầu. RCEP đã kịp thời đem đến một động lực cho chủ nghĩa đa phương, vốn đang thoái trào tại nhiều khu vực trên thế giới, nơi các chính phủ đang chuyển hướng những chính sách dân tộc chủ nghĩa và nhiều khi là đơn phương. Khi Mỹ đang dựng lên bức tường thuế quan và hủy hoại hệ thống thương mại toàn cầu dưới ngọn cờ “nước Mỹ trước tiên,” các nước châu Á, với việc thúc đẩy một hiệp định quy mô và tiêu chuẩn cao như RCEP, đã thể hiện quyết tâm tập thể trong việc thúc đẩy chủ nghĩa đa phương đồng hành với trật tự kinh tế quốc tế hợp tác, tự do và dựa trên nguyên tắc.

Việc hoàn tất RCEP và việc Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) được triển khai tại các quốc gia đã thông qua, châu Á ngày nay đang tự trang bị hai “siêu” thỏa thuận thương mại tự do để đẩy nhanh hơn nữa tiến trình hội nhập khu vực sâu sắc. Có 7 quốc gia cùng tham gia RCEP và CPTPP (Nhật Bản, Australia, New Zealand, Brunei, Malaysia, Singapore và Việt Nam), vì vậy người ta hoàn toàn có cơ sở để tin rằng sẽ có những giao thoa mạnh mẽ giữa hai hiệp định này nếu các bên đủ ý chí. Sự kết hợp ấy sẽ củng cố hơn nữa tính trung tâm của ASEAN, đồng thời tạo nền tảng cho việc thiết lập một khu vực Thương mại Tự do toàn diện thực sự tại châu Á-Thái Bình Dương, mục tiêu lâu nay của những người ủng hộ chủ nghĩa khu vực về kinh tế tại châu Á.

Deborah Elms - Giám đốc điều hành Trung tâm thương mại châu Á có trụ sở tại Singapore - nhận định: "Những căng thẳng thương mại là dấu hiệu cảnh báo cuối cùng cho thấy các nước châu Á cần phải có một diễn đàn tập thể và một nơi để gắn kết trong các vấn đề kinh tế."

Tâm Minh