Sách thiếu nhi đã thay đổi như thế nào trong 20 năm qua?

Năm 2000, Random House công bố lần đầu tác phẩm Chiếc Lexus và cây ô liu của Thomas L.Friedman nhằm trả lời câu hỏi “Toàn cầu hóa là gì?”, có lẽ ngay Penguin Random House Children’s Books cũng không ngờ rằng, sách thiếu nhi đang có sự thay đổi lớn lao như vậy.

Toàn cầu hóa - những đứa trẻ Italia lớn lên với những từ ngữ và giá trị của văn hóa Anh - Mỹ

Năm 2012, Mondadori, nhà xuất bản lớn nhất của Italia chỉ phát hành một phần tư số sách của các tác giả người Italia. Và trong tất cả các cuốn sách dịch, chỉ có 3% là từ các quốc gia không nói tiếng Anh. Điều này có nghĩa gì? Là trong một cửa hàng sách điển hình ở đất nước hình chiếc ủng, việc tìm một cuốn sách được dịch từ tiếng Anh dễ dàng hơn là tìm một tựa sách của tác giả người Italia.

Nhiều tựa sách của các tác giả người Italia hiện nay trông giống như ấn bản của Mỹ hoặc Anh, vì bìa của chúng hiển thị tiêu đề bằng tiếng Anh. Hơn nữa, trong thị trường toàn cầu, việc một tựa sách được dịch và xuất bản ở các quốc gia khác đã trở thành một dấu hiệu thành công, đặc biệt là được dịch và xuất bản ở các nước nói tiếng Anh. Vì vậy, mà một số tác giả Italia cố gắng viết cho độc giả toàn cầu là điều tự nhiên.

The Frozen Boy của Guido Sgardoli là tựa sách thiếu nhi đầu tiên được xuất bản bằng tiếng Italia nhưng có tựa đề tiếng Anh. Sgardoli thừa nhận rằng ông được truyền cảm hứng từ các tác giả người Mỹ mà ông yêu thích.

Ulysses Moore và Câu chuyện có thật của thuyền trưởng Hook của Pierdomenico Baccalario chịu ảnh hưởng sâu sắc của văn hóa Anh và của tác giả sách thiếu nhi Enid Blyton. Đây là hai trong số rất ít những bộ sách được chuyển ngữ và bán ở thị trường Anh. Nên biết rằng, ở xứ sở sương mù, số lượng sách được dịch từ ngôn ngữ khác chỉ chiếm 2%.

Từ vị trí bên lề, sách thiếu nhi trở thành trung tâm của ngành xuất bản

Những thay đổi trong sáng tác sách thiếu nhi trong hai mươi năm qua đã được định hình bởi những gì xảy ra trong thập kỷ trước, với ấn phẩm Câu chuyện về Tracy Beaker năm 1991 và Harry Potter và hòn đá triết gia năm 1997. Sự thành công của những tác phẩm này đã giúp những cuốn sách thiếu nhi được chú ý và có giá trị vượt xa phạm vi thông thường.

Thành công về mặt thương mại đã dẫn tới sự thay đổi về nhận thức đối với sách thiếu nhi cả trong và ngoài ngành. Chúng đã nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ của giáo viên, thủ thư, các nhà phê bình và các công ty giải trí toàn cầu.

Trong hai mươi năm qua, sách thiếu nhi, từ vị trí bên lề, đã trở thành trung tâm trong ngành xuất bản.

Tiếp thị đã giúp các tựa sách thiếu nhi thành công như thế nào?

Hiện tại, thành công của một tựa sách thiếu nhi phụ thuộc nhiều vào khả năng quảng bá của tác giả.

Thành công của bộ sách Harry Potter hoặc các tác phẩm của Roald Dahl là minh chứng cho việc các tác giả đã tự “quảng bá” và các nhà xuất bản đã hỗ trợ họ quảng bá tốt như thế nào. Các tác giả thành công luôn làm việc không biết mệt mỏi và sáng tạo để tiếp cận càng nhiều độc giả càng tốt. Họ tổ chức sự kiện ở thư viện công, ở trường học địa phương, ở một cửa hàng sách truyền thống... hoặc tham gia “tour” đọc sách xuyên quốc gia...

Đây dường như là những “chiêu” tiếp thị truyền thống nhưng lại đạt được thành công đáng kinh ngạc.

Tương lai của sách thiếu nhi?

Trong hai mươi năm qua, đã có những mối đe dọa đối với sách thiếu nhi đến từ các phương tiện truyền thông mới; từ việc thu hẹp hệ thống thư viện công... Nhưng chưa bao giờ các tác giả mới lại khát khao viết một cuốn sách thiếu nhi mạnh mẽ như hiện nay.

Trong thời gian này, tại các hội chợ sách bản quyền quốc tế, chưa bao giờ sách thiếu nhi lại nhận được nhiều sự quan tâm từ các công ty giải trí có quy mô toàn cầu như hiện nay, truyền thống như Walt Disney hoặc một tay chơi mới nổi như Netflix...

Cũng trong hai mươi năm qua, lần đầu tiên, thị trường sách thiếu nhi ở các quốc gia châu Á như Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc, Malaysia, Việt Nam... liên tục duy trì tốc độ tăng trưởng hai con số.

Những dấu hiệu trên cho chúng ta một niềm tin vào một tương lai tươi sáng của sách thiếu nhi.

Trịnh Minh Tuấn