Sai phạm đấu thầu Dự án khu dân cư mới phố Hưng Đạo, Chí Linh, Hải Dương: Bài học nâng cao hiệu quả trong công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí tại các gói thầu

Khu đất đấu thầu triển khai Dự án xây dựng khu dân cư mới khu phố Hưng Đạo, phường Sao Đỏ, thành phố Chí Linh. Ảnh: Báo TN&MT

“Lọt cửa” nhiều cấp ngành vẫn để xảy ra sai sót “khủng”

Dự án Khu dân cư mới (KDC mới) tại khu phố Hưng Đạo, phường Sao Đỏ, thành phố Chí Linh có tổng mức đầu tư là 82,054 tỷ đồng (tạm tính và chưa bao gồm tiền sử dụng đất); chi phí bồi thường, giải phóng mặt bằng là 18,329 tỷ đồng. Dự án có diện tích quy hoạch là 65.146 m2. Thời gian thực hiện Dự án là không quá 36 tháng (kể từ thời điểm hợp đồng có hiệu lực đến thời điểm các bên hoàn thành nghĩa vụ theo quy định trong hợp đồng).

Quyết định số 498/QĐ-UBND về việc phê duyệt kết quả sơ tuyển lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án ngày 31/01/2019 do ông Nguyễn Dương Thái, Chủ tịch UBND tỉnh Hải Dương kí ban hành.

Ngày 31/01/2019, ông Nguyễn Dương Thái, Chủ tịch UBND tỉnh Hải Dương ký ban hành Quyết định số 498/QĐ-UBND về việc phê duyệt kết quả sơ tuyển lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án. Quyết định này dựa trên đề nghị của UBND thị xã Chí Linh (nay là Thành phố Chí Linh) tại Tờ trình số 16/TTr-UBND ngày 18/01/2019 của Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Hải Dương tại Báo cáo thẩm định số 232/BC-SKHĐT ngày 29/01/2019.

Trải qua sơ tuyển, chọn lọc các nhà thầu có đủ điều kiện, năng lực tham gia dự thầu, đơn vị mời thầu đã chọn ra 2 nhà thầu tiềm năng là: Công ty Cổ phần Đầu tư phát triển nhà và Đô thị HUD6 và Liên danh Công ty Cổ phần Thương mại - Quảng cáo - Xây dựng - Địa ốc Việt Hân và Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển hạ tầng Nam Quang (Liên danh Việt Hân - Nam Quang).

Ngày 06/5/2019, UBND thành phố Chí Linh phát hành hồ sơ mời thầu để lựa chọn nhà đầu tư theo Quyết định số 821/QĐ-UBND ngày 08/3/2019 của UBND tỉnh Hải Dương về việc phê duyệt kế hoạch chọn nhà đầu tư thực hiện dự án xây dựng khu dân cư mới tại khu phố Hưng Đạo, phường Sao Đỏ, thành phố Chí Linh.

Trong quá trình lựa chọn nhà thầu của dự án bỗng dưng xuất hiện yếu tố bất thường đó là diện tích bồi thường giải phóng mặt bằng (GPMB) tại HSMT lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án chưa phù hợp với diện tích được thể hiện tại trích lục bản đồ địa chính của khu đất quy hoạch để thực hiện Dự án.

Cụ thể, theo trích lục và đo vẽ bổ sung bản đồ địa chính số 12/2018 ngày 08/10/2018 của Văn phòng đăng ký Quyền sử dụng đất thành phố Chí Linh đã được Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Hải Dương phê duyệt thì phần đất ở đô thị (ODT) phải bồi thường, GPMB của dự án là 2.398,3 m2.

Tuy nhiên, theo thông tin tại HSMT, diện tích đất ở ODT phải GPMB là 200m2, kinh phí bồi thường cho đất ở khoảng 2 tỷ đồng. Do đó, HSMT đang mời thiếu 2.198,3 m2 đất ở so với thực tế, con số này gấp gần 12 lần so với số liệu HSMT và tổng số tiền phải đền bù chênh lệch xấp xỉ 22 tỷ đồng so với hạng mục này trong HSMT.

Từ những sai số nói trên dẫn đến việc giá trị bồi thường GPMB do nhà đầu tư đề xuất sẽ không chính xác sẽ ảnh hưởng lớn đến việc lập hồ sơ đề xuất tài chính của nhà đầu tư.

Đối chiếu với các số liệu trong hồ sơ mời thầu cho thấy sự sai lệch với thực tế quá lớn, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới các doanh nghiệp tham gia đấu thầu, làm sai lệch giá trị bỏ thầu và kết quả đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư sẽ không chính xác. Không những thế, việc HSMT đề xuất thiếu một số lượng lớn diện tích GPMB sẽ dẫn đến giá sàn của Dự án tại HSMT bị sai lệch, thấp hơn so với mực thực tế mà Nhà nước sẽ thu được, ảnh hưởng đến hiệu quả của thực hiện dự án.

Đứng trước nguy cơ “vỡ trận”, ông Nguyễn Văn Cương - Phó Chủ tịch UBND thành phố Chí Linh đã ký văn bản số 12/UBND-BQLDA ngày 08/01/2020 gửi Cục Quản lý đầu thầu Bộ Kế hoạch và Đầu tư để hỏi về tình huống “trớ trêu” mà cả hệ thống chính trị tỉnh Hải Dương gặp phải khi mở túi đề xuất tài chính của các nhà thầu.

Tại văn bản, ông Nguyễn Văn Cương - Phó Chủ tịch UBND thành phố Chí Linh đã phải tính đến phương án hủy thầu khi thừa nhận nếu tiếp tục thực hiện tổ chức lựa chọn nhà đầu tư có thể nhà đầu tư được lựa chọn không đáp ứng yêu cầu để thực hiện dự án. Cụ thể là không đáp ứng được về năng lực kinh nghiệm và năng lực tài chính theo quy định của pháp luật về đấu thầu.

Nguy cơ dự án “mắc kẹt” từ những tham mưu tai hại

Văn bản số 135/QLĐT-PPP ngày 13/02/2020 của Cục Quản lý đầu thầu.

Tại văn bản số 135/QLĐT-PPP ngày 13/02/2020, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu Bộ KH&ĐT Vũ Quỳnh Lê đã có trả lời UBND thành phố Chí Linh, Sở KH&ĐT tỉnh Hải Dương và chỉ ra trách nhiệm của các cấp ngành tỉnh Hải Dương khi để xảy ra sai sót nghiêm trọng trong quá trình mời thầu, lựa chọn nhà đầu tư tại Dự án KDC mới tại khu phố Hưng Đạo, phường Sao Đỏ, thành phố Chí Linh.

Theo đó, đại diện Cục Quản lý đấu thầu cho rằng, quy hoạch chi tiết 1/500 là một trong các căn cứ để lập, phát hành HSMT, đánh giá HSDT. Tuy nhiên, HSMT do UBND thành phố Chí Linh phát hành và các văn bản pháp lý kèm theo, thông tin về diện tích đất ở và chi phí bồi thường, GPMB chưa căn cứ vào quy hoạch chi tiết 1/500 cũng như có sự chênh lệch thiếu rất lớn (tới hơn 11 lần).

Như vậy, quá trình lập, thẩm định, phê duyệt HSMT còn có sự sai sót khi để xảy ra sự không thống nhất giữa các cứ thực hiện (có 3 số liệu khác nhau) và tính thiếu diện tích đất ở, chi phí bồi thường, GPMB. Trách nhiệm này thuộc về các cơ quan, tổ chức liên quan đến việc lập, phê duyệt phương án bồi thường, GPMB; lập, thẩm định, phê duyệt HSMT. Đồng thời, phần diện tích tính thiếu có được coi là đất ở không và diện tích, chi phí bồi thường, GPMB chính xác là bao nhiêu cần được UBND tỉnh Hải Dương xác định trên cơ sở ý kiến tham mưu của cơ quan quản lý về đất đai, xây dựng.

Cục Quản lý đấu thầu cho rằng, đối với việc mời thầu lại có thể dẫn đến lãng phí về thời gian, chi phí. Thế nhưng, nếu tiếp tục triển khai, đại diện Cục này cũng đưa ra “cảnh báo”, quá trình đầu thầu sẽ vướng phải các “rào cản”, nếu trường hợp một trong các điều kiện không đáp ứng thì việc tiếp tục lựa chọn nhà đầu tư sẽ không còn ý nghĩa, không đạt được mục tiêu đấu thầu.

Trong mọi trường hợp, người có thẩm quyền chịu trách nhiệm về việc quyết định xử lý tình huống trong đấu thầu hoặc quyết định hủy thầu theo quy định tại khoản 4, 8 Điều 73 Luật Đầu thầu và chịu trách nhiệm hoàn toàn về quyết định của mình.

Bên cạnh đó, Cục Quản lý đấu thầu còn lưu ý UBND thành phố Chí Linh, một trong các hành vi bị cấm trong đấu thầu là tiết lộ những thông tin về quá trình lựa chọn nhà đầu tư trước khi công khai kết quả lựa chọn nhà đầu tư. Vì vậy, đề nghị UBND thành phố Chí Linh lưu ý việc bảo mật, tránh việc tiết lộ thông tin, dẫn đến kiến nghị của các nhà đầu tư trước khi có phương án xử lý đối với dự án.

Trước đó, liên quan đến việc triển khai dự án này, chỉ trong có 4 ngày, từ ngày 7-10/01/2020, Công ty Cổ phần Đầu tư phát triển nhà và Đô thị HUD6 đã có nhiều văn bản gửi Cục Quản lý đấu thầu (Bộ Kế hoạch và Đầu tư).

Như vậy, trách nhiệm của Sở KH&ĐT tỉnh Hải Dương và UBND thành phố Chí Linh trong vụ việc này là gì? Quá trình lập, thẩm định, phát hành HSMT, đánh giá HSDT của UBND thành phố Chí Linh và đơn vị tư vấn lập HSMST là Công ty Cổ phần Sơn Thành diễn ra như thế nào? Tại sao những thông tin về quá trình lựa chọn nhà đầu tư phải được bảo mật nhưng HUD6 lại có nhiều văn bản gửi Cục Quản lý đầu thầu đến như vậy? Có hay không mối quan hệ “bất thường” giữa UBND thành phố Chí Linh và HUD6 trong quá trình dự thầu? Việc bảo mật thông tin liên quan đến lựa chọn nhà đầu tư có được UBND thành phố Chí Linh giữa an toàn tuyệt đối?

Phải chăng đối với vụ việc này, UBND thành phố Chí Linh và Sở KH&ĐT tỉnh Hải Dương đang đẩy Chủ tịch UBND tỉnh Hải Dương Nguyễn Dương Thái vào thế khó, “tiến thì nhiều rào cản, dễ sai sót, lùi thì lãng phí về thời gian và chi phí”? Bên cạnh đó, người có thẩm quyền phải chịu trách nhiệm về việc quyết định xử lý tình huống trong đấu thầu hoặc quyết định hủy thầu và chịu trách nhiệm hoàn toàn về quyết định của mình. Với vai trò là cơ quan đầu mối thực hiện nhiệm quản lý nhà nước về đấu thầu tại địa phương, Sở KH&ĐT tỉnh Hải Dương sẽ phải chịu trách nhiệm gì trước lãnh đạo UBND tỉnh Hải Dương khi tham mưu, lập Tờ trình, Báo cáo thẩm định đối với dự án đã để xảy ra sai sót?

Hàng ngày, trên các phương tiện truyền thông, chúng ta được đọc, nghe rất nhiều các chỉ thị của Thủ tướng; Phó Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các bộ ngành, địa phương xử lý các vụ việc vi phạm pháp luật, vi phạm đạo đức lối sống chậm được xử lý. Lãnh đạo Chính phủ thì quyết liệt, sôi lên... vậy mà sự trì trệ của một bộ phận không nhỏ công chức, viên chức trong bộ máy công quyền, buộc Thủ tướng; Phó Thủ tướng phải chỉ đạo, nhắc nhở.

Khi cơ quan hoặc địa phương để xảy ra vi phạm pháp luật hoặc không hoàn thành nhiệm vụ được giao thì chế tài và hình thức xử lý trách nhiệm liên đới những cán bộ đứng đầu các cơ quan, địa phương chưa cụ thể, chưa nghiêm minh nên dẫn đến tình trạng nhờn luật; nhờn phê bình, nhắc nhở của cấp trên và tạo ra sự trì trệ. Loại “Virus” trì trệ này truyền khắp các cấp, các ngành, các địa phương; từ thế hệ cán bộ này đến thế hệ cán bộ khác.

Vì những lực cản trên đây, cho nên dù Thủ tướng Chính phủ đã rất rốt ráo, quyết liệt chỉ đạo nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy hành pháp nhưng không ít bộ ngành, không ít địa phương vẫn không thể vượt qua được sức ì của sự trì trệ muôn thủa.

Phát biểu tại phiên khai mạc Hội nghị lần thứ 16 Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Hải Dương khóa XVI, ông Nguyễn Mạnh Hiển , Bí thư Tỉnh ủy Hải Dương cho rằng, cần làm rõ trách nhiệm vì sao PCI Hải Dương trong top 10 tỉnh, thành “đội sổ”.

Bí thư tỉnh Hải Dương Nguyễn Mạnh Hiển yêu cầu cần làm rõ trách nhiệm từng ngành, từng lĩnh vực cụ thể trong việc chưa cải thiện được thứ hạng chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI).

Trở lại năm 2018, môi trường đầu tư, kinh doanh của tỉnh Hải Dương chưa có bước đột phá. Chỉ số năng lực cạnh tranh của tỉnh Hải Dương năm 2018 tuy có tăng 0,62 điểm song việc xếp thứ hạng tiếp tục giảm 6 bậc so với năm 2017 (đứng thứ 55 trong tổng số 63 tỉnh, thành phố trong cả nước). Nằm trong nhóm có chỉ số PCI trung bình và là tỉnh đứng gần cuối ở khu vực đồng bằng sông Hồng (chỉ xếp trên tỉnh Hưng Yên thứ 58).

Trước đó, tỉnh Hải Dương có chuỗi 4 năm liên tiếp giảm thứ hạng PCI. Điều này cho thấy, việc cải thiện chỉ số PCI của tỉnh Hải Dương chưa hiệu quả.

Thực tế từ vụ việc trên cho thấy, nếu còn để xảy ra tình trạng, hiện tượng, cấp dưới tham mưu, đề xuất những cái sai, cấp trên “ngồi bàn giấy tay cầm bút chân đút gầm bàn” phê duyệt dự án thì việc kêu gọi “Quyết liệt thực hiện các giải pháp cải thiện môi trường đầu tư của tỉnh Hải Dương” vẫn chỉ là những lời nói mang nặng tính hình thức, khẩu hiểu.

Những dấu hiệu sai phạm trong triển khai, lựa chọn nhà đầu tư Dự án KDC mới tại khu phố Hưng Đạo, phường Sao Đỏ, thành phố Chí Linh đã được Cục Quản lý đầu thầu Bộ KH&ĐT chỉ ra như đã nêu ở trên là ví dụ điển hình nhất về sự trì trệ trên nóng dưới vẫn lạnh như băng đã và đang diễn ra tại tỉnh Hải Dương.

Do đó, đề nghị Bộ KH&ĐT, Tỉnh ủy Hải Dương, UBND tỉnh Hải Dương khẩn trương vào cuộc, chỉ đạo làm rõ sai phạm của các tổ chức, cá nhân có liên quan, đồng thời làm rõ có hay không hành vi “ưu ái” nhà thầu quen tại dự án; công khai, minh bạch hình thức xử lý để đảm tính răn đe, phòng ngừa chung.

Hai là, thông thầu, nói theo dân gian là kiểu “đi đêm” dấm dúi, tư túi tức là thông đồng giữa đôi bên. Thông thầu ở nước ta thật là muôn vẻ. Thông thầu trong đấu giá quyền sử dụng đất; trong đấu thầu các dự án xây dựng; trong lĩnh vực đấu giá mua sắm các thiết bị, phương tiện sản xuất; đấu giá để được đầu tư xây dựng các dự án trọng điểm. Bởi vậy, người đứng đầu, lãnh đạo được phân công phụ trách trực tiếp, chịu trách nhiệm về công tác đấu thầu tại Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, cơ quan khác ở Trung ương, Ủy ban nhân dân các cấp phải chịu trách nhiệm nếu để xảy ra tình trạng “quây thầu, vây thầu”, cướp HSDT/HSĐX, ngăn cản việc mua HSMT/HSYC của các nhà thầu, những hành vi gây đe dọa an ninh, an toàn của các nhà thầu khi tham dự thầu.

Ba là, cần có giải pháp tạo điều kiện tối đa cho các nhà thầu tiếp cận HSMT/HSYC nhanh chóng, đầy đủ, chính xác, giảm thiểu chi phí cho nhà thầu, giải quyết triệt để những tiêu cực như “quây thầu”, “vây thầu” tạo sự cạnh tranh bình đẳng giữa các nhà thầu thì phải tăng cường đăng tải HSMT/HSYC đối với các gói thầu lựa chọn nhà thầu không thực hiện đấu thầu qua mạng trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia và các trang thông tin điện tử của Bộ, ngành, địa phương, các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước.

Phan Anh Tuấn