Samsung lộ bí kíp, Trung Quốc tiết kiệm nhiều năm phát triển chip

Trung Quốc có thể hưởng lợi trong phát triển công nghiệp chip

Vì thế, vụ việc các cựu nhân sự cấp cao của Samsung bị cáo buộc tuồn công nghệ DRAM tiên tiến cho một doanh nghiệp Trung Quốc không chỉ là câu chuyện hình sự đơn thuần, mà là cú chấn động lớn với cả hệ sinh thái chip.

Đây là một vụ rò rỉ công nghệ có quy mô hiếm thấy, với hệ lụy kéo dài từ Samsung cho đến cán cân cạnh tranh bán dẫn toàn cầu.

Từ phòng thí nghiệm của Samsung đến cáo buộc gián điệp công nghệ

Theo thông tin từ các cơ quan công tố Hàn Quốc và loạt bài điều tra của báo chí, vụ việc bắt nguồn từ giai đoạn Samsung đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ DRAM tiến trình khoảng 10 nanomet. Đây là thành quả của nhiều năm nghiên cứu, với chi phí lên tới hàng nghìn tỉ won, nhằm duy trì lợi thế dẫn đầu của tập đoàn trong thị trường bộ nhớ toàn cầu.

Trong quá trình này, một số kỹ sư và lãnh đạo kỹ thuật cấp cao của Samsung - những người nắm rõ cấu trúc chip, quy trình sản xuất, thông số thiết bị và cách tối ưu hóa dây chuyền - đã rời công ty. Theo cáo trạng, sau khi nghỉ việc, họ gia nhập hoặc hợp tác với ChangXin Memory Technologies (CXMT) - một doanh nghiệp sản xuất chip nhớ tại Trung Quốc. Các công tố viên cho rằng chính trong giai đoạn này, dữ liệu mật liên quan đến công nghệ DRAM của Samsung đã bị sao chép, chuyển giao trái phép.

Cuộc điều tra được khởi động khi giới chức Hàn Quốc phát hiện những dấu hiệu bất thường: một nhà sản xuất Trung Quốc có thể rút ngắn đáng kể thời gian phát triển DRAM tiên tiến, trong khi trước đó khoảng cách công nghệ với các tập đoàn Hàn Quốc được cho là còn khá xa.

Lần theo dòng di chuyển nhân sự và dữ liệu, cơ quan điều tra xác định một mạng lưới chuyển giao công nghệ tinh vi, bao gồm việc sử dụng công ty bình phong, tài liệu được mã hóa và các kênh liên lạc riêng để né tránh giám sát.

Đến cuối năm 2024 và 2025, công tố viên Seoul chính thức khởi tố nhiều cựu nhân viên Samsung với cáo buộc vi phạm luật bảo vệ công nghệ công nghiệp và gián điệp thương mại. Một số người trong diện bị truy tố từng giữ vai trò quan trọng trong các dự án DRAM chiến lược, khiến vụ việc ngay lập tức được coi là một trong những vụ rò rỉ công nghệ nghiêm trọng nhất lịch sử ngành bán dẫn Hàn Quốc.

Tác động trực tiếp đến Samsung và thị trường chip nhớ toàn cầu

Với Samsung, thiệt hại không chỉ nằm ở những con số đầu tư nghiên cứu và phát triển (R&D) đã bỏ ra. Công nghệ DRAM 10 nanomet không đơn thuần là một sản phẩm, mà là nền tảng để Samsung duy trì biên lợi nhuận, giữ thị phần trước các đối thủ như SK hynix hay Micron. Khi lợi thế công nghệ bị xói mòn, áp lực cạnh tranh lập tức gia tăng.

Các ước tính được báo chí Hàn Quốc dẫn lại từ cơ quan điều tra cho thấy Samsung có thể đối mặt nguy cơ thất thu hàng tỉ USD doanh thu trong vài năm, do đối thủ Trung Quốc có khả năng gia nhập thị trường sớm hơn dự kiến và cạnh tranh trực tiếp ở phân khúc mà Samsung từng chiếm ưu thế. Trong bối cảnh thị trường bộ nhớ vốn đã biến động mạnh theo chu kỳ, cú sốc này càng khiến triển vọng kinh doanh trở nên khó đoán.

Ở tầm rộng hơn, vụ việc làm dấy lên lo ngại sâu sắc trong ngành chip toàn cầu về an ninh công nghệ và quản trị nhân sự. Các tập đoàn bán dẫn vốn phụ thuộc vào đội ngũ kỹ sư tinh hoa, nhưng cũng vì thế mà đối mặt rủi ro lớn khi nhân sự chủ chốt rời đi. Sau vụ Samsung, nhiều hãng được cho là đã siết chặt quy trình bảo mật nội bộ, kéo dài thời hạn ràng buộc sau nghỉ việc và tăng cường giám sát dữ liệu nhạy cảm.

Thị trường chip nhớ toàn cầu cũng chịu tác động tâm lý không nhỏ. Nhà đầu tư bắt đầu đặt câu hỏi về khả năng duy trì lợi thế dài hạn của các “ông lớn” truyền thống, trong khi các doanh nghiệp Trung Quốc, vốn đang bị hạn chế tiếp cận công nghệ phương Tây, được nhìn nhận với con mắt thận trọng hơn, bởi yếu tố rủi ro địa chính trị và pháp lý.

Dữ liệu bị rò rỉ và khả năng Trung Quốc rút ngắn khoảng cách công nghệ bán dẫn

Phần gây tranh luận lớn nhất của vụ việc nằm ở câu hỏi: liệu Trung Quốc có thực sự rút ngắn được khoảng cách công nghệ bán dẫn nhanh hơn nhờ những dữ liệu bị rò rỉ hay không? Truyền thông quốc tế thường đưa ra nhận định theo hai thái cực: hoặc đánh giá đây là “bước nhảy vọt” giúp ngành chip Trung Quốc bứt tốc, hoặc ngược lại, cho rằng tác động thực tế bị phóng đại. Để tránh ảo giác, cần nhìn nhận vấn đề một cách thận trọng, dựa trên những gì đã được xác nhận.

Trước hết, cần khẳng định rằng dữ liệu bị cáo buộc tuồn ra không phải là công nghệ chế tạo chip logic tiên tiến như 5 nm hay 3 nm, lĩnh vực mà Trung Quốc vẫn đang gặp rào cản lớn do hạn chế thiết bị EUV. Thay vào đó, trọng tâm của vụ việc là công nghệ DRAM, đặc biệt là quy trình sản xuất ở mức 10 nanomet. Đây vẫn là một công nghệ có giá trị thương mại rất lớn, bởi chip nhớ là nền tảng của hầu hết thiết bị điện tử hiện đại, từ smartphone, máy chủ đến AI và trung tâm dữ liệu.

Theo các chuyên gia được báo chí trích dẫn, việc tiếp cận được thiết kế quy trình, thông số vận hành và kinh nghiệm tối ưu hóa có thể giúp một doanh nghiệp tiết kiệm nhiều năm thử nghiệm để tìm đáp án đúng. Trong ngành bán dẫn, rút ngắn một đến hai năm phát triển đã đủ để tạo khác biệt lớn về chi phí và thời điểm gia nhập thị trường. Ở góc độ này, nếu cáo buộc là chính xác, các dữ liệu từ Samsung có thể đã giúp nhà sản xuất Trung Quốc rút ngắn đáng kể lộ trình phát triển DRAM tiên tiến.

Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa với việc Trung Quốc lập tức bắt kịp hoặc vượt qua các tập đoàn Hàn Quốc. Công nghệ bán dẫn không chỉ là bản vẽ hay tài liệu, mà còn phụ thuộc vào chuỗi cung ứng thiết bị, vật liệu, đội ngũ kỹ sư và khả năng sản xuất ổn định ở quy mô lớn. Ngay cả khi có dữ liệu, việc tái tạo một quy trình đạt tỉ lệ thành phẩm cao vẫn là thách thức cực lớn.

Một số nhà phân tích chỉ ra rằng lợi thế lớn nhất từ dữ liệu rò rỉ nằm ở việc “tránh đường vòng”. Thay vì mất nhiều năm thử nghiệm để tìm ra cấu trúc tối ưu, doanh nghiệp tiếp nhận dữ liệu có thể bắt đầu từ điểm cao hơn. Điều này đặc biệt quan trọng với Trung Quốc trong bối cảnh nước này đang đẩy mạnh tự chủ bán dẫn, nhưng bị hạn chế tiếp cận công nghệ và thiết bị từ Mỹ và đồng minh.

Ở góc độ chiến lược, vụ việc cho thấy một con đường khác mà Trung Quốc có thể tận dụng để thu hẹp khoảng cách: nhân sự và tri thức. Khi việc mua sắm thiết bị tiên tiến bị kiểm soát, tri thức tích lũy trong đầu con người trở thành tài sản vô cùng quý giá. Đây cũng là lý do các quốc gia phát triển coi rò rỉ công nghệ là vấn đề an ninh quốc gia, chứ không chỉ là tranh chấp thương mại.

Dù vậy, nhiều chuyên gia cũng cảnh báo không nên đánh giá quá cao tác động tức thì của vụ rò rỉ. Ngành bán dẫn có tính tích lũy và kế thừa, nhưng cũng thay đổi rất nhanh. Công nghệ DRAM 10 nanomet, dù vẫn quan trọng, không phải đích đến cuối cùng. Samsung, SK hynix hay Micron đã và đang chuyển sang các thế hệ mới hơn, đồng thời đầu tư mạnh vào HBM phục vụ AI, lĩnh vực đòi hỏi trình độ tích hợp và tối ưu vượt xa DRAM truyền thống.

Do đó, tác động lớn nhất của vụ việc có lẽ không nằm ở việc Trung Quốc “bắt kịp” ngay lập tức, mà ở việc khoảng cách bị thu hẹp nhanh hơn so với kịch bản bình thường. Trong một ngành mà mỗi năm đều có ý nghĩa chiến lược, việc rút ngắn vài năm phát triển có thể làm thay đổi cục diện cạnh tranh khu vực, đặc biệt ở phân khúc chip nhớ trung, cao cấp.

Nhìn rộng hơn, vụ Samsung là lời cảnh tỉnh cho toàn ngành bán dẫn toàn cầu. Trong kỷ nguyên cạnh tranh công nghệ và địa chính trị, bảo vệ dữ liệu, con người và tri thức trở thành thách thức không kém gì việc phát triển thế hệ chip tiếp theo.

Với Trung Quốc, vụ việc, nếu các cáo buộc được chứng minh, cho thấy nước này có thể tận dụng những kẽ hở trong quản trị nhân sự toàn cầu để thúc đẩy mục tiêu tự chủ công nghệ. Còn với Samsung và các “ông lớn” khác, bài học có lẽ đắt giá hơn bất kỳ khoản đầu tư R&D nào: trong cuộc đua nanomet, mất dữ liệu đôi khi đồng nghĩa với mất cả tương lai cạnh tranh.

Bùi Tú