Sáp nhập xã, hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp hoạt động thế nào?

Xã Tân Hương (Ninh Giang) hiện vẫn còn 3 Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp. Trong ảnh: Giám đốc Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp Tân Hương Hà Văn Hán trong một buổi thăm đồng

Hầu hết chưa sáp nhập

Đại diện Liên minh Hợp tác xã tỉnh cho biết đến trung tuần tháng 5, Hải Dương mới có 2 huyện Nam Sách và Gia Lộc báo cáo tình hình hoạt động của các hợp tác xã sau khi một số xã sáp nhập. Gia Lộc không có hợp tác xã nào ngừng hoạt động. Nam Sách có 8 hợp tác xã đã ngừng hoạt động, chờ giải thể, bao gồm cả những nơi đã thực hiện sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã. Tuy nhiên, trong số này không có đơn vị nào thuộc loại hình hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp.

Thông tin trên trùng khớp với kết quả khảo sát do phóng viên Báo và Đài Phát thanh - Truyền hình Hải Dương thực hiện. Tìm hiểu thêm tại nhiều huyện như Tứ Kỳ, Ninh Giang, Thanh Hà, Thanh Miện, Cẩm Giàng... hầu hết các hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp vẫn hoạt động độc lập như giai đoạn trước khi sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã.

Năm 2019, xã Chí Minh (Tứ Kỳ) được hình thành trên cơ sở sáp nhập các xã Đông Kỳ, Tây Kỳ và Tứ Xuyên. Hiện nay, cả 3 hợp tác xã vẫn hoạt động riêng lẻ. Cái chung duy nhất là đặt dưới sự điều hành của Ban Chỉ đạo sản xuất xã.

Xã Đông Kỳ đã sáp nhập với xã Tây Kỳ và Tứ Xuyên thành xã Chí Minh nhưng Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp Đông Kỳ vẫn hoạt động độc lập. Trong ảnh: Một buổi thăm đồng, đánh giá giống lúa mới tại một cánh đồng thuộc xã Đông Kỳ cũ

Cùng thời gian trên, xã Tân Hương (Ninh Giang) được hình thành trên cơ sở sáp nhập hai xã Ninh Thành và Tân Hương. Trước khi sáp nhập, hai xã này có 3 hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp (xã Ninh Thành cũ có 2 hợp tác xã). Hiện tại, cả 3 hợp tác xã vẫn hoạt động độc lập.

Giám đốc Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp Tân Hương Hà Văn Hán thông tin: "Chúng tôi chưa nhận được bất kỳ hướng dẫn nào về việc sáp nhập từ cấp trên nên mọi hoạt động vẫn diễn ra như trước đây, chưa có gì thay đổi".

Hiện có 2 nơi đã tổ chức hợp nhất được hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp sau khi sáp nhập xã là Định Sơn (Cẩm Giàng) và Hồng Dụ (Ninh Giang). Việc sáp nhập này hoặc là do hội đồng quản trị, thành viên hai hợp tác xã đề xuất hoặc do Đảng ủy xã chỉ đạo nhằm tạo sự thống nhất trong lãnh đạo, điều hành các hoạt động sản xuất.

Nhiều khó khăn

Nhiều tuyến kênh mương do hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp quản lý bị ách tắc do lâu ngày chưa được khơi thông

Không ít ý kiến cho rằng vì sự phát triển chung, không nên để nhiều hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp hoạt động trong cùng một đơn vị hành chính cấp xã. Hợp nhất không chỉ tinh giảm được bộ máy điều hành về mặt cơ học mà còn giúp tiết kiệm chi phí trả lương cho hội đồng quản trị, phát huy được trí tuệ tập thể trong phát triển các dịch vụ, liên kết sản xuất, khai thác được thế mạnh riêng có, tạo ra nhiều giá trị cho hợp tác xã và các xã viên...

Điều 95 Luật Hợp tác xã năm 2023 quy định một hoặc nhiều hợp tác xã có thể sáp nhập bằng cách chuyển toàn bộ tài sản, quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp sang một hợp tác xã khác cùng loại hình. Tuy nhiên, cái khó hiện nay là vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể nào, thậm chí một số cán bộ quản lý hợp tác xã còn chưa nắm được nội dung này.

Lãnh đạo Phòng Nông nghiệp và Môi trường một số huyện cho rằng hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp là tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân, tự chủ tài chính, góp vốn điều lệ ở nhiều mức khác nhau nên nếu không có hướng dẫn cụ thể về việc sáp nhập thì rất khó thực hiện.

Trong cùng một xã, có hợp tác xã đang hoạt động khó khăn, vốn điều lệ rất thấp, nợ công nhiều. Nhưng hợp tác xã còn lại hoạt động hiệu quả, nguồn quỹ lớn, không muốn sáp nhập với hợp tác xã khó khăn.

Các hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp cung ứng một số dịch vụ liên quan đến giống, bảo vệ sản xuất...

Về cơ bản, phần nhiều các hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp trong tỉnh đang bảo đảm các khâu dịch vụ chính là thủy nông, cung ứng giống, diệt chuột. Một bộ phận hợp tác xã kiêm thêm các khâu cung ứng vật tư sản xuất nông nghiệp, liên kết với các doanh nghiệp sản xuất lúa, rau màu, thủy sản... theo hướng bao tiêu sản phẩm cho xã viên và nông dân. Cán bộ quản lý, xã viên tham gia công lao động ở những hợp tác xã này "sống khỏe" nhờ có nguồn thu ổn định.

Tuy nhiên, nhiều hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp, bao gồm cả những đơn vị đã sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã đang gặp khó khăn do trình độ quản lý của cán bộ còn thấp, vốn góp của thành viên chỉ mang tính hình thức nên không có vốn mở rộng kinh doanh dịch vụ.

Không ít hợp tác xã hoạt động trông chờ vào nguồn hỗ trợ cấp bù thủy lợi phí của Nhà nước. Nhưng do mức hỗ trợ thấp trong khi chi phí phải trả cho công lao động làm dịch vụ nạo vét kênh mương, tiền điện, tiền dầu vận hành máy bơm ngày càng cao nên bị lỗ vốn.

Giám đốc Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp Đoàn Kết ở xã Tân Hương (Ninh Giang) chia sẻ: "Nguồn thu rất thấp khiến mức lương của 5 thành viên trong Hội đồng quản trị không đủ để đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu theo vùng, phải bỏ tiền túi ra đóng thêm. Sau bão số 3, hai máy bơm của hợp tác xã bị hỏng phải đưa đi sửa nhưng cán bộ quản lý cũng phải bỏ tiền túi ra vì quỹ không đủ".

Điều kiện tự nhiên, tập quán canh tác khác biệt giữa các xã đang là một trong những rào cản khiến việc sáp nhập hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp không dễ

Tới đây, khi bỏ cấp huyện, không gian đơn vị hành chính các xã sẽ rộng hơn. Việc sắp xếp, tinh gọn các hợp tác xã như thế nào tại các xã mới cũng là một bài toán cần có lời giải.

Theo ông Nguyễn Tuấn Anh, Chủ tịch UBND xã Chí Minh, những xã nào có sự tương đồng về điều kiện tự nhiên, tập quán canh tác thì các hợp tác xã có thể sáp nhập với nhau. Những hợp tác xã nhỏ, hoạt động kém hiệu quả có thể xem xét chấm dứt hoạt động để hợp nhất với hợp tác xã trong cùng đơn vị hành chính, bảo đảm hài hòa lợi ích nhưng cũng phải thấy được tiềm năng phát triển.

Sáp nhập để tăng năng lực cạnh tranh

Ông Đoàn Ngọc Thuần

Tôi cho rằng, chúng ta nên nghiên cứu sáp nhập các hợp tác xã theo quy định nhằm tạo sự thống nhất để có quy mô lớn hơn, giúp tăng năng lực cạnh tranh, tăng khả năng kết nối với các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp nhằm phát triển thêm các chuỗi dịch vụ mới, nâng cao hiệu quả hoạt động.

Trước khi sáp nhập, cần rà soát kỹ về tài sản, tăng cường trao đổi nhằm phát huy được tất cả các thế mạnh của hợp tác xã. Tùy thuộc vào điều kiện thực tế, mỗi hợp tác xã có thể thành lập các tổ hợp tác xã cho từng lĩnh vực, đề ra được chiến lược, mục tiêu, chương trình hoạt động rõ ràng.

Thực tế đã cho thấy, các hợp tác xã quy mô lớn thường hoạt động hiệu quả hơn, cung cấp nhiều khâu dịch vụ và thuận lợi hơn trong tiếp cận các nguồn vốn tín dụng cũng như chính sách hỗ trợ.

Song song với quá trình chuẩn bị dừng hoạt động cấp huyện, thành lập các xã mới, các cơ quan có thẩm quyền cần nghiên cứu xem xét, ban hành hướng dẫn việc sáp nhập các hợp tác xã một cách cụ thể.

ĐOÀN NGỌC THUẦN

Trưởng Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Gia Lộc

Đa dạng dịch vụ để 'sống khỏe' sau sáp nhập

Ông Nguyễn Quang Quân

Năm 2021, Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp và Môi trường Hồng Dụ (Ninh Giang) thành lập trên cơ sở sáp nhập Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp hai xã Hồng Dụ và Hồng Thái.

Ngay sau sáp nhập, chúng tôi giảm được 50% số thành viên Hội đồng quản trị nhưng hoạt động thì cũng gặp một số khó khăn. Hợp tác xã xác định, muốn hoạt động hiệu quả, mang lại lợi ích cho các bên thì không chỉ trông chờ vào nguồn cấp bù thủy lợi phí từ Nhà nước mà phải nghiên cứu, tìm tòi, đa dạng hóa dịch vụ phù hợp với xu thế, tình hình mới. Ngoài làm tốt các dịch vụ như thủy nông, cung ứng giống, vật tư nông nghiệp, diệt chuột, chúng tôi đã phát triển được dịch vụ thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt tại 7 thôn, 2 trường học và 1 doanh nghiệp.

Trong sản xuất, chúng tôi vận động xã viên và nông dân gieo cấy hết diện tích, quy được 5 vùng sản xuất tập trung, quy mô lớn, thực hiện gieo cấy "một vùng, một giống, một thời gian" vừa bảo đảm các khâu dịch vụ, vừa thu hút được các doanh nghiệp tham gia hỗ trợ sản xuất, bao tiêu sản phẩm. Sắp tới, hợp tác xã dự kiến sẽ phát triển thêm dịch vụ làm đất, thu hoạch lúa...

Nhờ đa dạng dịch vụ nên hoạt động của hợp tác xã sau sáp nhập ngày càng phát triển, số quỹ cao, thu nhập của đội ngũ quản lý khá tốt, lợi ích của xã viên được bảo đảm.

NGUYỄN QUANG QUÂN

Giám đốc Hợp tác xã Dịch vụ nông nghiệp và Môi trường Hồng Dụ

BÌNH MINH