Sắp xếp báo chí: Nên tính đến sự độc đáo, khác biệt

Trong bối cảnh báo chí cả nước đang tích cực sắp xếp, tinh giản bộ máy theo chủ trương tinh - gọn - mạnh, báo chí TP.HCM cũng đang nỗ lực tìm kiếm, đề xuất các mô hình quy hoạch báo chí phù hợp để đủ sức đảm nhận những trọng trách lớn lao mà Đảng, Nhà nước giao phó cho TP trong kỷ nguyên mới.

Trao đổi với báo Pháp Luật TP.HCM về việc tổ chức mô hình báo chí cho những đô thị đặc biệt như TP.HCM trong thời gian tới, ông Trần Trọng Dũng, Phó Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, nhận định tính độc đáo và khác biệt của các cơ quan báo chí là rất quan trọng, đặc biệt là góc nhìn của mỗi nhà báo về cùng một sự kiện.

Theo ông, hoạt động truyền thông và sự phát triển kinh tế - xã hội luôn đi cùng với nhau mới đảm bảo được hiệu quả về mặt đưa chủ trương, chính sách đến gần với người dân.

Phóng viên tác nghiệp tại một sự kiện ở Hội Nhà báo TP.HCM. Ảnh: HOÀNG GIANG

Báo chí TP.HCM sôi nổi nhất trong suốt chiều dài lịch sử

. Phóng viên: Thưa ông, từng có thời gian gắn bó với báo chí TP.HCM, nhìn lại chặng đường 50 năm qua, ông nhận thấy báo chí TP đồng hành cùng TP ra sao?

+ Ông Trần Trọng Dũng (ảnh): TP.HCM là trung tâm kinh tế - xã hội, là đầu tàu của cả nước. Đây cũng chính là nơi mà hoạt động báo chí diễn ra sôi nổi nhất trong suốt chiều dài lịch sử. Thực tế đã chứng minh báo chí đã thật sự gắn bó với hơi thở của cuộc sống, là nhịp cầu kết nối giữa ý Đảng - lòng dân.

Báo chí TP đã thật sự đồng hành cùng với sự phát triển của TP này. Mỗi tờ báo cho dù có bạn đọc, tôn chỉ khác nhau nhưng sứ mệnh không thay đổi. Đó là luôn hướng đến mục tiêu chung là “phụng sự Tổ quốc và phục vụ nhân dân” như lời Bác Hồ đã nói.

Suốt 50 năm qua, báo chí TP luôn đồng hành từ những ngày gian khó sau khi giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, cho đến những năm bao cấp, tình hình kinh tế khó khăn trước đổi mới, rồi giai đoạn đầu đổi mới cho đến sau này là hội nhập quốc tế toàn diện và sâu rộng. Tất cả được báo chí phản ánh rất sinh động.

Nhưng quan trọng hơn, báo chí còn đề xuất những giải pháp cho sự phát triển của TP này. Nhiều thế hệ lãnh đạo TP.HCM đã phối hợp với báo chí để đưa những vấn đề mới đến với người dân, nhờ đó nhận được sự đồng lòng đoàn kết của người dân cho những chủ trương mới của TP.

. Vậy ông đánh giá về việc tuyên truyền để đưa nghị quyết vào cuộc sống trong suốt thời gian qua ra sao?

+ Từ đầu năm 2025 đến nay, khi Trung ương ban hành bốn nghị quyết lớn mang tính trụ cột, nếu chỉ tuyên truyền thì đã có toàn văn nghị quyết hay các buổi quán triệt của lãnh đạo Trung ương, trong đó có cả Tổng Bí thư là người trực tiếp quán triệt. Tuy nhiên, nhìn từ hoạt động của các cơ quan báo chí TP.HCM, cái hay ở đây là mỗi tờ báo đã rất năng động, sáng tạo, các cơ quan báo chí chủ động tìm cách truyền tải rất hay các nghị quyết này thông qua nhiều hình thức.

Mới đây nhất, Hội Nhà báo Việt Nam phía Nam, đại diện Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương khu vực phía Nam đồng tổ chức tọa đàm rất lớn, là làm sao phát huy được vai trò của báo chí trong việc thực hiện Nghị quyết 68 về kinh tế tư nhân, đem đến nhiều góc nhìn từ chuyên gia, doanh nghiệp, thu hút giới báo chí tham gia.

Không dừng lại ở đó, một số cơ quan báo chí cũng tổ chức các chuyên mục hiến kế cho các nghị quyết này. Mỗi báo đều có cách làm hay, như Sài Gòn Giải Phóng thì có các mục hiến kế về Nghị quyết 57, báo Người Lao Động, Pháp Luật TP.HCM đều tổ chức các tọa đàm, diễn đàn về kinh tế tư nhân…

Báo chí TP đã làm rất tốt việc chuyển tải thông tin đến người dân, doanh nghiệp qua nhiều hình thức khác nhau, rất sôi động. Và tôi cho rằng báo chí là giải pháp hiệu quả nhất cần đẩy mạnh, khai thác sâu để đưa nghị quyết vào cuộc sống. Đưa vào cuộc sống không có nghĩa là chỉ ghi nhận những mặt thuận lợi mà phải có tính phản biện, làm sao thấy được những khó khăn, theo sát thực tiễn để phản ánh những điểm còn hạn chế của quá trình triển khai các nghị quyết.

Không làm mất tính phản biện đa chiều của báo chí

. Ông nhận định TP.HCM là địa phương có hoạt động báo chí diễn ra sôi nổi. Sắp tới đây sẽ hình thành một TP.HCM mới sau khi hợp nhất với hai tỉnh Bình Dương, Bà Rịa-Vũng Tàu. Nhiệm vụ của báo chí hẳn sẽ lớn hơn?

+ Những ngày tới, giới báo chí và người dân cả nước sẽ cùng chứng kiến sự kiện lớn lao khi toàn hệ thống sẽ chuyển sang mô hình chính quyền địa phương hai cấp, sáp nhập tỉnh, thành. Riêng TP.HCM sẽ trở thành một siêu đô thị sau khi hợp nhất với hai tỉnh Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu, trở thành cực tăng trưởng kinh tế vô cùng quan trọng của cả nước. Và đương nhiên, báo chí sẽ đảm nhận vai trò quan trọng hơn nữa vì hoạt động truyền thông cũng phải gắn với sự phát triển kinh tế - xã hội; ngược lại, sự phát triển kinh tế - xã hội cũng rất cần đến truyền thông.

Rất nhiều người ở TP.HCM muốn biết được thông tin ở các địa phương khác như thế nào, như Bình Dương hay Bà Rịa-Vũng Tàu, trong mối liên kết vùng như thế, trên tất cả lĩnh vực kinh tế - văn hóa - du lịch…

Như vậy, không gian hoạt động của báo chí đã rộng hơn nhiều, không chỉ ở mỗi TP.HCM như hiện nay mà còn trải dài đến Bến Cát, Dĩ An, Bà Rịa-Vũng Tàu, Côn Đảo… Đi cùng với cơ hội đó, người làm báo cũng phải chuẩn bị tâm thế, năng lực, cơ sở vật chất của các tòa soạn, đài truyền hình; nếu không đủ mạnh về tài lực và vật lực thì khó có thể đi xa.

Khi phải phục vụ cho một yêu cầu nhiệm vụ chính trị lớn hơn, cần rất nhiều cơ quan báo chí cùng đồng hành. Nếu chỉ có một cơ quan, e sẽ làm mất đi tính phản biện đa chiều.

Tôn trọng tính độc đáo và khác biệt của báo chí

. Như ông vừa nói, sự phát triển kinh tế - xã hội của “siêu đô thị” TP.HCM mới sẽ rất lớn, sẽ càng cần đến báo chí. Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) 2025 bổ sung hai nội dung đáng chú ý là tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện và tổ hợp báo chí của địa phương. Vậy trước nhiệm vụ chính trị ngày càng cao đó, mô hình tổ hợp báo chí của địa phương tại các đô thị đặc biệt như TP.HCM và Hà Nội sẽ có sự linh hoạt để phù hợp hơn chăng?

+ Tính độc đáo và khác biệt của các cơ quan báo chí là rất quan trọng, đặc biệt là góc nhìn của mỗi nhà báo về cùng một sự kiện. Như ở TP.HCM, có rất nhiều tờ báo lớn dành cho các đối tượng độc giả khác nhau. Báo Phụ Nữ hướng tới đối tượng là nữ giới, báo Công An TP.HCM thì hướng tới đối tượng là lực lượng bảo vệ, an ninh trật tự, báo Giác Ngộ thì hướng tới phục vụ cho các Phật tử, hay như báo Pháp Luật TP.HCM hướng tới các vấn đề dưới góc nhìn về chính trị, pháp luật…. Phải nói báo chí TP rất phong phú.

Báo chí TP.HCM cần mạnh dạn đề xuất mô hình phù hợp

Mới đây, ông Nguyễn Trọng Nghĩa (ảnh), Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, đã gặp mặt các cơ quan báo chí tại TP.HCM, nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày Báo chí cách mạng Việt Nam.

Tại buổi gặp mặt, ông Lưu Đình Phúc, Cục trưởng Cục Báo chí, Bộ VH-TT&DL, rất quan tâm đến trường hợp TP.HCM. Ông lấy ví dụ nếu TP.HCM hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu, sẽ có khoảng 10 cơ quan báo chí với 2.400 nhân sự. Vậy mô hình nào để báo chí ở đây phát triển?

Ông Phúc phân tích rằng nếu tiếp tục thực hiện theo Quyết định 362, một đơn vị hành chính rộng lớn sau sáp nhập như vậy sẽ chỉ còn lại một báo và một đài, điều này không phù hợp với nhu cầu thông tin lớn của địa phương. Do đó, cần có một mô hình mới. Theo đó, Trung ương đang nghiên cứu các mô hình như tổ hợp báo chí truyền thông, tập đoàn báo chí truyền thông với quan điểm quy hoạch không phải là giảm một cách cơ học các cơ quan báo chí mà hướng đến phát triển tốt hơn.

Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa nhìn nhận TP.HCM làm tốt công tác báo chí, có nhiều điểm sáng, mô hình hay, thông tin kịp thời, cách truyền thông độc đáo, phù hợp tôn chỉ mục đích, nhất là các vấn đề được dư luận quan tâm. Ông Nguyễn Trọng Nghĩa đề nghị cần đẩy nhanh việc nghiên cứu mô hình báo chí mới theo hướng tập đoàn báo chí hoặc tổ hợp báo chí; báo cáo Chính phủ để trình Luật Báo chí (sửa đổi) vào kỳ họp tháng 10-2025 của Quốc hội. Ông cũng yêu cầu báo chí TP.HCM phải chủ động, mạnh dạn đề xuất mô hình thí điểm, nhất là trong bối cảnh mô hình chính quyền mới vận hành từ ngày 1-7.

Theo tôi, khi đặt trong tổng thể vấn đề tinh gọn bộ máy, sắp xếp lại các cơ quan báo chí, có thể đưa các tổ chức, cơ quan báo chí về mô hình chung. Nhưng không nên hình dung là chung một mái nhà thì chúng ta phải nói cùng một phía hay cùng một góc nhìn.

Nếu cùng là một bộ đồng phục thì có lẽ cũng không cần phải đa phương tiện nữa. Khi đó, báo chí không hoàn thành nhiệm vụ tinh gọn nhằm mục đích nâng cao hiệu quả của các cơ quan báo chí. Ở đây là hiệu quả về truyền thông, hiệu quả chuyển tải các nội dung đến với độc giả và đáp ứng được nhu cầu thông tin của độc giả. Có khi chính độc giả sẽ quay lưng với báo chí; bởi đọc một tờ báo thì biết hết nội dung các tờ báo khác rồi.

Nếu như vậy, báo chí chưa hoàn thành nhiệm vụ của mình. Góc nhìn và bình luận của mỗi PV, biên tập viên hay của một tòa soạn về một sự kiện, câu chuyện đều mang đến những dòng chảy thông tin đa dạng, giúp bạn đọc tiếp cận thông tin ở nhiều góc độ khác nhau.

Và điều quan trọng nhất, tôi tin rằng có những sự thật mà khi báo chí vào cuộc mới được đưa ra ánh sáng. Có những vấn đề, vụ việc mà khi cơ quan chức năng chưa có kết luận cụ thể, bằng sự nhạy bén trong cách tiếp cận thông tin, báo chí có thể cung cấp thêm dữ liệu để cơ quan chức năng đối chiếu, thu thập thêm chứng cứ. Báo chí, bằng kỹ năng khai thác thông tin đa chiều, với cách này hay cách khác, khai thác tối đa mọi nguồn thông tin, luôn đi đến cùng của sự thật, hướng đến sự thật.

Theo định hướng chung thì ta sẽ giữ lại những cơ quan báo chí tự chủ về tài chính nhưng cũng phải tính toán để làm sao tinh gọn mà phải nâng lên về chất lượng. Nhiều cơ quan báo chí địa phương đang hướng tới lượng người đọc ở nhiều địa phương, cả nước, thậm chí nước ngoài, điển hình như báo chí ở TP.HCM hay các TP lớn khác. Những tờ báo đã có thương hiệu lớn trong suốt nhiều năm qua cũng rất cần phải xem xét, không cứng nhắc.

Ở TP.HCM, không chỉ một mà có nhiều cơ quan báo chí đa phương tiện hoạt động mạnh, có tôn chỉ mục đích, bản sắc riêng, có sức ảnh hưởng lớn và thực hiện nhiệm vụ truyền thông chính sách cho cả nước chứ không chỉ riêng trên địa bàn TP.

Các cơ quan cùng hoạt động vì cái chung, phục vụ vì cái chung, mỗi tờ báo có góp một tiếng nói, có sự cạnh tranh một cách lành mạnh về mặt thông tin nhưng không phải để triệt tiêu lẫn nhau. Họ học hỏi nhau, tôn trọng nhau để cùng phát triển. Đó là giá trị của báo chí.

Tôi cũng nhận thấy rõ với vị thế là đô thị đầu tàu về kinh tế, văn hóa, đối ngoại và cả tính nhân văn, nghĩa tình như TP.HCM hay Hà Nội, không chỉ phục vụ thông tin cho địa phương mà còn đảm nhiệm các nhiệm vụ chiến lược về truyền thông chính sách quốc gia, góp phần quảng bá hình ảnh đất nước ra thế giới.

Định vị lại báo chí trong thị trường thông tin

. Theo ông, trong bối cảnh mới này thì các cơ quan báo chí cần làm gì để định vị lại mình, qua đó làm tốt hơn vai trò của báo chí, xứng đáng bước vào kỷ nguyên mới?

+ Bạn đọc là yếu tố quyết định quan trọng đến sự tồn tại và phát triển của một cơ quan báo chí. Nếu không có bạn đọc, tờ báo đâu có còn cần thiết nữa. Như vậy, định vị trước tiên là cần phải có bạn đọc. Vậy để có bạn đọc, báo chí phải trả lời được câu hỏi mình phải cung cấp được cái gì để có bạn đọc, phải cung cấp cái công chúng đang cần?

Mỗi tờ báo phải xác định lại mình mạnh về cái gì? Tôn chỉ mục đích của các bạn là gì? Đó chính là mấu chốt để tìm ra sự khác biệt mà mỗi tờ báo, mỗi tòa soạn mang lại cho độc giả. Báo chí cũng phải lắng nghe xã hội, dự báo xu hướng và phản ánh đúng nhu cầu thực tiễn, nhất là trong bối cảnh kỷ nguyên mới đòi hỏi báo chí phát triển tương xứng với tốc độ, chiều sâu và sự thay đổi của thời đại. Nếu không nắm bắt được điều đó, báo chí sẽ tự đánh mất vị thế của mình.

Từ đó, câu chuyện định vị trở nên rất quan trọng. Mỗi cơ quan báo chí phải nhìn lại thế mạnh của chính mình, đâu là lợi thế so sánh trong một thị trường thông tin đa dạng.

. Xin cảm ơn ông.•

GÓC NHÌN

Báo chí TP.HCM trước bước ngoặt lịch sử

Nửa thế kỷ báo chí TP.HCM, một thế kỷ báo chí cách mạng Việt Nam, những người làm báo ở TP mang tên Bác đang đứng trước một bước ngoặt lịch sử…

Tính lịch sử trước hết nằm ở bối cảnh - đất nước đang trước thềm của kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc như lời hiệu triệu của Tổng Bí thư Tô Lâm. Các nhiệm vụ chính trị - xã hội mà Đảng, Nhà nước, toàn bộ hệ thống chính trị đặt ra và triển khai đều có tầm nhìn dài hạn, độ bao quát cao, hướng tới những mục tiêu trăm năm.

THANH TUYỀN thực hiện