Sau các cuộc biểu tình phản đối, Tổng thống Zelensky có động thái mới

Động thái này diễn ra chỉ hai ngày sau khi ông Zelensky ký thông qua một luật khác (ngày 22/7) vốn bị chỉ trích là đã phá hủy tính độc lập của Cục Chống tham nhũng Quốc gia (NABU) và Văn phòng Công tố viên Chống tham nhũng Đặc biệt (SAPO).

Dự luật gây tranh cãi đó cũng làm suy yếu nỗ lực gia nhập Liên minh châu Âu của Ukraine, dẫn đến làn sóng biểu tình quy mô lớn khắp cả nước, buộc giới chức phải xem xét lại.

Trong một tuyên bố sau khi xem xét dự thảo mới, NABU cho biết, luật này sẽ "khôi phục toàn bộ các quyền tố tụng và các đảm bảo về tính độc lập" đối với cả NABU và SAPO.

Trung tâm Hành động Chống Tham nhũng của Ukraine (AntAC) - một tổ chức giám sát - cũng ủng hộ dự luật, cho rằng văn bản sẽ "khôi phục những nguyên tắc vốn đã bị Quốc hội Ukraine làm suy yếu trước đó."

"Tất cả là nhờ những người Ukraine tuyệt vời, những người đã cho chính quyền thấy rằng họ sẽ không để tương lai châu Âu của mình bị phá hủy", tuyên bố viết.

"Tuy nhiên, chỉ một tuần trì hoãn cũng có thể đủ để phá hoại hàng loạt vụ án chống tham nhũng mà NABU và SAPO đang theo đuổi nhằm vào các quan chức cấp cao".

Chủ tịch Quốc hội Ruslan Stefanchuk cho biết, dự luật sẽ được đưa ra xem xét tại phiên họp toàn thể tiếp theo, mặc dù Quốc hội Ukraine hiện đang trong kỳ nghỉ hè đến hết tháng 8. Ông Stefanchuk nói thêm rằng luật này có thể được xem xét "sớm hơn nhiều so với một tháng".

Trên Telegram, nghị sĩ Yaroslav Zhelezniak lưu ý rằng theo dự luật, tất cả nhân viên của 6 cơ quan thực thi pháp luật, bao gồm NABU và SAPO, nếu tiếp cận thông tin mật quốc gia, sẽ phải trải qua kiểm tra bằng máy phát hiện nói dối hai năm một lần.

Việc kiểm tra sẽ do các đơn vị kiểm soát nội bộ thực hiện theo phương pháp đã được Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) phê duyệt.

Trước đó, vào ngày 22/7, Quốc hội Ukraine đã thông qua các sửa đổi trao cho Tổng công tố quyền lực mới đối với các vụ án do NABU và SAPO tiến hành.

Ngay trong ngày, Tổng thống Zelensky đã ký thành luật, động thái bị các nghị sĩ đối lập và các tổ chức giám sát cáo buộc là hủy hoại tính độc lập của hai cơ quan chống tham nhũng then chốt của Ukraine.

Tổng thống Volodymyr Zelensky trong buổi họp báo ngày 22/4/2025 tại Kyiv, Ukraine. (Ảnh: Vitalii Nosach/Global Images Ukraine qua Getty Images)

Luật mới cho phép Tổng công tố ban hành các chỉ thị ràng buộc đối với NABU, chuyển vụ án khỏi cơ quan này và ủy quyền của SAPO có thể được giao cho các công tố viên khác. Giới phê bình cho rằng các sửa đổi này đã phá vỡ các cơ chế bảo vệ NABU và SAPO khỏi can thiệp chính trị.

Tổng công tố thậm chí có thể chấm dứt các cuộc điều tra của NABU nếu có yêu cầu từ phía luật sư bảo vệ.

Trong hai ngày 23 và 24/7, người biểu tình đã tập trung tại nhiều thành phố lớn trên khắp đất nước, bao gồm Kyiv, Lviv, Dnipro và Odesa, với những lời kêu gọi ngày càng mạnh mẽ đòi chính phủ sửa đổi luật hiện hành.

Nhiều người Ukraine được Kyiv Independent phỏng vấn cho biết, đây là "báo động đỏ" đối với nền dân chủ của đất nước, cho rằng động thái của chính quyền đã đánh dấu "điểm không thể quay đầu".

Tổng thống Zelensky tuyên bố mục tiêu của luật được ký ngày 22/7 là nhằm ngăn chặn ảnh hưởng của Nga. Tuy nhiên, luật này hoàn toàn không chứa nội dung nào liên quan đến đặc vụ Nga hay các biện pháp chống lại họ - cả trong và ngoài các cơ quan chống tham nhũng.

"Điều khoản cho phép Tổng công tố rút vụ án khỏi NABU gần như không tác động gì đến đặc vụ Nga", bà Kateryna Butko - người đứng đầu tổ chức giám sát AutoMaidan - nói với Kyiv Independent.

Ngày 23/7, Tổng thống Zelensky thông báo rằng các cơ quan thực thi pháp luật và chống tham nhũng của Ukraine sẽ đưa ra một kế hoạch hành động chung trong vòng hai tuần nhằm củng cố hệ thống tư pháp.

Phát biểu sau cuộc họp cấp cao với lãnh đạo các cơ quan tố tụng hàng đầu Ukraine, Tổng thống cho biết các bên đã thống nhất xây dựng kế hoạch cải cách phối hợp để khôi phục niềm tin của người dân và đảm bảo trách nhiệm giải trình.

"Chúng tôi đều nghe thấy tiếng nói của xã hội", ông Zelensky nói. "Chúng tôi hiểu người dân kỳ vọng gì từ các thể chế nhà nước - đó là công lý và sự vận hành hiệu quả của từng cơ quan".

"Chúng tôi đã thảo luận các quyết định hành chính và lập pháp cần thiết nhằm tăng cường hoạt động của từng cơ quan, giải quyết các mâu thuẫn hiện hữu, và loại bỏ các mối đe dọa".

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen ngày 23/7 đã bày tỏ "mối quan ngại sâu sắc" với Tổng thống Zelensky về luật mới, theo lời người phát ngôn của Ủy ban châu Âu, ông Guillaume Mercier.

Lê Anh (Theo Kyivindependent, France24)