Sau mỗi kỳ thi

Để có một suất vào lớp 10

Theo thống kê từ Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội, năm học 2025–2026, toàn thành phố có khoảng 127.000 học sinh tốt nghiệp THCS. Tuy nhiên, chỉ tiêu tuyển sinh vào lớp 10 công lập chỉ dừng lại ở khoảng 79.000 học sinh. Điều này đồng nghĩa với việc gần 50.000 học sinh – tức gần 40% sĩ tử – sẽ phải tìm kiếm hướng đi khác như trường tư thục, trung tâm giáo dục nghề nghiệp – giáo dục thường xuyên hoặc cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

Áp lực không chỉ nằm ở con số – mà còn nằm ở tỉ lệ chọi gắt gao tại các trường top đầu. Từ số liệu mà Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội công bố, trường có lượng thí sinh đăng ký nguyện vọng 1 đông nhất là THPT Yên Hòa với 1.869 học sinh, với chỉ tiêu năm nay là 765, tương đương với tỉ lệ chọi là 1/2,44. Kế tiếp là THPT Lê Quý Đôn - Hà Đông với 1.795 thí sinh đăng ký nguyện vọng 1. Trong khi đó trường này năm nay cũng có 765 chỉ tiêu, tương đương tỉ lệ chọi là 1/2,34. Đứng thứ ba trong tốp các trường có tỉ lệ thí sinh đăng ký dự thi đông nhất là THPT Kim Liên với 1.645 thí sinh với 765 chỉ tiêu, tương đương tỉ lệ chọi là 1/2,15.

Kết thúc hai ngày thi, nhiều em học sinh bước ra khỏi phòng thi với gương mặt rạng rỡ, nụ cười tự tin trên môi, nhưng cũng có nhiều em bày tỏ sự tiếc nuối, lo lắng vì làm bài chưa được như kỳ vọng. Em Nguyễn Bảo Hân – Trường THCS Việt Nam – Angiêri chia sẻ: "Em hơi lo lắng vì chưa hoàn thành được hết phần thi, em mong điểm số sẽ thuận lợi".

Nỗi khổ mang tên “con nhà người ta”

Bước vào những kỳ thi, kỳ kiểm tra hay tham gia các cuộc thi, cha mẹ đều luôn sát cánh, đồng hành cùng con. Bản thân các em cũng có những áp lực đồng trang lứa khi không thích bị so sánh, nhưng bố mẹ thì luôn đặt kỳ vọng vào các con của mình. Kỳ vọng đặt áp lực vô hình buộc con phải làm theo, khiến đứa trẻ phải chịu áp lực học tập, điểm số, nay thêm áp lực từ gia đình. Việc cha mẹ so sánh con mình với "con nhà người ta" đều xuất phát từ lòng yêu thương, mong con trở nên tốt đẹp nhưng phương pháp này có thể khiến con trẻ rơi vào tổn thương.

Học sinh Vũ Hà Mai - Trường THCS Nguyễn Du, quận Nam Từ Liêm cho rằng: “Con cần sự bình tĩnh và tự tin vào năng lực của bản thân. Con tự ý thức rằng mình cần phải cố gắng nhiều hơn các bạn. Chỉ cần cố gắng thì quả ngọt sẽ về tay".

Là một phụ huynh, chị Nguyễn Thị Thanh Hằng (Thanh Xuân) luôn ủng hộ con hết mình trong mọi quyết định: "Mình chỉ biết ủng hộ con, mình mong con sẽ đỗ nguyện vọng một, đạt được mong ước".

Giáo viên Lê Thị Thúy An - Trường THCS Nguyễn Du, quận Nam Từ Liêm cho rằng: "Khi đi thi, áp lực là rất nhiều. Nhưng áp lực không phải là tiêu cực. Áp lực chính là động lực để chinh phục thử thách. Các con hãy phát huy mạnh mẽ tinh thần, tự tin không ngại thử thách, thành công nhất định sẽ mỉm cười".

Các chuyên gia cho rằng, trên hành trình trưởng thành của con, cha mẹ hãy đóng vai trò là người bạn đồng hành, cùng con thiết lập những mục tiêu và "đo ni đóng giày" cách thức để con vượt qua khó khăn, hoàn thành hành trình đó.

Chuyên gia giáo dục Hoàng Huyền cũng cho biết: "Đôi khi con phản kháng là con muốn nói cho chúng ta điều gì đó. Vì thế sự quan sát không phải đến từ đôi mắt, mà phải đến từ trái tim và sự tỉnh táo, hiểu biết của bố mẹ".

Bức thư của một thầy hiệu trưởng ở Singapore gửi tới các bậc phụ huynh đã từng làm dậy sóng cộng đồng mạng có đoạn: "Nếu con bạn đạt điểm cao, điều đó thật là tuyệt vời. Nhưng nếu con không thể, xin đừng làm mất đi sự tự tin và nhân phẩm của con. Hãy nói với con rằng: ‘Ổn thôi mà, đó chỉ là một kỳ thi. Con được sinh ra trên đời cho những điều lớn lao nhiều hơn thế’. Hãy nói với con rằng, dù điểm số của con là bao nhiêu, cha mẹ vẫn yêu con và không hề phán xét".

Điểm số không đo được tương lai

Em Nguyễn Thị Thái Linh là học sinh Trường THCS Kim Trung, huyện Đông Anh. Dù lực học trung bình khá, nhưng khi bạn bè cùng lớp tất bật học thêm, luyện thi cấp tốc cho kỳ thi lớp 10, Linh và bố mẹ đã chọn một hướng đi khác. Thay vì thi vào lớp 10 công lập, mà đăng ký xét tuyển thẳng vào hệ song song văn hóa – nghề tại một trường cao đẳng nghề chất lượng cao.

Em Nguyễn Thị Thái Linh – THCS Kim Trung, huyện Đông Anh chia sẻ: "Thi vào cấp 3 cũng tốt, nhưng có thể chọn rẽ hướng khác để cơ hội mai sau được rộng mở, không gò bó trong những quyển sách, quyển vở".

Chị Trần Thị Thu Thủy, mẹ em Thái Linh cho biết dù ban đầu có định hướng cho con thi vào lớp 10 công lập, tuy nhiên sau đó đã chuyển hướng để giảm bớt áp lực cho con.

Ở Việt Nam, mỗi năm có hàng chục nghìn học sinh không đỗ lớp 10 công lập. Trước đây, đó là nguyên nhân của sự buồn tủi, mặc cảm. Nhưng giờ đây, nhiều gia đình đã chủ động lựa chọn những lối đi phù hợp với năng lực, sở thích và thị trường lao động.

Trường tư thục hiện nay có chất lượng tốt, môi trường hiện đại; nhiều nơi áp dụng chương trình quốc tế, giúp học sinh dễ dàng thi đại học, du học hoặc theo đuổi nghề nghiệp riêng. Trung tâm giáo dục thường xuyên – dạy nghề là mô hình học song song văn hóa và nghề, giúp học sinh sớm có tay nghề và bằng tốt nghiệp THPT, rút ngắn thời gian vào thị trường lao động. Ngoài ra, trong thời đại số, nhiều bạn trẻ chọn tự học và phát triển năng lực cá nhân qua các khóa học online, kỹ năng số, sáng tạo nội dung... và có thể trở thành freelancer, YouTuber hay startup từ rất sớm.

Chọn con đường không giống số đông chưa bao giờ là dễ dàng. Nhưng tương lai không khép lại vì một kỳ thi. Tương lai nằm trong sự kiên định, hiểu mình và sẵn sàng học hỏi – dù bạn bước đi từ ngôi trường nào.

Đỗ Hương