Sau một thập kỷ tái thiết, Fukushima vẫn như một thị trấn ma

Cư dân ở Namie, tỉnh Fukushima, dắt chó đi dạo bên sông Ukedo trong thị trấn. Tỉnh Fukushima vẫn đang phải vật lộn để phục hồi khi quá trình dọn sạch hạt nhân đang kéo dài. Ảnh: BLOOMBERG

Bài liên quan

Thảm họa Fukushima vốn có thể tránh được

10 năm sau thảm họa sóng thần và động đất ở Fukushima: Nỗi đau hằn sâu trong tiềm thức

Nhật Bản tưởng niệm nạn nhân thảm họa động đất và thảm họa hạt nhân Fukushima

Bị xa lánh bởi thảm họa hạt nhân một thập kỷ trước, tỉnh Fukushima vẫn đang vật lộn để phục hồi, ngay cả khi chính phủ cố gắng đưa người dân và việc làm trở lại các 'thị trấn ma' trước đây bằng cách rót hàng nghìn tỷ yên để tẩy độc và xây dựng lại.

Nhưng những nỗ lực tái thiết, từ các siêu thị và cơ sở hạ tầng giao thông - đến một nhà máy năng lượng hydro tiên tiến, vẫn chưa thu hút được hơn một phần nhỏ dân số cũ quay trở lại.

Khi Nhật Bản đánh dấu kỷ niệm 10 năm ngày 11 tháng 3 năm 2011 diễn ra động đất, sóng thần và thảm họa hạt nhân, các khu vực của tỉnh Fukushima vẫn đang bị giới hạn và chậm trễ trong việc phục hồi. Chính quyền Nhật Bản có thể phải mất tới 30 năm nữa để ngừng hoạt động nhà máy hạt nhân Fukushima số 1 đã bị tê liệt, gần nơi chứa một lượng lớn nước phóng xạ đã qua xử lý.

Thị trấn Namie, nơi có một bia đá liệt kê khoảng 200 người dân thị trấn đã chết trong trận sóng thần, đã tan hoang trong một đêm sau vụ nổ tại nhà máy hạt nhân cách đó khoảng 8 km về phía nam. Toàn bộ dân số 21.000 người đã buộc phải rời đi, vì những cơn gió đã phát tán bức xạ từ cơ sở của Tokyo Electric Power Co. Holdings Inc.

Ngay cả bây giờ, bốn năm sau khi một phần của thị trấn mở cửa khuyến khích cư dân quay trở lại, chỉ có khoảng 1.600 người đã chuyển về ở lại, tỷ lệ dân số giảm hơn 90%. Các cuộc khảo sát cho thấy hơn một nửa số người đã được sơ tán không có ý định quay trở lại ngay cả những người trung thành nhất của thị trấn.

Akihiro Zenji, 39 tuổi, một giám đốc điều hành công ty cho thuê máy móc hạng nặng, cho biết: “Nó sẽ không trở lại như trước khi thảm họa xảy ra”. Vào năm 2019, Zenji đã mua một ngôi nhà ở Namie, nơi anh dự định sẽ bắt đầu một cuộc sống với người vợ của mình, Ryoko, 29 tuổi.

"Những người thực sự muốn trở lại đã quay trở lại. Những người khác ở độ tuổi của tôi quay lại để giúp đỡ, nhưng không ai trong số họ quay trở lại sống”, anh nói.

Trống rỗng

Một thập kỷ sau thảm họa, những ngôi nhà mới và những con đường được tân trang lại trên bờ biển phía đông bắc của Nhật Bản, cho thấy một trong những dự án khôi phục tốn kém nhất thế giới, trị giá khoảng 32 nghìn tỷ yên dần hiện ra. Tuy nhiên, khu vực này cũng đang phải đối mặt với một mối đe dọa khác - sự suy giảm kinh tế và dân số.

Vấn đề tồi tệ hơn rõ rệt ở tỉnh Fukushima, nơi đã chứng kiến dân số của nó giảm 10% xuống còn 1,8 triệu người trong thập kỷ qua, so với mức giảm chỉ khoảng 2,5% ở Miyagi lân cận. Nền kinh tế của Fukushima đã tăng 8,1% từ năm 2010 đến năm 2018, năm gần nhất mà dữ liệu có sẵn, so với 19% của Miyagi.

Theo nhà kinh tế Yutaro Suzuki tại Daiwa Institute of Research Holdings, năng lực sản xuất của tỉnh Fukushima bị tụt lại so với những nơi khác. Trong khi các tỉnh lân cận Iwate và Miyagi phục hồi sản lượng sản xuất về mức trước thiên tai lần lượt vào năm 2012 và 2013, thì Fukushima phải đến năm 2017 mới ổn định, Suzuki viết trong một báo cáo trước lễ kỷ niệm. Ngành du lịch, vốn đã nhích trở lại mức gần như trước thiên tai, lại bị đại dịch COVID đè bẹp một lần nữa.

Akihiro Zenji và vợ Ryoko dắt con chó của họ, Rin, bên sông Ukedo. | BLOOMBERG

Hơn 160.000 người đã phải sơ tán khỏi khu vực xung quanh nhà máy sau trận động đất 9 độ richter, trận động đất lớn nhất từng được ghi nhận ở Nhật Bản, gây ra một trận sóng thần lớn, làm mất nguồn điện của các hệ thống làm mát và dẫn đến sự cố tan chảy ba lõi lò phản ứng. Thảm họa khiến khoảng 20.000 người mất tích hoặc thiệt mạng.

Trong khi các khu vực xa hơn về phía bắc bị ảnh hưởng nặng nề bởi sóng thần có thể nhanh chóng bắt đầu xây dựng lại, ô nhiễm phóng xạ kéo dài ở Fukushima khiến một số khu vực vẫn chưa thể hoạt động trở lại.

Các lô hàng sản xuất từ khu vực Futaba xung quanh nhà máy vẫn ở mức 1/4 mức trước thảm họa vào năm 2018, trong khi cảng cá Ukedo nhộn nhịp một thời vẫn bị bỏ hoang do nhiều người tiêu dùng tránh thực phẩm từ Fukushima, mặc dù đã được thử nghiệm rộng rãi.

Xe tải ầm ầm liên tục ngang dọc khu vực ven biển, vận chuyển những bao tải nhựa chất đầy lớp đất mặt và thảm thực vật vẫn đang được di dời ra khỏi khu dân cư. Động thái dọn dẹp có mục đích cho phép mọi người quay trở lại ngôi nhà cũ của họ, nhưng, mệt mỏi vì chờ đợi, nhiều người trong số họ đã bỏ đi nơi khác.

Thống đốc Fukushima Masao Uchibori nói với các phóng viên hôm thứ Tư rằng: “Điều quan trọng đối với sự phục hồi là chúng tôi tiến hành đồng thời với các chính sách khôi phục cuộc sống hàng ngày và những chính sách hướng tới một tương lai mới".

Một trong những liên doanh như vậy là nhà máy nghiên cứu và sản xuất hydro được xây dựng ở Namie, trên một địa điểm trước đây được dành cho một nhà máy hạt nhân khác. Kế hoạch năng lượng nguyên tử chính thức bị từ bỏ vào năm 2013 và đất được giao cho chính quyền địa phương, nhường chỗ cho lĩnh vực Nghiên cứu Năng lượng Hydro ở Fukushima.

Xa hơn một chút về phía bắc, trên một địa điểm không còn được coi là thích hợp để làm nhà ở sau trận sóng thần, chính phủ đã xây dựng một bãi thử nghiệm robot trị giá 7,7 tỷ yên (71 triệu USD) với các cơ sở vật chất từ đường hầm gió để thử nghiệm máy bay không người lái đến một hồ bơi để nghiên cứu robot dưới nước.

Trung tâm thành phố Namie, tỉnh Fukushima, vắng lặng vào thứ Ba. Chưa đến 10% cư dân đã trở lại sống ở đó sau khi được sơ tán một thập kỷ trước - Ảnh: BLOOMBERG

Mặc dù cơ sở của nó rất ấn tượng, nhưng Trường Thử nghiệm Robot, có quy mô như Tokyo Disneyland, chỉ sử dụng khoảng 40 người. Lĩnh vực Nghiên cứu Năng lượng Hydro ở Fukushima không có nhân viên toàn thời gian, trong khi các nhà máy năng lượng mặt trời phủ khắp các sườn đồi bị bỏ hoang ở các khu vực bị ô nhiễm cũng cung cấp rất ít việc làm.

Hidehiro Asada, 53 tuổi, người trở lại Namie để khởi động lại công ty gỗ xẻ của gia đình mình, nói rằng việc thiếu cơ hội việc làm đã cản trở nỗ lực phục hồi trong thị trấn. Hiện anh có 21 nhân viên, so với 30 người vào thời điểm xảy ra thảm họa.

"Ngay cả khi họ quay trở lại, không có bất kỳ công việc nào", anh nói. 'Những người đã nghỉ hưu sẽ quay trở lại, nhưng những người trẻ tuổi đã tìm được việc làm. Vì vậy, họ sẽ không dễ dàng quay trở lại".