Sẽ có nghị định riêng về trách nhiệm tái chế của nhà sản xuất

Giúp doanh nghiệp dễ tiếp cận và thực thi

Theo dự thảo Tờ trình, Nghị định 08/2022/NĐ-CP và Nghị định 05/2025/NĐ-CP đã cơ bản thiết lập hành lang pháp lý để thực thi quy định EPR theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2020.

Thực tiễn triển khai thời gian qua cho thấy, EPR là một chính sách mới, có phạm vi điều chỉnh rộng, liên quan đến nhiều nhóm đối tượng từ nhà sản xuất, nhập khẩu đến doanh nghiệp tái chế. Đây cũng là công cụ quan trọng thúc đẩy chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng kinh tế tuần hoàn - mục tiêu mà nước ta đang hướng đến.

Tuy nhiên, các quy định hiện nay vẫn đang nằm rải rác, được lồng ghép trong những nghị định tổng hợp, khiến doanh nghiệp khó tra cứu, khó thực hiện và các cơ quan quản lý cũng gặp khó trong giám sát. Việc tiếp cận và hiểu đúng, đầy đủ các quy định về EPR của nhiều doanh nghiệp vẫn còn hạn chế do hệ thống quy định hiện hành chưa thực sự đồng bộ.

Trong bối cảnh đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, việc ban hành một nghị định độc lập, tập trung toàn bộ quy định về EPR là hết sức cần thiết. Điều này không chỉ khắc phục sự phân tán trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, mà còn tạo sự thống nhất, minh bạch, giúp doanh nghiệp dễ tiếp cận và thực thi, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

Kinh nghiệm quốc tế cũng cho thấy, nhiều quốc gia như Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc) đã xây dựng hệ thống văn bản pháp lý riêng cho EPR, qua đó tăng hiệu quả thực thi và bảo đảm sự minh bạch. Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, một nghị định riêng về EPR tại Việt Nam cũng sẽ khẳng định cam kết mạnh mẽ của Chính phủ trong thực hiện mục tiêu phát triển bền vững, giảm thiểu chất thải và sử dụng hiệu quả tài nguyên.

Dự thảo Nghị định về trách nhiệm tái chế sản phẩm, bao bì và xử lý chất thải của nhà sản xuất, nhập khẩu nói trên kế thừa các quy định tại Nghị định 08/2022/NĐ-CP, Nghị định 05/2025/NĐ-CP, đồng thời mở rộng phạm vi điều chỉnh đối với việc thải bỏ phương tiện giao thông.

Dự thảo Nghị định cũng bổ sung một số trường hợp đặc thù trong thực hiện trách nhiệm EPR nhằm tạo thuận lợi cho doanh nghiệp. Cụ thể, nếu sản phẩm, bao bì mang cùng nhãn hiệu nhưng được sản xuất tại nhiều nhà máy khác nhau, thì tổ chức, cá nhân chịu trách nhiệm ghi nhãn hàng hóa sẽ là đối tượng phải thực hiện tái chế. Trường hợp sản xuất theo hình thức gia công, bên đặt gia công sẽ là đơn vị chịu trách nhiệm tái chế, thay vì cơ sở gia công.

Đối với hoạt động ủy thác nhập khẩu, trách nhiệm EPR cũng được xác định rõ: nếu bên ủy thác là đơn vị ghi nhãn hàng hóa thì họ phải thực hiện tái chế. Ngược lại, nếu bên nhận ủy thác đứng tên ghi nhãn, sản phẩm, bao bì được coi là chuyển giao cho bên ủy thác, và doanh thu tính cho trách nhiệm EPR bao gồm tổng giá trị nhập khẩu cộng phí ủy thác.

Tỷ lệ tái chế bắt buộc điều chỉnh ba năm/lần, mỗi lần tăng tối đa 10%

Đối với trách nhiệm tái chế, theo dự thảo Nghị định, nhà sản xuất, nhập khẩu có thể lựa chọn một trong hai hình thức thực hiện: trực tiếp tổ chức tái chế sản phẩm, bao bì hoặc đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam để hỗ trợ hoạt động tái chế.

Để bảo đảm nguyên tắc một sản phẩm chỉ chịu một lần trách nhiệm EPR, dự thảo bổ sung quy định: nếu sản phẩm (như phương tiện giao thông, thiết bị điện, điện tử) có các linh kiện, hợp phần (ắc quy, pin, săm lốp, dầu nhớt, thiết bị điện tử...) đã được thực hiện trách nhiệm tái chế, thì khối lượng đó sẽ được trừ khỏi tỷ lệ tái chế bắt buộc của sản phẩm.

Dự thảo cũng bổ sung quy định về thải bỏ phương tiện giao thông hết niên hạn sử dụng. Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đây là nhóm sản phẩm đặc thù, giá trị lớn, được sử dụng lâu dài, việc thải bỏ phụ thuộc vào tính tự nguyện của người sở hữu nên khó thu hồi. Vì vậy dự thảo quy định, chủ sở hữu phương tiện có trách nhiệm lưu giữ, thải bỏ phương tiện khi hết niên hạn sử dụng. Để thải bỏ, chủ sở hữu phải đưa phương tiện đến một cơ sở đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường để tiến hành phá dỡ.

Đối với pin lithium sử dụng cho phương tiện giao thông, do mới xuất hiện trên thị trường, vòng đời sử dụng dài, lượng thải bỏ hiện rất ít nên dự thảo quy định tỷ lệ tái chế bắt buộc tạm thời là 0%.

Một điểm mới đáng chú ý quy định lộ trình điều chỉnh tỷ lệ tái chế bắt buộc (là tỷ lệ khối lượng sản phẩm, bao bì tối thiểu phải được thu gom và tái chế trên tổng khối lượng sản phẩm, bao bì sản xuất, nhập khẩu được đưa ra thị trường). Cụ thể, tỷ lệ này sẽ được Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường xem xét điều chỉnh ba năm một lần, với mức tăng tối đa không quá 10% mỗi lần, bắt đầu từ năm 2029. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng, quy định này nhằm giúp doanh nghiệp chủ động kiểm soát mức độ thay đổi, có thời gian chuẩn bị và xây dựng kế hoạch thực hiện phù hợp. Nhờ đó, khi tỷ lệ tái chế được điều chỉnh, doanh nghiệp sẽ không rơi vào tình trạng bị động hoặc lúng túng trong việc thực hiện trách nhiệm EPR.

Đối với trách nhiệm thu gom, xử lý chất thải, dự thảo quy định rõ đối tượng phải thực hiện và thời điểm bắt đầu áp dụng, đồng thời có một số trường hợp được miễn trừ. Hình thức thực hiện trách nhiệm được thống nhất chỉ có một cách là đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam để hỗ trợ hoạt động xử lý chất thải. Mức đóng góp được quy định cụ thể cho từng loại sản phẩm, bao bì; doanh nghiệp phải kê khai và nộp đầy đủ khoản đóng góp này theo quy định.

Bên cạnh đó, khái niệm chi phí tái chế (Fs) được chỉnh sửa cho dễ hiểu hơn và nhấn mạnh đây là mức đóng góp nhằm hỗ trợ hoạt động tái chế chứ không phải “định mức kinh tế, kỹ thuật”. Fs được tính trên mỗi đơn vị khối lượng sản phẩm, bao bì (đồng/ki lô gam) và sẽ được Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường ban hành, điều chỉnh theo chu kỳ ba năm, bắt đầu từ năm 2029.

Cẩm Hà