Sẽ tăng cường hậu kiểm, siết quảng cáo sai sự thật thực phẩm chức năng, bảo vệ sức khỏe

Trong cuộc trao đổi với báo chí, TS.Dược sĩ Chu Quốc Thịnh, Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) – cho biết, sau hàng loạt sự cố như vụ thực phẩm chức năng giả, sữa kém chất lượng, sản phẩm bổ sung "lách luật" quảng cáo sai sự thật…, Bộ đã nhận thấy nhiều bất cập trong khoảng trống pháp lý hiện hành cần phải nhanh chóng sửa đổi cho phù hợp.

Nhiều tổ chức, cá nhân lợi dụng cơ chế tự công bố sản phẩm để trục lợi

Theo Phó Cục trưởng Chu Quốc Thịnh, một trong những kẽ hở lớn là cơ chế tự công bố sản phẩm. Hiện nay, theo quy định tại Nghị định 15, các tổ chức, cá nhân chỉ cần nộp hồ sơ đơn giản là có thể đưa sản phẩm ra thị trường.

Nhiều đơn vị lợi dụng kẽ hở này để đăng ký dưới danh nghĩa "thương nhân", không có liên kết thực sự với nhà sản xuất. Chính vì thế nhiều khi cơ quan chức năng thanh tra, kiểm tra thì đơn vị lấy tên "thương nhân" này không tồn tại. Do đó, cần phải có sự điều chỉnh cho phù hợp.

TS.Dược sĩ Chu Quốc Thịnh, Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế).

Cùng đó, cơ chế tự công bố đã phát sinh nhiều bất cập. TS Thịnh chỉ ra, theo quy định tại Nghị định 15 hiện hành, những sản phẩm gọi là thực phẩm bổ sung sau khi doanh nghiệp công bố thì được phép sản xuất, kinh doanh. Cùng như vậy, doanh nghiệp được tự quảng cáo mà không phải có cơ quan quản lý xác nhận nội dung quảng cáo. Ví dụ, như vụ sản phẩm bổ sung kẹo KERA. Chính vì vậy cơ chế này cần phải thay đổi.

Cùng đó, theo quy định hiện tại không có cơ chế giám sát cơ chế tự công bố, do đó cần phải có sự thay đổi. Hiện tại trong hồ sơ tự công bố chỉ kiểm soát kiểm nghiệm chỉ tiêu an toàn, trong khi để kiểm soát chất lượng sản phẩm phải kiểm soát chỉ tiêu chất lượng rất quan trọng. Chính vì lỗ hổng trên mà chưa đủ cơ sở đánh giá chất lượng thực tế hay công dụng của sản phẩm.

"Không kiểm nghiệm chỉ tiêu chất lượng, không xác thực công dụng, lại được tự quảng cáo mà không cần xác nhận – đó là điều kiện lý tưởng cho gian lận" TS Thịnh nhấn mạnh.

Thực phẩm chức năng được quy định bao gồm 4 nhóm: Thực phẩm bổ sung, Thực phẩm bảo vệ sức khỏe, Thực phẩm dinh dưỡng y học, Thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt.

"Nhóm thực phẩm bổ sung trong hồ sơ tự công bố chỉ kiểm soát kiểm nghiệm chỉ tiêu an toàn; trong khi hai nhóm còn lại là thực phẩm dinh dưỡng y học và thực phẩm dành cho chế độ ăn đặc biệt chưa kiểm soát về chất lượng. Hiện nay chỉ duy nhất nhóm thực phẩm bảo vệ sức khỏe là kiểm soát về chỉ tiêu chất lượng. Tuy nhiên hồ sơ công bố cũng rất đơn giản."- TS Thịnh nói.

Tăng cường hậu kiểm, siết quảng cáo sai sự thật

Dự thảo sửa đổi Nghị định 15 sẽ thay đổi triệt để cách thức hậu kiểm. TS Thịnh cho hay, "chúng tôi đang đề xuất áp dụng mô hình của FDA Hoa Kỳ và một số nước tham khảo, đó là tiền kiểm về mặt hồ sơ chặt chẽ; cùng đó là hậu kiểm theo thường quy và cả hậu kiểm theo hình thức đột xuất.

Theo đó, sau khi doanh nghiệp công bố sản phẩm, cơ quan chức năng sẽ phải chủ động rà soát hồ sơ, lấy mẫu thị trường để kiểm tra chất lượng thực tế, đặc biệt với các sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe.

Việc kiểm tra đột xuất cũng sẽ được đẩy mạnh trên cơ sở phản ánh từ người tiêu dùng, báo chí hoặc cơ quan chức năng. Hệ thống kiểm nghiệm cũng sẽ được giao nhiệm vụ chủ động giám sát thị trường, thay vì chỉ kiểm tra theo đơn hàng.

Phó Cục trưởng Chu Quốc Thịnh cũng cho hay, dự thảo mới cũng đưa ra nhiều quy định chặt chẽ hơn trong lĩnh vực quảng cáo – vốn đang bị lợi dụng tràn lan. Các sản phẩm bổ sung, thực phẩm chức năng hiện được quảng cáo rầm rộ trên mạng xã hội, sàn thương mại điện tử, với sự tham gia của nhiều người nổi tiếng (KOLs) mà không qua kiểm duyệt.

Sắp tới, các KOLs, nền tảng truyền thông và cả đơn vị phát hành quảng cáo sẽ phải chịu trách nhiệm về nội dung quảng cáo sai lệch. Đồng thời, Bộ cũng sẽ xây dựng bộ quy tắc đạo đức quảng cáo thực phẩm chức năng.

Đặc biệt, để phù hợp với thực tiễn kinh doanh mới, dự thảo Nghị định sẽ bổ sung vai trò giám sát của nhiều cơ quan khác ngoài Bộ Y tế như Bộ Công an, Bộ Công Thương, Bộ Văn hóa – Thể thao – Du lịch, Bộ Khoa học – Công nghệ. Các cơ quan này sẽ cùng phối hợp trong hậu kiểm, gỡ bỏ quảng cáo sai lệch, giám sát các phòng kiểm nghiệm và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.

Cùng đó, trong dự thảo Nghị định 15, Bộ Y tế cũng đề xuất quản lý chặt 3 đối tượng: Tổ chức đứng ra chịu trách nhiệm quảng cáo; đơn vị phát hành quảng cáo và các cá nhân có ảnh hưởng tham gia quảng cáo. Đồng thời, cũng xây dựng bộ tiêu chí ứng xử, đạo đức về quảng cáo để nâng cao trách nhiệm về quảng cáo.

Hoạt động quảng cáo thực phẩm chức năng, thực phẩm bảo vệ sức khỏe sẽ được siết chặt.

Tham khảo, học hỏi từ quốc tế về kiểm soát một số nhóm sản phẩm thực phẩm để người tiêu dùng được sử dụng sản phẩm chất lượng thực sự

Bộ Y tế cho biết đang học hỏi mô hình quản lý chặt từ các quốc gia như Mỹ, Canada, Nhật Bản... Các nước này đều kiểm soát chặt chẽ từ khâu nghiên cứu, chỉ tiêu nguyên liệu phát triển sản phẩm, đăng ký, sản xuất đến khi sản phẩm lưu thông thị trường.

Bộ cũng dự kiến chuyển nhóm thực phẩm bổ sung – hiện doanh nghiệp đang tự công bố, tự quảng cáo – sang nhóm bắt buộc phải đăng ký công bố và nộp hồ sơ kỹ thuật chặt chẽ, đầy đủ.

Phó Cục trưởng Thịnh cho biết, dự thảo sửa đổi Nghị định 15 đã được thông qua tại Bộ Tư pháp và đang xin ý kiến Chính phủ. Dự kiến cuối tháng 5, đầu tháng 6 sẽ trình Chính phủ xem xét, ban hành trong thời gian sớm nhất.

"Sửa đổi lần này nhằm siết lại các bất cập về pháp lý đã và đang bị lợi dụng. Nếu không siết chặt, người tiêu dùng tiếp tục là nạn nhân của những sản phẩm kém chất lượng được 'vẽ' thành thần dược bằng quảng cáo sai sự thật", TS Thịnh cảnh báo. TS Thịnh cũng cho biết thêm, dự thảo Nghị định cũng được đề xuất sửa theo hướng đơn giản hóa hơn nữa thủ tục hành chính, tăng cường phân cấp, tăng cường hậu kiểm để nâng cao chất lượng, kiểm soát tính năng, công dụng, đảm bảo đúng bản chất sản phẩm, tránh quảng cáo quá mức công dụng sản phẩm...

Thái Bình