Siết chặt kỷ luật, kỷ cương, đề cao trách nhiệm người đứng đầu trong xây dựng pháp luật

Lấy quyền và lợi ích chính đáng của người dân, doanh nghiệp làm trọng tâm

- Thưa ông, tại Kết luận số 19-KL/TW về Đề án Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV, Bộ Chính trị đã đặt ra những yêu cầu như thế nào đối với công tác xây dựng pháp luật trong nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV?

Ảnh: Hồ Long

- Tại Kết luận 19-KL/TW ngày 14.10.2021, Bộ Chính trị đã thông qua Đề án Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV (Đề án) do Đảng đoàn Quốc hội trình, đồng thời lưu ý cần nâng cao chất lượng công tác lập pháp, tập trung hoàn thiện hệ thống pháp luật đầy đủ, đồng bộ, thống nhất, kịp thời, khả thi, ổn định, công khai, minh bạch, có sức cạnh tranh quốc tế, thúc đẩy đổi mới sáng tạo mạnh mẽ, tăng cường giám sát, kiểm soát việc thực hiện quyền lực nhà nước. Và, đích hướng đến của công tác này không chỉ là đáp ứng yêu cầu tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, mà còn phải chú trọng bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân, doanh nghiệp; tạo đột phá thực sự về thể chế, đổi mới mạnh mẽ tư duy xây dựng pháp luật từ quản lý sang kiến tạo phát triển bền vững đất nước.

Bộ Chính trị nhấn mạnh, trong công tác xây dựng pháp luật phải làm tốt tất cả các khâu, làm thận trọng, chặt chẽ, phải luôn đặt yêu cầu cao về chất lượng, không chạy theo số lượng; có giải pháp khắc phục hiệu quả tình trạng kỷ luật, kỷ cương chưa nghiêm. Cần chú trọng chống tiêu cực ngay trong công tác xây dựng pháp luật, không để bị chi phối, tác động bởi các hành vi không lành mạnh của bất cứ tổ chức, cá nhân nào; tuyệt đối không để xảy ra tình trạng “tham nhũng chính sách”, lồng ghép "lợi ích nhóm", lợi ích cục bộ của cơ quan quản lý nhà nước trong văn bản luật hoặc chỉ thiên về tạo thuận lợi cho cơ quan quản lý nhà nước mà thiếu sự đồng hành với người dân, doanh nghiệp.

Kết luận 19-KL/TW cũng yêu cầu tập trung khắc phục tình trạng văn bản pháp luật thiếu tính ổn định, "luật khung, luật ống", chậm ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành. Không để xảy ra tình trạng luật mới ban hành đã phải sửa đổi, bổ sung, thiếu tính khả thi do xa rời thực tiễn, tình trạng luật chờ nghị định, nghị định chờ thông tư... dẫn đến làm giảm sút niềm tin của Nhân dân vào luật pháp, lo ngại của các nhà đầu tư, nhất là các nhà đầu tư nước ngoài về tính ổn định, minh bạch trong các quy định của pháp luật Việt Nam, ảnh hưởng tới môi trường đầu tư, kinh doanh.

Kết luận 19-KL/TW chỉ rõ cần bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ, đề cao trách nhiệm của các chủ thể tham gia quy trình lập pháp, nhất là trách nhiệm người đứng đầu, tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng các dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết. Trong đó, đối với Quốc hội, Kết luận của Bộ Chính trị yêu cầu phải tăng cường tính chủ động của các cơ quan Quốc hội, đại biểu Quốc hội trong công tác lập pháp, tăng cường hiệu quả giám sát thi hành pháp luật. Đối với các chủ thể khác, đặc biệt là Chính phủ thì Kết luận 19-KL/TW nhấn mạnh phải phát huy tính năng động, sáng tạo, vai trò chủ động, tích cực trong việc tổng kết thực tiễn, đề xuất chính sách, bởi vì Chính phủ là cơ quan tổ chức thi hành pháp luật, có vai trò quan trọng trong soạn thảo, trình ra Quốc hội các dự án luật.

Ngoài ra, Kết luận 19-KL/TW cũng đòi hỏi cần tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng công tác lấy ý kiến, tiếp thu ý kiến Nhân dân, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, chuyên gia, nhà khoa học; phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên trong thực hiện phản biện xã hội đối với các dự án, dự thảo và giám sát công tác thi hành luật. Quan tâm kiện toàn đội ngũ cán bộ làm công tác xây dựng pháp luật; có cơ chế thích hợp tăng cường nguồn lực đầu tư, đổi mới cơ chế phân bổ, sử dụng hiệu quả kinh phí xây dựng và thi hành pháp luật.

- Căn cứ Kết luận 19-KL/TW và Đề án Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV, xin ông cho biết các định hướng lớn của công tác lập pháp thời gian tới?

- Trên cơ sở chủ trương, đường lối Đại hội XIII của Đảng, các quan điểm chỉ đạo và yêu cầu đối với việc xác định các định hướng, nhiệm vụ xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV, Đề án xác định định hướng tổng thể công tác lập pháp của Quốc hội là tập trung “xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển bền vững về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, môi trường..., tháo gỡ kịp thời những khó khăn, vướng mắc; khơi dậy mọi tiềm năng và nguồn lực, tạo động lực mới cho sự phát triển nhanh và bền vững đất nước”. Căn cứ vào đó, Đề án đề ra 8 nhóm định hướng lớn xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật trong nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV, bao gồm:

Hoàn thiện pháp luật đáp ứng yêu cầu hoàn thiện toàn diện, đồng bộ thể chế phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN. Tập trung tháo gỡ các điểm nghẽn cản trở sự phát triển; tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, lành mạnh, công bằng cho mọi thành phần kinh tế.

Hoàn thiện pháp luật hướng tới đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển mạnh mẽ khoa học và công nghệ, tận dụng tối đa các cơ hội của cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ Tư; xây dựng khung chính sách pháp luật về phát triển hạ tầng số, thúc đẩy quá trình chuyển đổi số quốc gia. Hoàn thiện thể chế, pháp luật phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam, nhất là trong lĩnh vực báo chí, xuất bản, điện ảnh, di sản văn hóa.

Hoàn thiện pháp luật phục vụ quản lý phát triển xã hội bền vững, bảo đảm tiến bộ, công bằng xã hội, trọng tâm là pháp luật về bảo hiểm xã hội, việc làm, chăm sóc sức khỏe Nhân dân, bảo đảm quyền được tiếp cận với các dịch vụ y tế một cách chất lượng, an toàn, thuận lợi của Nhân dân; phòng ngừa và ứng phó hiệu quả với dịch bệnh có quy mô lớn; nâng cao chất lượng dân số.

Hoàn thiện pháp luật đáp ứng yêu cầu quản lý và sử dụng hiệu quả đất đai, tài nguyên, bảo vệ môi trường, chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu, trong đó, trọng tâm là pháp luật về đất đai nhằm quản lý chặt chẽ, huy động, phân bổ và sử dụng hiệu quả nguồn lực đất đai để phát triển đất nước.

Hoàn thiện pháp luật về tăng cường quốc phòng, an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; bảo vệ chủ quyền, biên giới quốc gia, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, bảo đảm môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước.

Hoàn thiện pháp luật đáp ứng yêu cầu chủ động hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng; nội luật hóa đầy đủ, kịp thời cam kết tại các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, nhất là các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới.

Hoàn thiện pháp luật nhằm phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, dân chủ XHCN và quyền làm chủ của Nhân dân; đề cao vai trò chủ thể, vị trí trung tâm của Nhân dân trong mọi cơ chế, chính sách, pháp luật. Phát huy hơn nữa vai trò nòng cốt chính trị của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên, tăng cường giám sát, phản biện xã hội. Hoàn thiện pháp luật để cụ thể hóa đầy đủ quyền con người, quyền công dân theo quy định của Hiến pháp.

Hoàn thiện pháp luật đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam, trọng tâm là tiếp tục đổi mới hoạt động của Quốc hội, hoàn thiện quy trình lập pháp, cơ chế giám sát, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước; tạo lập khung pháp lý cho sự vận hành của Chính phủ điện tử, hướng tới xây dựng Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số; đổi mới, hoàn thiện tổ chức chính quyền địa phương phù hợp với địa bàn nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt; đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan tư pháp, tăng cường phát hiện, xử lý tham nhũng, tiêu cực, thu hồi tài sản tham nhũng.

Trên cơ sở 8 nhóm định hướng lớn nêu trên và 70 định hướng cụ thể, căn cứ vào quỹ thời gian thực tế và khả năng thực hiện, Đảng đoàn Quốc hội và các cơ quan thống nhất xác định 137 nhiệm vụ lập pháp cần phải thực hiện trong nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV trên tổng số 193 nhiệm vụ do các cơ quan, tổ chức đề xuất. Đề án cũng đã dự kiến phân công cơ quan, tổ chức thực hiện và thời hạn hoàn thành việc rà soát, nghiên cứu.

Tăng cường nguồn lực cho công tác xây dựng pháp luật

- Các nhiệm vụ lập pháp được Đảng đoàn Quốc hội và các cơ quan thống nhất gồm khối lượng công việc rất lớn cần thực hiện trong thời gian tới. Để thực hiện thành công các định hướng xây dựng pháp luật nêu trên, các cơ quan chức năng cần quan tâm triển khai những giải pháp nào, thưa ông?

- Đúng là theo Kết luận và Đề án đã được Bộ Chính trị thông qua, khối lượng công việc, nhiệm vụ lập pháp cần nghiên cứu, rà soát để đề xuất sửa đổi, bổ sung, ban hành mới luật, pháp lệnh, nghị quyết trong nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV là rất lớn, trong khi thời gian không nhiều. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã khẩn trương chỉ đạo xây dựng Kế hoạch triển khai thực hiện để sớm ban hành sau Hội nghị này. Đây là kế hoạch không chỉ đối với các cơ quan của Quốc hội mà cả cho các cơ quan, tổ chức khác trong hệ thống chính trị theo chức năng, nhiệm vụ có tham gia trong quy trình lập pháp.

Căn cứ vào Kết luận của Bộ Chính trị, Đề án và Kế hoạch của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan, tổ chức có liên quan phải khẩn trương xây dựng và ban hành trước ngày 30.11 kế hoạch cụ thể, chi tiết, bám sát yêu cầu của Bộ Chính trị, Đề án của Đảng đoàn Quốc hội, bảo đảm các nhiệm vụ lập pháp được giao được triển khai một cách đồng bộ, có chất lượng và tuân thủ đúng tiến độ. Trong thực hiện các định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV, Chính phủ có vai trò hết sức quan trọng, là cơ quan có trách nhiệm chỉ đạo nghiên cứu, rà soát 110/137 nhiệm vụ lập pháp. Do đó, Chính phủ cần có kế hoạch hết sức cụ thể để triển khai, đồng thời cũng phải phân công rõ trách nhiệm cho từng bộ, cơ quan của Chính phủ, có cơ chế chỉ đạo, đôn đốc quyết liệt, định kỳ yêu cầu báo cáo kết quả, tiến độ thực hiện, kiểm soát chặt chẽ chất lượng nghiên cứu, rà soát.

Các cơ quan cần chú trọng siết chặt kỷ luật kỷ cương, trước hết là tuân thủ đầy đủ, nghiêm túc trình tự, thủ tục xây dựng, ban hành luật theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Cần nghiêm túc ngay từ khâu tổng kết thi hành pháp luật, đề xuất chính sách, lấy ý kiến, đánh giá tác động của chính sách cần tiến hành một cách thực chất, tránh hình thức nhằm bảo đảm chất lượng lập Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hàng năm, khắc phục tình trạng xin rút, xin lùi, thay đổi phạm vi điều chỉnh, chính sách của dự án luật trong quá trình thực hiện hay đề nghị bổ sung vào chương trình ngay gần sát kỳ họp. Bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ trong các khâu của quy trình lập pháp, từ soạn thảo, thẩm định, thẩm tra đến tiếp thu, chỉnh lý và trình thông qua luật, pháp lệnh, nghị quyết. Các cơ quan của Quốc hội cũng phải chủ động có kế hoạch và phối hợp chặt chẽ, thường xuyên với các cơ quan chủ trì soạn thảo, như Chủ tịch Quốc hội đã nhiều lần nhấn mạnh, là phải vào cuộc từ sớm, từ xa, ngay từ bước lập đề nghị xây dựng luật để nắm chắc nội dung dự án, những vấn đề đặt ra, thống nhất phương án xử lý, làm rõ những vấn đề còn có ý kiến khác nhau. Có như vậy mới nâng cao được chất lượng dự án luật.

Một yếu tố rất cần được quan tâm nữa là đề cao trách nhiệm của người đứng đầu gắn với nhiệm vụ được giao chủ trì soạn thảo dự án luật. Bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ phải trực tiếp chỉ đạo và chịu trách nhiệm về tiến độ, chất lượng xây dựng thể chế của ngành, lĩnh vực mình phụ trách. Trong các văn kiện của Đảng, nghị quyết của Quốc hội đã nhiều lần yêu cầu cần gắn việc đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của người đứng đầu với chất lượng, tiến độ dự án được giao chủ trì soạn thảo và phải coi đây là một trong những tiêu chí cần xem xét khi Quốc hội tiến hành lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với những người giữ chức vụ do Quốc hội bầu và phê chuẩn.

- Thưa ông, bên cạnh yêu cầu siết chặt kỷ luật, kỷ cương, đề cao trách nhiệm người đứng đầu, cần chú ý đến yếu tố nào khác nữa?

- Để hoàn thành đúng tiến độ, có chất lượng khối lượng lớn nhiệm vụ lập pháp đã đề ra, vấn đề quan trọng nữa là cần quan tâm củng cố tổ chức bộ máy, kiện toàn đội ngũ cán bộ làm công tác xây dựng pháp luật cả về số lượng và chất lượng, bảo đảm có đủ bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, năng lực trình độ chuyên môn, ý thức trách nhiệm, công tâm đối với công việc. Đội ngũ cán bộ này không chỉ cần nắm vững chủ trương, đường lối của Đảng, hiểu biết rõ về hệ thống pháp luật, yêu cầu hội nhập quốc tế mà còn phải luôn bám sát thực tiễn ở cơ sở để có thể đề xuất giải pháp xử lý kịp thời, đúng đắn những vấn đề thực tiễn cuộc sống đang đặt ra trong các dự án luật mà mình soạn thảo, thẩm tra. Những yêu cầu này là hết sức cần thiết cả đối với đội ngũ công chức pháp chế của các bộ, ngành và công chức của các đơn vị chuyên môn phụ trách lĩnh vực được dự án luật điều chỉnh.

Bên cạnh đó, Chính phủ cần sớm có giải pháp phù hợp, khả thi để tăng cường nguồn lực, các điều kiện bảo đảm cho công tác xây dựng pháp luật; bố trí đủ kinh phí cho việc thực hiện đầy đủ, có chất lượng các khâu của quy trình xây dựng pháp luật, nhất là công tác tổng kết thực tiễn thi hành luật, nghiên cứu đề xuất chính sách, đánh giá tác động chính sách, tổ chức các hội nghị, hội thảo, tọa đàm lấy ý kiến trong quá trình xây dựng, hoàn thiện dự án luật, thường xuyên rà soát các văn bản pháp luật để kịp thời phát hiện và xử lý các quy định mâu thuẫn, chồng chéo, thiếu thống nhất. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, những thành tựu mới của khoa học công nghệ như dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia thống nhất về văn bản quy phạm pháp luật và tư liệu tham khảo, thường xuyên cập nhật, bảo đảm sự kết nối giữa các bộ, ngành, địa phương nhằm phục vụ hiệu quả không chỉ cho công tác xây dựng pháp luật mà cả việc tổ chức thi hành pháp luật, tăng cường khả năng tiếp cận của người dân và doanh nghiệp với hệ thống pháp luật.

Tôi tin rằng, với những giải pháp nêu trên cùng sự quyết tâm, nỗ lực cố gắng của các cơ quan, tổ chức có liên quan trong hệ thống chính trị, từng công chức, người đứng đầu sẽ góp phần tạo nên sức mạnh tổng hợp để triển khai thực hiện và hoàn thành thắng lợi các nhiệm vụ lập pháp đã đề ra, sớm đưa Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Kết luận 19-KL/TW của Bộ Chính trị và Đề án của Đảng đoàn Quốc hội về Định hướng chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV vào cuộc sống.

- Xin cảm ơn ông!

Thanh Hải thực hiện