Smartphone có đang nghe lén bạn nói chuyện để hiển thị trúng phóc quảng cáo?

Những phụ nữ Linda gần đây đã gọi đến kênh Fox News để hỏi về một vấn đề mà rất nhiều người gặp phải.

"Tôi đã đi mua sắm tại Walmart ngày hôm qua và có xem các loại dao nhà bếp. Tôi đã gọi cho bạn mình và nói với cô ấy rằng tôi đang ở đâu trong cửa hàng. Tôi không mua con dao nào cả. Hôm nay, tôi nhận được một email quảng cáo chính xác về những con dao mà tôi đã xem! Tại sao lại có chuyện này? Tôi chưa bao giờ tìm kiếm dao trên mạng", Linda thắc mắc. Walmart là một tập đoàn bán lẻ đa quốc gia của Mỹ, nổi tiếng với chuỗi siêu thị, cửa hàng giảm giá và cửa hàng bán lẻ trực tuyến.

Nhiều người sẽ cho rằng “điện thoại đã nghe lén Linda nói chuyện". Thế nhưng, câu trả lời không đơn giản như vậy và Fox News có thể giải thích chuyện gì thực sự đang diễn ra.

Dấu vết kỹ thuật số của bạn

Ngay cả khi Linda chưa bao giờ tìm kiếm dao trên mạng, smartphone của cô vẫn đang thu thập dữ liệu. Smartphone theo dõi vị trí của bạn, không chỉ qua GPS mà còn thông qua tín hiệu Wi-Fi và Bluetooth.

Nếu smartphone của bạn kết nối với Wi-Fi tại cửa hàng hoặc đang bật Bluetooth, Walmart và các nhà bán lẻ khác có thể theo dõi chuyển động của bạn. Họ biết bạn đang đứng ở đâu trong cửa hàng. Họ cũng biết bạn không mua con dao nào.

Các nhà bán lẻ sẽ bán dữ liệu này cho mạng quảng cáo, sau đó hợp tác với những nhà môi giới dữ liệu để lấy địa chỉ email của bạn. Đó là lý do Linda nhận được email từ công ty bán dao. Fox News cá rằng cô ấy sẽ bắt đầu thấy quảng cáo về dao và các sản phẩm liên quan trên mạng.

Smartphone không cần nghe lén bạn nói để hiển thị trúng phóc quảng cáo theo nhu cầu - Ảnh: Internet

Theo dõi vị trí

Facebook, Instagram, Google và các ứng dụng thời tiết theo dõi vị trí của bạn ngay cả khi chạy nền. Nếu bạn đã cấp quyền truy cập vị trí cho chúng, các ứng dụng sẽ biết bạn đang ở đâu và sau đó sử dụng dữ liệu đó để hiển thị quảng cáo cho bạn.

Khả năng cao là Linda bây giờ sẽ nhận được email tiếp thị và nhìn thấy quảng cáo trên mạng xã hội về dao mới, khay đựng đồ ăn, các lớp học nấu ăn. Đây là cách quảng cáo do trí tuệ nhân tạo (AI) điều khiển hoạt động. Nó lấy một sở thích (chẳng hạn dao nhà bếp) và mở rộng sang các danh mục liên quan.

Smartphone không cần nghe lén để hiển thị quảng cáo trúng phóc

Nhiều người từ lâu nghi ngờ smartphone ghi lại cuộc trò chuyện để đề xuất quảng cáo và vụ kiện Apple Siri khiến nỗi lo này xuất hiện trở lại.

Một số người cho biết từng có cảm giác rằng smartphone của mình đang nghe lén. Chẳng hạn, khi gia đình nói chuyện về việc mua giày trượt cho con, quảng cáo về sản phẩm này có thể xuất hiện trên Facebook ngay sau đó.

Đầu tháng 1, Apple đồng ý chi trả 95 triệu USD để dàn xếp "vụ kiện Siri nghe lén" kéo dài 5 năm. Một đơn kiện tập thể được đệ trình lên tòa án tại Mỹ năm 2019, cáo buộc Apple kích hoạt Siri để ghi lại cuộc trò chuyện thông qua iPhone và các thiết bị khác.

Theo đơn kiện, các bản ghi âm được thực hiện ngay cả khi người dùng không kích hoạt trợ lý ảo bằng câu lệnh "Hey, Siri" hoặc nhấn nút. Một số cuộc trò chuyện được ghi âm sau đó đã được chia sẻ cho bên thứ ba để cải thiện Siri hoặc chia sẻ dữ liệu với nhà quảng cáo. Quan trọng hơn, vấn đề Siri nghe lén mâu thuẫn với cam kết của Apple trong việc bảo vệ quyền riêng tư của khách hàng. Apple đưa ra lời xin lỗi, nhưng không thừa nhận bất kỳ cáo buộc nào.

Trong khi đó, khảo sát do trang chuyên mua bán thiết bị cũ Compare & Recycle công bố cho thấy trung bình trong ba người sẽ có một người tin iPhone hoặc smartphone Android của họ có thể đang nghe lén.

"Một trong những cách điện thoại lắng nghe chúng ta là thông qua phần mềm trợ lý giọng nói nhúng vào thiết bị, như Siri, Google Assistant. Để hiểu giọng nói, chúng cần lắng nghe trong thời gian dài để 'hiểu' người dùng chính xác nhất có thể. Nghĩa là chúng sẽ lắng nghe các cuộc trò chuyện ngay cả khi bạn không nhận ra điều đó", đại diện Compare & Recycle nói.

Cũng theo Compare & Recycle, một số ứng dụng sẽ "cố gắng tạo điều khoản thu thập lén lút, cho phép truy cập vào micro, kích hoạt ghi âm khi sử dụng chúng". Thông tin này sau đó có thể được bán cho bên thứ ba.

Trước hoài nghi cùa người dùng, ngày 8.1, Apple đã phải lên tiếng: "Apple chưa bao giờ sử dụng dữ liệu Siri để xây dựng hồ sơ tiếp thị, chưa bao giờ cung cấp dữ liệu cho mục đích quảng cáo và chưa bao giờ bán dữ liệu cho bất kỳ ai vì bất kỳ mục đích nào".

Trong nhiều năm, giáo sư David Choffnes của Đại học Northeastern (Mỹ) đã phân tích tần suất hoạt động các ứng dụng điện thoại và trợ lý giọng nói, sau đó tìm hiểu liệu các bản ghi âm từ micro có được sử dụng để điều chỉnh hoặc phân phối quảng cáo hay không. "Dù không loại trừ khả năng này, chỉ có tỷ lệ rất nhỏ các quảng cáo kỳ lạ xuất hiện trên màn hình đến từ việc micro điện thoại 'nghe' những gì bạn nói", David Choffnes chia sẻ với tờ Washington Post.

David Choffnes nói rất khó chứng minh chính xác điều này, nhưng cho biết các công ty có nhiều cách thu thập thông tin và không cần nghe lén mới có thể biết mọi thứ về một người cụ thể. "Họ có nhiều dữ liệu giúp hiểu sâu sắc về mục tiêu, hơn là chỉ lắng nghe bất kỳ cuộc trò chuyện nào từ điện thoại", ông nói.

Jason Kelley, Giám đốc hoạt động của Electronic Frontier Foundation - nhóm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, cho biết hoạt động bất thường trên smartphone là cơ sở để kết luận thiết bị có nghe lén hay không. Nếu smartphone liên tục nghe lén, người dùng sẽ nhận thấy pin nhanh hết.

Jake Moore, cố vấn an ninh mạng toàn cầu của công ty bảo mật ESET với hơn 10 năm kinh nghiệm chống lại các mối đe dọa trực tuyến, cũng có quan điểm tương tự. Theo ông, về mặt kỹ thuật, smartphone hoàn toàn có thể nghe và phản hồi người dùng. Tuy nhiên, nhà sản xuất smartphone không được phép chủ động nghe những điều người dùng nói. Họ không thể ghi lại cuộc trò chuyện để phân phối quảng cáo mục tiêu. Chưa kể việc này khiến smartphone phải liên tục kích hoạt micro và gửi dữ liệu, khiến máy quá tải, nóng và nhanh cạn pin.

"Sự thật là, giờ đây họ không cần lắng nghe cuộc trò chuyện mới biết thói quen, sở thích và lựa chọn cuộc sống của chúng ta. Các thuật toán của họ có thể xác định rất nhiều điều trước khi chúng ta nói một lời nào. Họ thậm chí đưa ra đề xuất sáng suốt về việc bạn sẽ mua gì tiếp theo trước khi bạn kịp suy nghĩ kỹ", Jake Moore nói.

Một số chuyên gia cũng nhận định, sau mỗi hành vi trên mạng như nhấp vào một hình ảnh, tìm kiếm một từ khóa, chat với bạn bè, người dùng sẽ thấy hàng loạt quảng cáo liên quan ngay sau đó. Trong vô số cuộc trò chuyện diễn ra từ ngày này qua ngày khác, thi thoảng người dùng mới bắt gặp tình huống như câu chuyện về mua giày trượt nêu trên. Như vậy, việc nghe lén để quảng cáo vừa tốn kém vừa không hiệu quả, chưa tính đến những rủi ro về mặt pháp lý và danh tiếng nếu bị phát hiện.

"Thực tế, các công ty sẽ không lãng phí tiền đầu tư cho việc liên tục nghe lén", Jason Kelley nói.

Trở lại chuyện mua giày trượt, tờ Washington Post cho rằng một thành viên trong gia đình có thể đã tìm kiếm thông tin qua mạng Wi-Fi dùng chung, hoặc cũng có thể họ đã ghé ngang sân trượt băng và bị ghi lại vị trí. Các nhà quảng cáo cũng có thể đã có được thông tin về độ tuổi của thành viên gia đình. Tất cả dữ liệu đó có thể được sử dụng để hiển thị quảng cáo về giày trượt dành cho trẻ em.

Big Tech có thể thu thập nhiều thông tin chính xác từ người dùng mà không cần nghe lén

Theo các chuyên gia bảo mật, những hãng công nghệ lớn như Apple, Meta Platforms, Google có thể thu thập nhiều thông tin chính xác từ người dùng mà không cần nghe lén. Họ nắm rõ tuổi tác, giới tính và tình trạng gia đình của người dùng. Họ cũng biết một người sống ở đâu, từng đi tới những nơi nào, kết bạn với ai, quan tâm điều gì. Họ biết người dùng đang tìm kiếm điều gì, xem nội dung gì, đã mua sản phẩm của thương hiệu nào và chủ đề được quan tâm.

Các thông tin này có vẻ vô hại nếu đứng độc lập. Song, các nền tảng biết cách kết nối, biến dữ liệu rời rạc thành bức tranh tổng thể, phác họa chân dung từng người. Sau đó, nhà phân phối quảng cáo sẽ dựa vào thông tin đó để đưa ra gợi ý đến từng cá nhân. Công việc của họ là đảm bảo mỗi quảng cáo phát đi, tỷ lệ người dùng cuối sẽ có khả năng nhấp vào cao nhất.

Tuy nhiên, đây vẫn là suy đoán khi các hãng công nghệ lớn như Microsoft, Apple, Meta Platforms hầu như không công khai về cách thức hoạt động của quảng cáo kỹ thuật số hay cách họ sử dụng thông tin thu thập được từ người dùng để làm gì.

Sơn Vân