Số hóa để phát triển nông nghiệp bền vữngBài 1: Từ sản xuất 'thuận thiên' đến số hóa

Tại vùng đất cực Nam Tổ quốc, nông nghiệp vẫn là trụ cột kinh tế chủ lực. Cũng chính nơi đây, nông dân từng nhiều lần điêu đứng bởi thiên tai, dịch bệnh, giá cả thị trường bấp bênh. Và giờ đây, trước làn sóng cách mạng công nghiệp lần thứ tư, Cà Mau đang từng bước chuyển mình, chọn số hóa nông nghiệp như một giải pháp chiến lược để vượt rủi ro, phát triển bền vững.

Bài 1: Từ sản xuất “thuận thiên” đến số hóa

Cà Mau là tỉnh ven biển có diện tích đất nông nghiệp trên 300.000 ha, diện tích nuôi trồng thủy sản chiếm gần 70% tự nhiên, nổi bật với các mô hình tôm - lúa, tôm - rừng và chuyên canh tôm công nghiệp. Tuy nhiên, hình thái sản xuất truyền thống với tập quán nhỏ lẻ, thiếu liên kết, phụ thuộc vào kinh nghiệm và thời tiết khiến ngành nông nghiệp địa phương dễ tổn thương trước biến đổi khí hậu và thị trường toàn cầu.

Thực tiễn ấy buộc tỉnh phải thay đổi. Từ năm 2021, tỉnh Cà Mau ban hành nhiều chương trình, kế hoạch chuyển đổi số, đưa công nghệ vào từng mắt xích sản xuất, từ khâu gieo trồng đến tiêu thụ. Chủ trương ấy được kế thừa và thúc đẩy mạnh mẽ. Tỉnh xác định chuyển đổi số là “chìa khóa vàng” để nâng cao giá trị gia tăng, giảm chi phí sản xuất và hướng đến nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân thông minh.

Trao công cụ cho nông dân

Một trong những bước tiến đáng kể là việc triển khai phần mềm Nông nghiệp Cà Mau và ứng dụng FaceFarm. Ðây là những nền tảng số giúp nông dân tiếp cận thông tin, tư vấn kỹ thuật trực tuyến, dự báo thời tiết, giá cả, dịch bệnh và kết nối tiêu thụ nông sản. Chỉ riêng phần mềm Nông nghiệp Cà Mau, từ khi triển khai đến nay đã tổ chức hơn 270 cuộc tư vấn trực tuyến và tiếp nhận, giải đáp hơn 700 thắc mắc của người dân. Với mô hình tôm - lúa, hệ thống này hỗ trợ dự báo độ mặn, phèn trong đất, gợi ý thời điểm xuống giống và thả giống thích hợp.

Với mô hình nuôi tôm công nghiệp, nông dân được hướng dẫn kiểm soát môi trường ao nuôi bằng cảm biến, sử dụng vi sinh thay hóa chất và theo dõi tăng trưởng của tôm qua điện thoại thông minh. Ông Lưu Hoàng Ðông, hộ nuôi tôm ở xã Tân Lộc Ðông, huyện Thới Bình, chia sẻ: “Trước kia toàn làm theo kinh nghiệm, gặp chuyện bất thường không biết cầu cứu ai. Giờ có phần mềm hỗ trợ, tôi xem được cảnh báo nước, bệnh trên tôm, đỡ lúng túng”. Không chỉ dừng lại ở đó, tỉnh còn phối hợp với Viettel, VNPT triển khai các mô hình nhà lưới, nhà màng thông minh trong trồng rau, hoa màu; dùng mã QR Code để truy xuất nguồn gốc sản phẩm; xây dựng bản đồ số vùng nuôi để quản lý theo chuỗi, phục vụ truy xuất và cấp mã số xuất khẩu.

Trong phát triển sản xuất nông - lâm - ngư nghiệp, có nhiều mô hình, giải pháp đã được ngành nông nghiệp Cà Mau ứng dụng công nghệ mang lại hiệu quả.

Ðể chuyển đổi số nông nghiệp, không chỉ là cuộc cách mạng trong tư duy nông dân mà còn là sự cam kết của hệ thống chính trị, tỉnh Cà Mau đã ban hành Kế hoạch số 267/KH-UBND năm 2024 về thực hiện Chương trình chuyển đổi số của tỉnh Cà Mau, xác định rõ 24 mục tiêu cụ thể đến năm 2025. Trong đó, ưu tiên chuyển đổi số trong 3 trụ cột: chính quyền số, kinh tế số và xã hội số. Sở Nông nghiệp và Môi trường tích cực phối hợp tổ chức các lớp tập huấn về kỹ năng số cho nông dân, kết nối các doanh nghiệp công nghệ hỗ trợ xây dựng mô hình mẫu, đồng thời rà soát, quy hoạch lại các vùng sản xuất theo hướng tích hợp dữ liệu số, kết nối thị trường.

Ông Lê Văn Sử, Phó chủ tịch UBND tỉnh, cho biết: “Chúng tôi xác định chuyển đổi số trong nông nghiệp là giải pháp lâu dài, không thể nóng vội. Tỉnh ưu tiên đầu tư hạ tầng, ban hành cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao, đồng thời nâng cao năng lực cán bộ và hộ dân”.

Năm 2023 và 2024, ngành nông nghiệp tỉnh Cà Mau có nhiều bước tiến nổi bật trong chuyển đổi số. Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh) hoàn thành 7/7 nhiệm vụ chuyển đổi số, tập trung vào các lĩnh vực chính quyền số, kinh tế số và xã hội số. Riêng năm 2024 hoàn thành 100% nhiệm vụ chuyển đổi số, bao gồm số hóa hồ sơ, xử lý hồ sơ trực tuyến, và triển khai các phần mềm quản lý chuyên ngành.

Quyết tâm vượt qua thách thức

Nhờ sử dụng các phần mềm quản lý và công nghệ số, nông dân có thể canh tác hiệu quả hơn, giảm thiểu rủi ro do thiên tai và dịch bệnh. Hơn thế nữa, phần mềm quản lý giúp nông dân tối ưu hóa việc sử dụng phân bón, thuốc trừ sâu và nước tưới, từ đó giảm chi phí sản xuất. Việc sử dụng hệ thống tưới tiêu tự động giúp tiết kiệm nước và giảm công lao động ở các vùng trồng rau màu, hiệu quả sản xuất cao hơn, giúp nông dân tăng thu nhập.

Nhờ sử dụng các phần mềm quản lý và công nghệ số, nông dân có thể canh tác hiệu quả hơn, giảm thiểu rủi ro do thiên tai và dịch bệnh.

Dẫu vậy, quá trình chuyển đổi số trong nông nghiệp Cà Mau vẫn đối mặt nhiều thách thức. Ðó là trình độ ứng dụng công nghệ của nông dân chưa đồng đều; hạ tầng viễn thông ở vùng sâu còn hạn chế; chi phí đầu tư cho thiết bị và công nghệ còn cao, đặc biệt đối với hộ nghèo, hộ dân tộc thiểu số. Bên cạnh đó, tâm lý ngại thay đổi vẫn còn phổ biến. Nhiều người dân vẫn quen với cách làm truyền thống, chưa tin vào công nghệ hoặc lo ngại bị phụ thuộc vào máy móc, thiết bị.

Tỉnh đang nỗ lực gỡ nút thắt này bằng cách triển khai các mô hình mẫu có người hướng dẫn trực tiếp, hỗ trợ gói tín dụng ưu đãi cho hộ sản xuất áp dụng công nghệ và khuyến khích doanh nghiệp đầu tư mô hình mẫu có chuyển giao kỹ thuật. Nếu so với các địa phương như Lâm Ðồng, Ðồng Tháp, nơi có hạ tầng tốt và dân trí cao thì Cà Mau đi sau trong chuyển đổi số nông nghiệp. Nhưng đổi lại, Cà Mau lại có tiềm năng đất đai, hệ sinh thái rừng ngập mặn độc đáo, thuận lợi phát triển các mô hình nông nghiệp tuần hoàn, sinh thái, vốn là hướng đi mới trong bối cảnh kinh tế xanh, phát triển bền vững được toàn cầu quan tâm.

Theo ông Nguyễn Văn Quân, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, các đơn vị thuộc Sở đang gấp rút đẩy mạnh các chương trình, phần mềm, hệ thống nông nghiệp nhằm hỗ trợ phát triển nông nghiệp xanh, sạch, sinh thái, hữu cơ, công nghệ cao, thông minh, thích ứng với biến đổi khí hậu.

“Chúng tôi đẩy mạnh chuyển đổi số trong sản xuất nông nghiệp, đổi mới hình thức tổ chức sản xuất gắn với chuỗi giá trị. Ðồng thời, ngành cũng từng bước hình thành đội ngũ nông dân chuyên nghiệp, tạo điều kiện cho họ phát triển kinh tế. Ðẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao khoa học công nghệ để nâng cao chất lượng giống cây trồng, vật nuôi, tăng năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nông sản. Bên cạnh đó, chúng tôi phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ nghiên cứu, ứng dụng công nghệ sinh học vào phát triển các khu, vùng nông nghiệp của tỉnh theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa ở tất cả các lĩnh vực nông - lâm - ngư nghiệp", ông Quân thông tin.

Tính đến cuối năm 2023, có hơn 80.000 nông dân và nhà sản xuất nông nghiệp tại Cà Mau sử dụng phần mềm Nông nghiệp Cà Mau - công cụ quan trọng giúp nông dân tiếp cận thông tin về thị trường, thời tiết, dịch bệnh và các kỹ thuật canh tác mới. Và năm 2024, số lượng người sử dụng tăng 50%.

Chuyển đổi số không chỉ giúp nông dân sản xuất hiệu quả hơn mà còn là cơ hội để kết nối với thị trường thế giới, khẳng định thương hiệu nông sản Cà Mau trên bản đồ xuất khẩu. Từ những tín hiệu tích cực ban đầu, có thể tin rằng: Cà Mau đang đi đúng hướng trong hành trình số hóa nông nghiệp. Số hóa không chỉ là công cụ vượt rủi ro mà còn là động lực để ngành nông nghiệp tỉnh vững vàng trước biến đổi khí hậu, hội nhập quốc tế và phát triển bền vững vì người dân, vì tương lai của vùng đất tận cùng Tổ quốc.

Câu chuyện số hóa trong nông nghiệp Cà Mau khởi đầu từ niềm tin và khát vọng, như mầm xanh trên nền đất mới. Nhưng để mầm vươn thành cây, để hệ sinh thái số nảy nở trên đồng ruộng, đầm tôm, thì không chỉ cần quyết tâm, bởi đằng sau cú hích công nghệ là vô vàn thách thức: từ cơ sở hạ tầng, nhân lực đến tư duy canh tác cũ chưa thay đổi. Ðó cũng là lúc bài toán của số hóa bắt đầu hiện ra với nhiều lớp khóa.

Lam Khánh - Hoàng Vũ

Bài 2: Bài toán cân não