Somaliland có thể là phương án thay thế cho căn cứ hải quân Nga tại Sudan?
Dù có một số vấn đề, Somaliland được cho là phương án khả dĩ thay thế cho căn cứ hải quân Nga tại Sudan.
Sudan hôm 6/7/2021 tuyên bố rằng họ sẽ xem xét thỏa thuận năm ngoái với Nga về căn cứ hải quân – nơi sẽ có khoảng 300 quân Nga đồn trú. Bộ trưởng Ngoại giao Sudan Mariam al-Mahdi xác nhận trong chuyến thăm tới Moscow mới đây rằng các nhà lập pháp ở quốc gia châu Phi sẽ xem xét một thỏa thuận do nhà lãnh đạo bị lật đổ làm trung gian để thiết lập một căn cứ hải quân của Nga ở đó.
Số phận cứ Hải quân Nga tại Sudan hiện vẫn chưa ngã ngũ; Nguồn: thedrive.com
Theo Tổng Tham mưu trưởng Muhammad Othman al-Hussein, người đã đưa ra thông tin trong khi phát biểu với kênh Blue Nile TV, quyết định được đưa ra vì “một số điều khoản của thỏa thuận này có tác hại nhất định đối với Sudan”. Quan chức quân sự này cũng lưu ý thỏa thuận này vẫn chưa được cơ quan lập pháp của đất nước thông qua, vì vậy nó không bao giờ có giá trị ràng buộc pháp lý, phủ nhận quyết định của Sudan có liên quan đến sức ép của Mỹ.
Không rõ liệu tuyên bố trên có đáng tin hay không, vì Washington đã mở rộng ảnh hưởng của mình ở Sudan và gần đây Bộ Ngoại giao Mỹ đưa quốc gia này ra khỏi danh sách các nhà nước bảo trợ khủng bố. Động thái này diễn ra sau cuộc đảo chính chống lại cựu Tổng thống Omar al-Bashir, người trước đây được coi là thân cận với Nga nhưng cuối cùng lại quan hệ với Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh (GCC) trong những năm trước, khi được giới quân sự hậu thuẫn. Định hướng lại chính sách, ông đã điều động quân đội để hỗ trợ cuộc chiến của GCC ở Yemen - động thái được cho là để dần cải thiện quan hệ với Mỹ.
Trong mọi trường hợp, sự không chắc chắn xung quanh căn cứ hải quân Sudan theo kế hoạch của Nga có thể gây tổn hại đến lợi ích khu vực của Moscow liên quan đến sự tham gia rộng rãi hơn của Nga với cộng đồng Hồi giáo quốc tế (Ummah) cũng như khi xem xét vị trí dự kiến của căn cứ ở Port Sudan, điểm cuối của dự án Con đường Tơ lụa đầy hứa hẹn của Trung Quốc trải dài trên Sahel.
Nếu các kế hoạch này bị xáo trộn, dù là do áp lực của Mỹ hay do phía Sudan, Nga nên tính đến một sự thay thế trong khu vực càng sớm càng tốt. Một kịch bản như vậy có thể là cân nhắc những ưu và nhược điểm của việc xây dựng một cơ sở tương tự ở vùng ly khai Somaliland của Somalia. Các thông tin chưa được xác nhận được đưa ra vào đầu năm 2018 phỏng đoán rằng Nga đã lên kế hoạch thiết lập một căn cứ như vậy ở thị trấn Zeila, giáp với Djibouti mặc dù việc đó không bao giờ xảy ra.
Trong bối cảnh hiện tại, một quyết định như vậy được coi là hơi rủi ro đối với quyền lực mềm của Nga, vì về cơ bản, Moscow sẽ mở rộng sự ủng hộ trên thực tế đối với các tuyên bố chủ quyền của khu vực ly khai, có thể xung đột với sự ủng hộ chính của Nga đối với luật pháp quốc tế, vốn công nhận Somaliland là một phần không thể tách rời của Cộng hòa Liên bang Somalia cũng như gieo lòng tin giữa Moscow và Mogadishu.
Dù có một số vấn đề, Somaliland được cho là phương án khả dĩ thay thế cho căn cứ hải quân Nga tại Sudan; Nguồn: themoscowtimes.com.
Không nên quên rằng UAE từng có một căn cứ quân sự ở Berbera của Somaliland, gần đây đã được chuyển đổi thành cơ sở dân sự. UAE trước đây đã dựa vào căn cứ này để hỗ trợ cuộc chiến của mình ở Yemen, nhưng như chuyên gia Samuel Ramani của trường đại học Oxford đã lưu ý trong bài báo viết cho Al Monitor, “UAE đang định hướng lại chiến lược Biển Đỏ của mình tránh can thiệp quân sự trực tiếp và hướng tới tổng hợp kinh tế đầu tư từ xa”. Nói cách khác, sự tham gia quân sự trong khu vực của UAE đã giúp chính sách của đất nước phát triển thành công theo hướng kinh tế sau khi mở ra những cánh cửa cần thiết với Somaliland.
Về nguyên tắc, Nga có thể đi theo cách của UAE, mặc dù điều quan trọng là không cần sử dụng căn cứ được đề xuất ở đó cho bất kỳ mục đích quân sự tích cực nào như Abu Dhabi đã làm với Yemen. Tốt hơn hết, Nga nên xem xét nghiêm túc việc thiết lập quan hệ đối tác toàn diện trong khu vực với UAE để nâng cao vị thế của mình trên toàn bộ vùng Sừng châu Phi. Một đề xuất như vậy sẽ là bước đi tự nhiên tiếp theo trong quan hệ đối tác mới nổi của họ trong vài năm qua, vốn đã chứng kiến họ phối hợp chặt chẽ hơn ở Syria cũng như mở rộng hợp tác quân sự.
Những phát triển này khẳng định bản chất ngày càng độc lập trong chính sách đối ngoại của UAE, tương phản với nỗ lực của đồng minh Mỹ nhằm kiềm chế Nga mọi lúc mọi nơi. Điều này nói lên sự hợp nhất chân thành về lợi ích giữa hai quốc gia đang thúc đẩy kỷ nguyên quan hệ mới của họ. Cũng cần phải nhắc lại rằng UAE là một nhân tố chính ở Ethiopia, quốc gia đông dân thứ hai của châu Phi, nơi có thủ đô của Liên minh châu Phi. Các kế hoạch của UAE nhằm xây dựng một hành lang kết nối giữa Ethiopia và Somaliland kết thúc tại Berbera về lý thuyết cũng có thể được Nga sử dụng để mở rộng thương mại với Ethiopia.
Xét cho cùng, Ethiopia đã trải qua một thời kỳ tăng trưởng kinh tế nhanh nhất thế giới trước khi đại dịch Covid-19 bùng nổ, vì vậy Nga cần xem xét mở rộng quan hệ với quốc gia không giáp biển này thông qua các thực thể trung chuyển, chẳng hạn như Somaliland. Ngay cả khi Sudan đồng ý tôn trọng thỏa thuận không ràng buộc của mình về việc xây dựng một căn cứ ở Biển Đỏ của Nga, quốc gia đó có thể không còn đóng vai trò là cửa ngõ của Moscow đến Ethiopia như dự kiến trước đây.
Djibouti có thể là nơi đầu tiên xuất hiện trong đầu các nhà ra quyết định của Nga, nhưng nó đã có khá nhiều cơ sở quân sự nước ngoài nên ở đó rất đông đúc. Moscow có thể không cảm thấy thoải mái khi trở thành “một trong nhiều người”, thay vào đó thích có quyền tiếp cận quân sự đặc quyền với một hoặc một quốc gia khác trong khu vực để làm bàn đạp cho việc mở rộng toàn diện quan hệ với nước chủ nhà, vì lợi ích chiến lược khi làm như vậy với Somaliland. Eritrea cũng vẫn là một lựa chọn, nhưng nó thiếu kết nối kinh tế đáng tin cậy với Ethiopia, đặc biệt là khi xét đến cuộc xung đột quân sự đang diễn ra ở tỉnh Tigray lân cận.
Chính vì những lý do này tại sao Somaliland được cho là giải pháp thay thế tốt nhất cho các kế hoạch căn cứ hải quân Sudan đang gặp khó khăn của Nga nếu kế hoạch này không thành. Hạn chế của chính sách này có thể khiến Somalia bị xúc phạm bởi những gì họ có thể tuyên bố là Nga “can thiệp” vào công việc nội bộ của mình thông qua sự thừa nhận trên thực tế của Moscow về các tuyên bố chủ quyền của Hargeisa. Tuy nhiên, UAE đã vượt qua ngưỡng đó vài năm trước mà không có bất kỳ hậu quả cụ thể nào, mặc dù đối thủ là Thổ Nhĩ Kỳ có một căn cứ quân sự ở Somalia. Do đó, khó có khả năng mối quan hệ thân thiết gần đây của Nga-Thổ Nhĩ Kỳ cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi một động thái như vậy.
Tuy nhiên, để an toàn, Nga có thể không chọn xây dựng một căn cứ quân sự hoàn toàn mới ở Somaliland mà thay vào đó là khám phá khả năng đạt được một hiệp ước hậu cần với cảng Berbera của nước này. Mặc dù điều đó cũng liên quan đến việc chấp nhận chủ quyền của Hargeisa, nó sẽ tránh xuất hiện bất kỳ cam kết quân sự nào đối với khu vực ly khai và có thể được biện minh trên cơ sở chủ nghĩa thực dụng.
Nếu buộc phải lựa chọn, Nga được cho là tốt hơn nên tận dụng cơ hội của mình với Somaliland để theo đuổi cải thiện kết nối với Ethiopia hơn là tránh xúc phạm Somalia một cách chính đáng và đánh mất cơ hội kết nối đầy hứa hẹn này. Nhìn chung, Nga nên bắt đầu xem xét các giải pháp thay thế khả thi cho các kế hoạch căn cứ hải quân Sudan đang gặp khó khăn của mình.
Mặc dù đề xuất Somaliland mang theo rủi ro đối với quyền lực mềm của Nga và quan hệ song phương với Somalia, nhưng những chi phí có thể có này có thể đáng giá nếu chúng dẫn đến việc mở rộng quan hệ với cả UAE và Ethiopia, những đối tác lâu dài hấp dẫn hơn nhiều đối với Moscow. Sẽ không có gì đặc biệt khi mở một căn cứ ở Djibouti đông đúc nếu Nga thậm chí được phép làm như vậy, và Eritrea cũng không cung cấp tiềm năng kết nối khả thi với Ethiopia, đó là lý do tại sao Somaliland nên được xem xét một cách nghiêm túc./.
