Sơn Thái: Sông, suối bị 'rút ruột'

Tình trạng khai thác cát trái phép trên địa bàn xã Sơn Thái (huyện Khánh Vĩnh) diễn ra dai dẳng và ngày càng phức tạp. Thời gian gần đây, khi lượng cát tại các con suối, dòng sông nằm sâu trong những khu rừng sản xuất dần cạn kiệt thì các đối tượng sử dụng máy móc để khai thác cát ở đoạn sông Trang và suối Cá Tầm.

Kỳ 1: "Mục sở thị" khu vực khai thác cát

Các đối tượng khai thác cát đã đầu tư máy móc bài bản, tổ chức rất chặt chẽ, tinh vi. Chính vì vậy, để ghi nhận được hoạt động khai thác trái phép này, chúng tôi đã phải trải qua rất nhiều khó khăn để tận mắt chứng kiến những vùng cát bị "rút ruột".

Các đối tượng san ủi mở đường dọc suối để vận chuyển cát.

Gian nan tiếp cận

Sau nhiều ngày tìm hiểu nắm quy luật hoạt động, để thâm nhập vào khu vực khai thác cát trái phép quy mô lớn dọc con suối Cá Tầm (thuộc thôn Giang Biên, xã Sơn Thái) mà không bị các đối tượng phát hiện, chúng tôi phải ẩn mình trên đỉnh đồi gần đó vào buổi trưa một ngày cuối tuần nhằm quan sát và tìm các phương án tiếp cận. Đến 13 giờ 30, tại khu vực này bất ngờ xuất hiện 2 đối tượng chạy xe máy đến, nhảy xuống suối, bơi về phía lùm cây có tán rậm ngả ra dòng suối, rồi kéo ra một chiếc bè được phủ bạt kín. Tiếp đó, 2 người này đổ can xăng vào một động cơ cỡ lớn đặt trên bè, rồi ngụp lặn nối thêm các đường ống để sẵn sàng cho một đêm “ăn cát”. Khoảng hơn 1 giờ sau, khi các đối tượng hoàn tất khâu chuẩn bị và rời khỏi khu vực, chúng tôi tiến đến quan sát thì phát hiện trên chiếc bè có một khối động cơ Otto (động cơ xăng), chứ không phải động cơ diesel như các đối tượng khai thác cát trái phép thường sử dụng. Sở dĩ các đối tượng sử dụng động cơ Otto để hút cát trộm là bởi nó có tính ổn định, hiệu suất cao hơn, phát ra tiếng nổ êm hơn chứ không ầm ĩ như động cơ diesel.

Nhiều xe tải cấp tập vào lấy cát.

Đến 19 giờ 30, chúng tôi thấy 2 chiếc xe tải loại 14 khối chạy từ hướng trung tâm xã Sơn Thái vào, qua cầu Gia Lố rồi rẽ vào bãi khai thác, nơi có 2 đường ống hút cát mà các đối tượng đã chuẩn bị sẵn. Tiếp đó, 1 chiếc xe bán tải chở 3 đối tượng và 4 người khác đi trên 2 xe máy cùng lúc đến bãi khai thác cát. Ít phút sau, tất cả đèn xe đồng loạt tắt và tiếng động cơ hút cát bắt đầu vang lên.

Dù đã khảo sát, chọn vị trí ẩn mình và lên phương án tiếp cận khu vực trên khá tỉ mỉ, nhưng cách tiếp cận theo ý định ban đầu của chúng tôi không thể thực hiện được bởi việc tổ chức hoạt động của các đối tượng rất chặt chẽ. Để đến được khu vực này chỉ có thể đi qua con đường độc đạo, hơn nữa trong quá trình hoạt động, 1 đối tượng ngồi cảnh giới ngay đầu cầu Gia Lố, gần đó là chiếc xe bán tải có chủ xe và cũng là “chủ mỏ” đang nằm nghỉ bên trong. Thi thoảng, đối tượng cảnh giới lại pha đèn pin loạn xạ ra các khu vực xung quanh. Do vậy, để đến gần hiện trường hút cát, chúng tôi đành phải theo đường vòng bằng cách leo xuống bờ taluy cao khoảng 20m do hoạt động khai thác cát tạo nên để xuống lòng sông Trang. Từ đây, tiếp tục men theo con suối Cá Tầm khoảng 200m ngược lên hướng cầu Gia Lố, rồi băng cắt qua 2 rừng keo để tiếp cận hiện trường bãi khai thác cát từ phía sau.

Khai thác cấp tập

Theo ghi nhận của chúng tôi, việc các đối tượng hút cát trái phép tại bãi dọc con suối Cá Tầm diễn ra với cường độ rất cao. Với động cơ máy hút công suất lớn và 2 đường ống bơm cát cùng lúc vào 1 thùng xe, chỉ sau khoảng 30 phút là chiếc xe 14 khối đã đầy và lập tức chạy ra hướng trung tâm xã. Hoạt động hút cát diễn ra liên tục, cứ xe này đầy thùng rời đi thì xe khác thay vào, trên bãi lúc nào cũng có 1 - 2 chiếc xe tải loại 10 và 14 khối chờ đến lượt lấy cát. Đến lúc trời gần sáng, hoạt động khai thác cát nơi đây mới tạm dừng. Và công việc cuối cùng của các đối tượng là thu cuốn các đường ống, tủ bạt rồi kéo chiếc bè chở máy hút cát giấu vào lùm cây.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, hoạt động khai thác cát trái phép trên địa bàn xã Sơn Thái không chỉ xảy ra ở khu vực ngã ba sông Trang và dọc suối Cá Tầm, mà còn có nhiều điểm khác nhưng với quy mô nhỏ hơn. Đặc biệt, thời gian gần đây, các đối tượng đã ngang nhiên sử dụng máy múc để khai thác cát ngay dưới lòng sông Trang, đoạn hạ nguồn cầu Bến Lội 2, dù nơi đây hai bên bờ sông là khu dân cư và cách UBND xã Sơn Thái không xa. Sau nhiều ngày ghi nhận hoạt động khai thác cát ở khu vực này, chúng tôi nắm được quy luật: Cứ khoảng 16 giờ hàng ngày, các đối tượng lái chiếc máy múc từ vị trí cách cầu Bến Lội 2 khoảng 200m về phía thượng nguồn, dọc theo lòng sông Trang xuống đậu dưới gần cầu. Đến khoảng 20 giờ, các đối tượng bắt đầu hoạt động múc cát dưới lòng sông. Các loại xe tải lớn nhỏ đều dễ dàng theo con dốc cạnh bờ sông phía Tây Bắc chạy ra giữa lòng sông cạn chở cát.

Tan hoang lòng sông, suối

Hoạt động khai thác cát trái phép trên địa bàn xã Sơn Thái đã diễn ra thời gian dài tạo nên nhiều hệ lụy không chỉ về lĩnh vực tài nguyên - môi trường mà cả về đời sống sinh hoạt của người dân. Khảo sát hiện trường khai thác cát trái phép ở khu vực ngã ba sông Trang và suối Cá Tầm, chúng tôi không khỏi bàng hoàng trước cảnh tượng khu vực ngã ba sông rộng lớn với vô số hố sâu. Hiện nay, tuy là lúc sông cạn nước nhưng ở ngã ba sông, ngoài các lối đi của xe tải để lại thì còn lại là những hố ngập nước sâu, thậm chí có chỗ sâu hơn 3m. Phía bờ nam ngã ba sông có nhiều điểm sạt lở, có điểm để lại bờ taluy dựng đứng cao vài chục mét. Một người dân lội bộ qua khu vực ngã ba sông cho biết: “Các chú cứ theo vết xe tải mà đi. Đừng đi vào những cái hố, sâu lút người đấy. Trước đây, đoạn ngã ba sông này là đẹp nhất, khá bằng phẳng, vào mùa này nước chỉ đến đầu gối, chiều nào chúng tôi cũng ra đây tắm giặt. Nhưng từ khi bị múc lấy cát, đoạn sông này nguy hiểm lắm, kể cả người lớn cũng không dám ra tắm”.

Các đối tượng chuẩn bị máy hút cát để đêm đến khai thác.

Riêng con suối Cá Tầm, đoạn từ sông Trang đến cầu Gia Lố, tình trạng khai thác cát cũng đã làm cho lòng suối rất sâu, có nguy cơ sạt lở đất đồi, nhất là phía bờ đông. Vậy nhưng hiện tại, các đối tượng vẫn tiếp tục mở rộng phạm vi khai thác về phía thượng nguồn con suối khiến người dân địa phương rất bất bình và lo lắng.

NHÓM PHÓNG VIÊN

Kỳ 2: Cát lậu về đâu?