Sống chung với triều cường cạnh dự án chống ngập 10.000 tỷ ở TP.HCM

Triều cường liên tục đạt đỉnh, những người sống ven sông, ven kênh ở TP.HCM vô tình trở thành đối tượng yếu thế, chịu tác động đầu tiên.

Triều cường tháng 9 âm lịch đã đạt đỉnh, vượt báo động 3 từ 10 đến 20 cm, một số trạm vượt mốc lịch sử. Cuộc sống người dân TP.HCM xáo trộn gần một tuần qua.

Theo nghiên cứu của tạp chí khoa học Nature Sustainability về tốc độ lún tại nhiều thành phố công bố vào năm 2024, TP.HCM thuộc nhóm 5 thành phố bị lún nhanh nhất thế giới. Vì vậy, ảnh hưởng của triều cường, mưa ngập tác động động tới TP.HCM ngày một nặng nề. Đặc biệt ở những vùng ven kênh như Thanh Đa, Phú Định, quận 7 cũ...

Những người sinh sống tại đây đương nhiên trở thành nhóm đối tượng bị ảnh hưởng đầu tiên.

Triều cường làm vỡ tường bao, nước tràn vào nhà

Đêm 24/10, khi nước triều cường ở TP.HCM dâng cao, gia đình bà Quách Thị Ngọc Tuyết (phường Bình Quới) đang cặm cụi dọn đồ đạc, đề phòng nước vào nhà thì một tiếng rầm chát chúa vang lên, bức tường trước nhà đổ sập. Nước tràn như thác từ ngoài đường vào sân, vào nhà.

Bà Đặng Thị Ngọc Tuyết đứng tại sân nhà bị ngập, bên cạnh là bức tường vừa đổ do triều cường ngày 24/10. Ảnh: Duy Hiệu.

Trong vài phút, cả 5 ngôi nhà cùng ngập nước. Trong nhà nước cao gần đến đầu gối, ngoài sân thì cao ngang đùi. Hàng chục người cùng chạy đồ đạc trong đêm, chỉ cố giữ lại đồ điện, còn tủ, giường, bếp thì bất đắc dĩ để ngập rồi dọn sau.

Trưa hôm sau, nước trong sân bà nhà Tuyết vẫn cao nửa mét, không có dấu hiệu rút. Mấy gia đình cùng hùn nhau thuê máy bơm công suất lớn, hy vọng bơm kịp nước ra trước khi đợt triều cường buổi tối tới.

Nhiều căn nhà của họ hàng bà Tuyết đều trong tình trạng ngập liên tục từ tối cho đến hết ngày hôm sau. Ảnh: Duy Hiệu.

Gia đình bà Tuyết ở đây từ thời bố mẹ, cũng vài chục năm. Vài năm gần đây, bờ kè khu vực phà Bình Quới được xây dựng, ngập cũng giảm hẳn, nhưng đây là lần đầu tiên sau vài năm đó, nước lại cao đến vậy.

Tường rào bên ngoài nhà được xây với mục đích để ngăn nước từ đường chảy vào nhà, thế nhưng bức tường chỉ chịu được 6 tháng trước khi đổ sập vào hôm trước. “May lúc đó không có đứa trẻ con nào ở gần bức tường, không thì không biết nguy hiểm đến mức nào”, bà Tuyết nhớ lại.

Hàng chục người trong trong đại gia đình bà Tuyết trông chờ chiếc máy bơm giải quyết tình trạng ngập trong nhà. Ảnh: Duy Hiệu.

Cũng ở phường Bình Quới, khu du lịch sinh thái rộng hơn 3.000 m2 chìm trong biển nước hai ngày liên tục. Trong tối 24/10, tường bao bị vỡ do triều cường dâng cao, nước tràn vào ngập nhà ăn, phòng nghỉ, nhà điều hành, sân chơi trẻ em, sân pickleball... Hàng chục tủ lạnh, máy in, loa đài bị nước ngập, hỏng hóc.

Khu du lịch Bình Quới 2 ngập một mét do vỡ tường bao tối ngày 24/10. Ảnh: Duy Hiệu.

Trưa 25/10, tranh thủ khi nước triều cường đã rút, nhân viên khu du lịch cùng công nhân, máy xúc đắp hàng trăm bao cát, cọc gỗ vào phần tường bao bị vỡ. “Hy vọng 'đê tạm' này sẽ chống đỡ được hết đợt triều cường, sau đó khu sẽ xây dựng lại tường bao”, nhân viên khu du lịch chia sẻ.

Công nhân, nhân viên khu du lịch chạy đua đắp tường bao trước khi đợt triều cường buổi tối đến. Ảnh: Duy Hiệu.

Nằm trên bán đảo Thanh Đa, gia đình bà Tuyết là những người đầu tiên trong hàng triệu người dân TP.HCM đang đối mặt với ngập lụt do triều cường dâng cao. Với họ, giải pháp không có gì khác ngoài trông chờ vào những bao cát, máy bơm nước.

Những con hẻm ở phường Bình Quới ngập liên tục, không rút nước trong những ngày triều cường dâng cao. Ảnh: Duy Hiệu.

Sống chung với ngập cạnh cống chống ngập

Nhiều hộ dân trên đường Đình An Tài (phường Phú Định) dần quen thuộc với cảnh nước triều tràn bờ. Công trình chống ngập 10.000 tỷ ở cạnh bên, với họ, đó cũng chỉ là một khối bê tông phơi mưa nắng nằm giữa kênh Đôi. Người dân tìm cách tự xoay sở với nước triều: đắp bao cát, sắm máy bơm nước, nhiều đêm thức trắng để tát nước, kê đồ lên cao.

Phú Định được chọn làm một trong 6 cống chính của dự án chống ngập gần 10.000 tỷ với kỳ vọng chặn nước từ đầu nguồn, giảm tình trạng ngập lan xuống các quận trung tâm. Ảnh: Khương Nguyễn.

Cống ngăn triều Phú Định nằm trên kênh Đôi, đoạn qua quận 8 cũ, tại nơi giao nhau của các nhánh sông Cần Giuộc, Chợ Đệm và hệ thống kênh Tàu Hủ - Bến Nghé. Vị trí này được xem là “cửa ngõ” của dòng triều từ sông Vàm Cỏ Đông tràn vào nội thành, cũng là khu vực thường xuyên chịu ngập nặng mỗi khi triều cường kết hợp mưa lớn.

Khu vực bến Phú Định vốn thấp trũng, dân cư đông, nằm giữa nhiều tuyến kênh đan xen nên chỉ cần một đợt triều cao, nước đã kịp tràn qua mặt đường, len vào nhà dân.

Người đi xe máy phải dò dẫm, còn người đi bộ cẩn thận bước qua làn nước đục không thấy đáy trên đường Đình An Tài, cạnh cống chống ngập Phú Định. Ảnh: Duy Hiệu.

3 ngày liên tiếp từ 23/10, nước triều dâng cao bất ngờ. Ngày 24, khi triều cường đạt đỉnh, nước tràn cả vào nhà, người dân phải thức trắng đêm kê đồ, tát nước.

Với cư dân cạnh Đình An Tài, đây chỉ là một đêm quen thuộc trong nhiều năm sống chung với nước lên. Cống ngăn triều Phú Định từng là niềm hy vọng, rồi trở thành nỗi thất vọng - nay chỉ còn được nhắc đến trong những tiếng thở dài xen lẫn tiếng nước rì rào ngoài cửa.

Phà Phú Định cập bến tại đường Rạch Cùng (phường Bình Đông) nhưng trước mắt người dân là đoạn ngập nước cao gần một mét. Ảnh: Duy Hiệu.

Trần Văn Ông Đèn (53 tuổi) kể cứ 5 năm, nhà ông lại thay thêm hai chiếc máy bơm mới. Chục bao cát được đặt trước nhà, ngăn cho nước tràn vào.

Ông Đèn không tính đến chuyện dời đi, song cũng không quan tâm chuyện triều cường có đang diễn ra ngày càng cực đoan hơn. Nỗi lo trước mắt của ông Đèn vẫn là giữ cho căn nhà không ngập nước, tài sản trong nhà không bị hỏng.

Ông Trần Văn Đèn, người sống ven Kênh Đôi thành những người đầu tiên chịu ảnh hưởng của sụt lún, ngập nước. Ảnh: Khương Nguyễn.

Hơn 77 năm sinh sống tại khu Phú Định, ông Đông kể khu vực này những năm 2000 vẫn còn là những cánh đồng lúa, ghe xuồng qua lại tấp nập, giao thương thuận lợi. Triều cường xuất hiện thường xuyên từ khoảng 20 năm trước, cuộc sống của ông Đông và nhiều hộ dân khác tại đường Đình An Tài trở nên chật vật.

Tối 24/10, nước dâng nhanh, ông ngồi chong đèn trông nước, chỉ khi triều rút mới dám đi ngủ. Dựa vào hàng gạch gia đình xây để chặn nước, ông nhận ra mực nước mỗi năm lại cao hơn chừng một tấc. “Không biết nước cao lên hay đất mình sụt xuống nữa,” ông thắc mắc.

Ông Đông không hiểu vì sao nước có thể lên nhanh đến vậy, mỗi năm cao thêm một tấc, dựa theo những hàng gạch ông xây để chắn nước. Ảnh: Duy Hiệu.

Nghiên cứu công bố tại Đại học Tài nguyên và Môi trường tháng 8/2025 cho thấy TP.HCM lún trung bình 2-5 cm/năm, có nơi tới 7-8 cm, tập trung tại khu vực dọc sông Sài Gòn (từ cầu Sài Gòn đến cầu Ba Son) và khu vực phía Nam.

Nước chảy như suối từ kênh Đôi vào phía những dãy nhà ven bờ. Ảnh: Duy Hiệu.

Vùng trũng phía Nam TP.HCM

Những ngày vừa qua, cứ đến tối, triều cường dâng nhanh khiến nhiều tuyến đường của quận 7 cũ chìm trong nước. Cả khu dân cư trong hẻm Hoàn Thành trở nên hỗn loạn khi dòng nước đục tràn lên từ các miệng cống lênh láng qua mặt đường, cuốn theo rác và lá cây.

Chưa đầy nửa giờ, đoạn hẻm dài chừng 200 m ngập đến nửa bánh xe máy. Người đi làm về phải dắt bộ giữa dòng nước, nhiều xe chết máy nằm lại giữa đường.

Nước dâng cao trong hẻm Hoàn Thành (quận 7 cũ). Ảnh: Hoài Bảo.

“Tôi ở đây hơn chục năm rồi mà chưa thấy nước cao như vậy bao giờ. Chiều qua, nước lên nhanh quá, kê đồ không kịp. Tủ lạnh, quạt, bàn ghế đều ngập hết”, ông Nguyễn Hữu Vùng, một hộ dân đầu hẻm, nói.

Hẻm Hoàn Thành nằm cách rạch Đầu Ngựa không xa, khu vực được xem là điểm trũng nhất của quận 7 cũ. Mỗi khi triều dâng, nước từ rạch đẩy ngược lên hệ thống cống cũ, khiến toàn khu dễ bị ngập dù không mưa.

Một phụ nữ cho con trai vào chậu và đẩy qua đoạn ngập trong hẻm Hoàn Thành. Ảnh: Hoài Bảo.

Ở khu chung cư cũ 136 Hoàn Thành, lo sợ nước tràn vào tầng hầm giữ xe, nhiều cư dân phải dắt xe lên hành lang các tầng trên. “Ai cũng quý cái xe của mình vì đó là phương tiện đi làm. Nước vừa dâng tới cửa hầm là ai cũng sợ chạy lên hết, vì mấy hôm trước để ở dưới, nước tràn vào ngập xe, tôi sửa xe hết 600 nghìn, coi như mất hết hai ngày làm” anh Tuấn, cư dân chung cư, chia sẻ.

Cũng trong khu trọ thấp , anh Thuận kể: “Nước vô phòng hồi hơn 19h, lên nhanh lắm. Cứ tát xong lại tràn vô. Phải lấy đồ kê cao lên ngồi chờ nước rút” Cả xóm trọ thức trắng đêm, người lớn thay phiên nhau canh nước, đặt các tấm ván để trấn nước tràn vào thêm.

Một số người dắt xe máy theo thang bộ lên vài tầng vì sợ nước ngập ở hầm gửi xe. Ảnh: Hoài Bảo.

Đến khoảng 21h, triều bắt đầu rút. Rác trôi dạt đầy trước cửa. Tiếng máy bơm, tiếng xô chậu, tiếng người dọn dẹp hì hục tranh thủ dọn dẹp nhanh để ngủ sáng hôm sau còn phải đi làm.

Trong khi TP.HCM được cảnh báo là thành phố chìm nhanh thứ hai thế giới, những khu dân cư ven rạch, ven kênh vẫn ngập nước mỗi mùa triều cường.

Với những người dân sống ven kênh, mỗi đợt triều lên không có gì lạ lẫm, chỉ là một đêm mệt mỏi thức trắng đêm để dọn dẹp.

Duy Hiệu - Khương Nguyễn - Hoài Bảo