'Song kiếm hạt nhân' Mỹ: Yên tĩnh như bóng ma, mạnh mẽ như pháo đài

Theo kế hoạch, hợp đồng sẽ được hoàn tất vào cuối năm 2025, mở ra giai đoạn hiện đại hóa quan trọng nhất trong chương trình phát triển lực lượng ngầm của Mỹ kể từ thời Chiến tranh Lạnh.

Giữ nhịp sản xuất

USNI News tiết lộ Bộ Tư lệnh Hải quân Mỹ đang hoàn thiện hợp đồng mua sắm kéo dài nhiều năm với hai tập đoàn công nghiệp quốc phòng hàng đầu gồm General Dynamics Electric Boat và HII Newport News Shipbuilding. Hợp đồng này sẽ cho phép Mỹ duy trì nhịp sản xuất đều đặn, đồng thời thay thế dần các tàu ngầm cũ như lớp Los Angeles và Ohio đang tiến gần đến thời điểm ngừng hoạt động.

Một tàu ngầm lớp Virginia Block IV của hải quân Mỹ trong giai đoạn sản xuất - Ảnh: HII

Mục tiêu của kế hoạch không chỉ là tăng số lượng, mà còn duy trì “nhịp điệu sản xuất công nghiệp ổn định”, điều tối quan trọng để tránh thiếu hụt vật tư, gián đoạn chuỗi cung ứng và mất cân bằng lao động kỹ thuật cao. Việc sản xuất sẽ được tổ chức liên tục, ngay cả khi quốc hội Mỹ áp dụng biện pháp tài chính tạm thời nhằm duy trì ngân sách.

Cả hai xưởng đóng tàu lớn đều đang trong quá trình chuẩn bị thiết kế, mua sắm vật liệu và huấn luyện nhân lực, dù chưa có hợp đồng chính thức. Theo giám đốc điều hành HII Chris Kastner, đội ngũ kỹ sư và công nhân “đang làm việc hết tốc lực để hoàn tất thỏa thuận trước cuối năm”. Ông cho biết quá trình đàm phán vẫn tiếp tục ngay cả trong thời gian chính phủ liên bang đóng cửa tạm thời.

Trước đó, vào tháng 4, Hải quân Mỹ đã ký hợp đồng 18,5 tỉ USD cho hai tàu cuối cùng của dòng Virginia Block V gồm USS Baltimore (SSN-812) và USS Atlanta (SSN-813) nhằm duy trì việc làm và ổn định nguồn nhân lực. Đồng thời, hải quân cũng triển khai các chương trình đào tạo thợ hàn, kỹ sư điện hạt nhân và thợ lắp ráp chuyên dụng, đảm bảo không thiếu hụt nhân lực trong giai đoạn chuyển tiếp sang Block VI.

Tàu ngầm USS Massachusetts (SSN 798) lớp Virginia Block IV thử nghiệm trên biển - Video: HII

Hạm đội ngầm lớn nhất thế giới

Hiện Mỹ đang vận hành 64 tàu ngầm hạt nhân, trong đó có 50 tàu tấn công (SSN) và 14 tàu chiến lược mang tên lửa đạn đạo (SSBN). Các tàu tấn công thực hiện nhiệm vụ trinh sát, chống ngầm, tấn công mặt nước và triển khai lực lượng đặc nhiệm, trong khi tàu ngầm lớp Ohio SSBN đảm nhiệm vai trò răn đe hạt nhân trên biển, mang theo tên lửa đạn đạo Trident II D5LE.

Năng lượng hạt nhân cho phép các tàu này hoạt động hàng tháng trời mà không cần nổi lên mặt nước, duy trì sự hiện diện liên tục ở những vùng biển chiến lược. Tuy nhiên, phần lớn tàu ngầm hiện nay đã phục vụ từ những năm 1980–1990, buộc hải quân Mỹ phải khẩn trương thay thế bằng thế hệ Virginia và Columbia mới.

Tàu ngầm lớp Virginia Block VI: bước tiến công nghệ tấn công ngầm

Là “xương sống” của lực lượng tàu ngầm tấn công Mỹ, tàu ngầm lớp Virginia Block VI được xem là bước nhảy vọt về công nghệ. Mỗi tàu có lượng giãn nước khoảng 7.800 tấn, dài hơn 115 mét, tốc độ vượt 25 hải lý/giờ (46,3km/h) và được trang bị ngư lôi Mk 48 ADCAP cùng tên lửa hành trình Tomahawk.

Tàu ngầm tấn công nhanh lớp Virginia USS Minnesota (SSN-783) - Ảnh: Hải quân Mỹ

Điểm khác biệt lớn nhất nằm ở mô-đun VPM - phần thân mở rộng chứa 4 ống phóng lớn có thể mang 28 tên lửa Tomahawk bổ sung, tăng 75% sức chứa hỏa lực so với các phiên bản cũ. Ngoài ra, Block VI còn tích hợp hệ thống định vị sống âm sonar thế hệ mới, cảm biến giảm tiếng ồn và phần mềm điều khiển tác chiến nâng cấp.

Ngân sách cho Block VI đã bắt đầu từ năm tài khóa 2024, với 1,5 tỉ USD cho giai đoạn chuẩn bị và 3,6 tỉ USD trong năm 2025 để khởi công tàu đầu tiên mang tên USS Potomac (SSN-814). Hải quân Mỹ dự kiến duy trì tốc độ sản xuất 2 tàu/năm, nhằm giữ ổn định chuỗi cung ứng và đảm bảo các nhà thầu phụ hoạt động hiệu quả.

Tàu ngầm lớp Columbia: trụ cột răn đe hạt nhân thế kỷ 21

Nếu Virginia-class là “lưỡi dao tấn công thầm lặng”, thì Columbia-class là “lá chắn răn đe hạt nhân cuối cùng” của Mỹ. Dòng tàu này được thiết kế để thay thế tàu ngầm lớp Ohi SSBN, đã phục vụ hơn 40 năm. Mỗi tàu Columbia dài 171 mét, lượng choán nước 21.000 tấn, trang bị 16 tên lửa Trident II D5LE chia trong 4 cụm phóng.

Một chiếc tàu ngầm tên lửa đạn đạo lớp Columbia của Hải quân Mỹ - Ảnh: Wikipedia

Điểm đột phá của Columbia nằm ở lò phản ứng hạt nhân hoạt động suốt vòng đời, loại bỏ nhu cầu tiếp nhiên liệu giữa chừng - một yếu tố giúp giảm đáng kể chi phí bảo trì và thời gian ngừng hoạt động. Hệ thống đẩy điện và đuôi chữ X mới giúp tàu di chuyển êm hơn, linh hoạt hơn và gần như “tàng hình” trước định vị sóng âm (sonar) đối phương.

Tàu đầu tiên trong lớp, USS District of Columbia (SSBN-826), dự kiến bàn giao vào năm 2027, theo sau là USS Wisconsin (SSBN-827) và USS Groton (SSBN-828). Lớp Columbia được thiết kế để phục vụ đến ít nhất năm 2085, duy trì sức răn đe hạt nhân liên tục trên biển cho Mỹ suốt nửa thế kỷ tới.

Sức mạnh công nghiệp

Mỗi tàu ngầm lớp Columbia có chi phí ước tính khoảng 10,5 tỉ USD, đưa tổng giá trị chương trình 12 tàu lên tới 128 tỉ USD - một trong những dự án quốc phòng lớn nhất trong lịch sử Mỹ. Do cả hai dòng Virginia và Columbia đều được chế tạo tại cùng các xưởng đóng tàu, sử dụng chung chuỗi cung ứng và đội ngũ kỹ sư, việc điều phối lịch trình sản xuất trở thành yếu tố sống còn để tránh cạnh tranh nội bộ về vật tư và nhân lực.

Kế hoạch mua sắm dài hạn mà Hải quân Mỹ triển khai không chỉ nhằm kiểm soát chi phí và bảo đảm nguồn cung vật liệu ổn định, mà còn giúp duy trì trình độ kỹ thuật cao trong ngành đóng tàu hạt nhân. Việc sản xuất liên tục giữ cho chuỗi kỹ năng từ hàn thân áp lực, chế tạo lò phản ứng, đến tích hợp hệ thống sonar, không bị gián đoạn, tránh lặp lại “khoảng trống chuyên môn” từng xảy ra sau Chiến tranh Lạnh.

Cùng lúc, Hải quân Mỹ cũng nâng cấp các căn cứ chiến lược Kings Bay và Bangor, nơi sẽ phục vụ lớp Columbia trong nhiều thập kỷ tới. Hai cơ sở này đang được mở rộng bến tàu, nâng cấp hệ thống bảo trì và xây dựng khu kiểm tra lò phản ứng chuyên dụng để đáp ứng yêu cầu đặc biệt của thế hệ tàu ngầm hạt nhân mới.

Chương trình đóng tàu ngầm của Mỹ vận hành như một mạng lưới công nghiệp khổng lồ, trải dài trên toàn quốc, với hàng nghìn nhà thầu sản xuất mọi thứ từ thân vỏ chịu áp lực, hệ thống điều khiển điện tử, đến thiết bị đẩy và vũ khí dẫn đường. Duy trì “nhịp sản xuất” ổn định không chỉ mang ý nghĩa quân sự mà còn là nền tảng kinh tế - kỹ thuật chiến lược, đảm bảo hàng chục nghìn việc làm kỹ thuật cao và thúc đẩy đổi mới công nghệ trong nhiều lĩnh vực liên quan đến năng lượng hạt nhân và vật liệu tiên tiến.

Tuy vậy, ngành đóng tàu Mỹ vẫn đối mặt với những thách thức nghiêm trọng gồm chi phí nguyên liệu tăng, chuỗi cung ứng chậm và lực lượng lao động có dấu hiệu già hóa. Chính vì vậy, hợp đồng nhiều năm được xem là giải pháp then chốt giúp ổn định sản xuất và giảm rủi ro. Khi duy trì được nhịp độ chế tạo đều đặn, các xưởng đóng tàu tận dụng được hiệu ứng “đường cong học hỏi”, càng sản xuất liên tục, quy trình càng tối ưu, chi phí và lỗi kỹ thuật càng giảm.

Ý nghĩa chiến lược

Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, tàu ngầm hạt nhân vẫn là biểu tượng của quyền lực thầm lặng vừa có thể tung đòn tấn công chính xác bằng tên lửa hành trình, vừa duy trì khả năng răn đe hạt nhân tuyệt đối.

Sự kết hợp giữa lớp Virginia linh hoạt, cơ động và lớp Columbia uy lực, tàng hình, tạo nên “lá chắn hai tầng” dưới lòng đại dương, bảo đảm Mỹ duy trì ưu thế vượt trội trong mọi môi trường tác chiến. Khi các tàu mới lần lượt được biên chế trong thập kỷ tới, Hải quân Mỹ sẽ sở hữu hạm đội ngầm mạnh và hiện đại nhất thế giới với những “bóng ma thép” có thể hoạt động hàng tháng trời mà không cần tiếp tế, di chuyển trong im lặng tuyệt đối, sẵn sàng tung đòn tấn công ở bất cứ nơi nào trên hành tinh.

Hoàng Vũ