Sông Mê Công kết nối sinh tồn, thịnh vượng của các quốc gia

Sông Mê Công là tuyến giao thông thủy có ý nghĩa đặc biệt trong thúc đẩy thương mại quốc tế, du lịch, kết nối tiểu vùng và là nguồn sinh kế của 65 triệu cư dân hạ lưu vực. Đây là con sông đứng thứ 2 thế giới, chỉ sau sông A-Ma-Zôn về nguồn tài nguyên nước, phù sa và sự đa dạng sinh học. Do đó, Mê Công là tài sản chung vô giá của các quốc gia trong lưu vực, là nguồn lực to lớn cho xóa đói nghèo, phát triển kinh tế, giao thương, giảm bất bình đẳng, kết nối vùng...

Đại biểu các nước tại Hội nghị Cấp cao lần thứ ba Ủy hội sông Mê Công quốc tế được tổ chức ở Siêm Riệp, Campuchia đang tham quan sông Mê Công qua mô hình. Ảnh tư liệu

Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây cho thấy lưu vực sông Mê Công đang phải đối mặt với những thách thức lớn như sự gia tăng nhanh dân số, khai thác thiếu bền vững tài nguyên nước, đất và rừng. Chưa kể, các thách thức của biến đổi khí hậu, thời tiết cực đoan, thiên tai bất thường cũng đang tác động tiêu cực đến hệ sinh thái của dòng Mê Công.

Hậu quả là nguồn tài nguyên nước Mê Công đang bị suy kiệt cả về số lượng và chất lượng; lượng phù sa và chất dinh dưỡng bị suy giảm, hệ sinh thái và môi trường bị suy thoái nghiêm trọng. Các dấu hiệu tiêu cực đó thể hiện rõ rệt và trầm trọng hơn ở các quốc gia hạ lưu Mê Công, nhất là vùng Đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam. Những năm gần đây, Đồng bằng sông Cửu Long thường xuyên phải đối mặt với các đợt hạn hán kéo dài, xâm nhập mặn, sạt lở bờ sông, bờ biển và sụt lún đất... đe dọa sinh kế của hơn 20 triệu người dân.

Cần phải có những hành động thiết thực, kịp thời để Đồng bằng sông Cửu Long, vựa lúa, vựa cá, là nguồn cung gạo lớn cho bảo đảm an ninh lương thực khu vực. Các nhà khoa học và chuyên gia quốc tế chỉ ra nhu cầu ngày càng cấp bách về tái cấu trúc lại hai lĩnh vực chính để phát triển bền vững lưu vực sông Mê Công. Đó là sản xuất thực phẩm, nông sản và nuôi trồng thủy sản một cách bền vững với môi trường và chuyển đổi thích hợp sang các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng xanh và năng lượng mặt trời ngày càng có tính cạnh tranh nhờ sự phát triển của công nghệ và vật liệu tiên tiến.

Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã từng đề nghị Ủy hội sông Mê Công quốc tế tập trung cho sử dụng công bằng, hợp lý và bền vững tài nguyên nước Mê Công và các tài nguyên liên quan. Cụ thể, các nước cần tăng cường thực hiện một cách đầy đủ, thực chất, hiệu quả Hiệp định Mê Công 1995, cũng như Bộ các thủ tục, quy định của Ủy hội sông Mê Công quốc tế. Nâng cao hiệu quả vai trò giám sát và điều phối của Ủy hội sông Mê Công quốc tế trong thực hiện cam kết của các quốc gia thành viên. Bên cạnh đó, chúng ta cũng cần xây dựng khung quy hoạch phát triển lưu vực hài hòa với quy hoạch tài nguyên nước của các quốc gia thành viên; đề xuất các dự án chung; tăng cường chia sẻ thông tin, số liệu trong lưu vực sông Mê Công và tăng cường mạng giám sát tài nguyên nước, các tài nguyên liên quan trong lưu vực…. Các nước cũng sớm lập cơ sở dữ liệu, kiến thức chung của Ủy hội sông Mê Công quốc tế, tăng cường các hệ thống dự báo, cảnh báo thiên tai, nhằm giúp các quốc gia có cơ sở để quy hoạch tài nguyên nước và các tài nguyên liên quan, ứng phó thiên tai, bảo vệ môi trường và các kế hoạch phát triên kinh tế xã hội. Một vấn đề quan trọng mà Ủy hội sông Mê Công cũng cần tăng cường các hoạt động điều phối, hợp tác với các Đối tác đối thoại, đối tác phát triển trong việc huy động nguồn lực, tiếp thu kinh nghiệm quản lý và công nghệ kỹ thuật hiện đại, phối hợp trong các sáng kiến tiểu vùng, trao đổi thông tin số liệu, hợp tác chia sẻ kỹ thuật…

Trước những diễn biến bất lợi từ biến đổi khí hậu, những mối đe dọa suy giảm tài nguyên dòng Mê Công và yêu cầu phát triển đòi hỏi các nước thuộc lưu vực đoàn kết, hợp tác để sông Mê Công mãi là dòng chảy của hòa bình, là kết nối sinh tồn bền vững, thịnh vượng lâu dài của các quốc gia, người dân trong khu vực.

Đức Diệu