Sóng sông Tiền

Trên dải nước mênh mang ấy, chiếc ghe ọp ẹp của gia đình Bảy Chài lênh đênh như chiếc lá khô giữa giông bão, mỏng manh, trôi dạt, tưởng chừng chỉ một cơn gió lớn là có thể chìm nghỉm vào lòng sông sâu.

Con sông ấy không chỉ là chốn nương thân, mà còn là nhân chứng lặng lẽ cho bao nỗi nhọc nhằn, cam chịu của những cuộc đời trôi nổi không bến đỗ. Trong cái mênh mông mặn chát của phù sa và nước mắt, có ba con người, một gia đình chẳng còn gì ngoài nhau, vẫn âm thầm nương tựa, cắm rễ giữa cuộc đời chông chênh như thân lục bình trôi. Họ sống không phải để tìm kiếm điều lớn lao, mà để níu giữ một chút hơi ấm người thân giữa cõi đời lạnh lẽo, như sợi rễ cuối cùng cắm sâu vào bùn lầy, níu lấy sự sống giữa chập chùng sóng gió.

Bảy Chài tên thật là Nguyễn Văn Liêm, người đàn ông gầy gò, da ngăm sạm, vai lúc nào cũng như còng xuống dưới sức nặng của năm tháng. Người xóm chài gọi ông là “Bảy Chài”, phần vì ông là con thứ bảy trong nhà, phần vì cái nghề chài cá gắn với ông như hơi thở từ khi mới biết cầm mái chèo.

Cha ông mất sớm, mẹ tảo tần nuôi đàn con bằng chiếc xuồng ba lá nhỏ như bàn tay. Lên mười hai tuổi, Bảy đã quen với cái lạnh buốt của sương khuya, cái đau nhói khi dẫm phải mảnh vỏ chai dưới bãi bồi, và cả cái mặn nơi khóe môi của mồ hôi, của nước sông, và của nước mắt.

Năm hai mươi sáu tuổi, Bảy tiễn mẹ đi trong một buổi chiều sông đục phù sa. Không một chiếc quan tài, không ai đến đưa tiễn, chỉ có một vuông chiếu cuốn tròn xác mẹ gửi vào lòng đất bên sông có tên gọi bãi bồi.

Minh họa: Bùi Quang Đức

Út Lượm, người vợ gắn bó với Bảy Chài suốt hơn mười lăm năm lênh đênh sông nước. Út có một tuổi thơ không khác gì những vết lục bình trôi dạt. Mồ côi từ nhỏ, út được ông Tám Lửng, một lái ghe nhân hậu cưu mang, nuôi dạy bằng chút lòng tốt còn sót lại giữa chốn thương hồ nên đặt tên là Út Lượm.

Nhưng khi ông Tám mất, người thân như ong vỡ tổ ùa về chia gia sản, rồi hất văng cô con gái nuôi ra khỏi chiếc ghe như hất một món đồ bỏ đi. Mười chín tuổi, Út Lượm “lên bờ” lang thang giữa chợ cá, ngày thì lặt rau thuê, tối thì xin ngủ nhờ góc chợ.

Họ gặp nhau vào một buổi chiều muộn, ánh nắng cuối ngày rớt xuống mặt sông như những sợi tơ vàng sắp đứt. Ông Bảy ghé bến bán mớ cá vừa chia, cô Út thì đang xách thùng nước đi ngang. Một ánh nhìn, một câu hỏi đường, một nụ cười gượng, và rồi, hai con người tưởng chẳng còn gì để mất ấy lại tìm thấy nhau, như hai mảnh vỡ cuối cùng của một chiếc ghe gãy cần được hàn lại.

Họ về với nhau không áo cưới, không tiệc tùng. Chỉ có một nồi canh chua cá linh và chảo cá bống kho khô, ăn dưới ánh đèn dầu lập lòe đầu ghe.

Bạn bè ghé qua cụng chén, lời chúc mừng hòa vào tiếng ếch nhái kêu râm ran giữa đồng nước. Vậy mà họ sống với nhau bằng cái nghĩa chân thật và bền chặt như lớp rong bám rễ vào đá.

Rồi thằng Phúc ra đời, giữa một mùa nước nổi. Mẹ nó đau bụng sinh giữa buổi chợ nổi, không kịp tới trạm y tế. Bảy Chài xé áo làm khăn quấn cho con, nước mắt rơi đầy mặt, tay run run bồng đứa nhỏ đỏ hỏn mà cười như người trúng số:

- Nó là ánh sáng của cái đời tối mò của tụi mình đó em ơi…

Chú thì thầm với vợ, mắt hoe đỏ. Từ đó, chiếc ghe nhỏ thêm một thành viên, thêm tiếng cười, và thêm cả những tháng ngày vung chài không nghỉ.

Nhưng nghèo thì vẫn hoàn nghèo. Không hộ khẩu, không giấy tờ, không đất cắm dùi. Mỗi lần trời mưa, cả nhà phải che tấm bạt cũ, gió lùa một trận là nước tạt ướt hết chiếu nằm của cái chòi bên xứ bãi bồi.

Thằng Phúc lớn lên trong mùi mắm cá linh, tiếng mái chèo gõ vào thành ghe và những bữa cơm cá con kho quẹt. Nó lanh lợi, khôn trước tuổi, tự biết lặt cá, rửa chén, dọn lưới từ tuổi lên năm, lên bảy. Nhưng cái nó mong nhất, lại là điều tưởng chừng nhỏ bé, là được đi học.

Một đêm rằm, trăng soi lấp lánh trên sóng bạc, nó rúc vào lòng mẹ, nói khẽ:

- Mẹ ơi, con muốn đi học.

Út Lượm nghẹn lời, chỉ ôm con vào lòng. Câu nói đó như nhát dao khoét sâu vào lòng Bảy Chài. Chú từng ước được học, từng mơ được viết tên mình trên bảng đen, nhưng suốt tuổi thơ chú chỉ thấy những con số là số cá trong thùng, những con chữ là tên của ghe bạn. Giờ thằng con cũng ao ước điều đó, mà chú lại bất lực.

Đêm ấy, Bảy Chài thức trắng, nhìn ra sông. Dòng nước vẫn trôi, vô tình như bao năm. Nhưng trong lòng chú, có một thứ gì đó bắt đầu chuyển động như con nước đầu mùa, âm ỉ mà quyết liệt. Chú siết bàn tay lại, lặng thầm nghĩ: “Không thể để nó trôi như mình. Phải tìm cách…”.

Bảy Chài bắt đầu tìm một bến bờ mới, một nơi không phải chỉ có sóng nước, mà còn có con chữ, có hy vọng, và có cả tương lai cho đứa con trai nhỏ vẫn hằng đêm mơ giấc mơ bảng đen, phấn trắng.

*

Đêm đó, mùa nước lớn tràn ngập bờ bãi, từng giọt mưa như trút từ tầng trời, nặng trĩu, dội xuống mặt sông Tiền cuộn lên từng đợt sóng bạc đục ngầu. Những con sóng dữ dội quật mạnh vào mạn ghe cũ kỹ, như muốn bứt lìa mọi chỗ neo giữ, như muốn xóa nhòa mọi hy vọng mong manh của cuộc đời lênh đênh.

Trên cao, cây cầu Mỹ Thuận mờ ảo trong màn sương mưa dày đặc, ánh đèn vàng vọt xuyên qua lớp mưa dầm, nhòe nhoẹt dưới từng cơn gió rít lạnh lùng như tiếng hú ma quái giữa màn đêm. Mỗi tiếng sấm rền vang như một lời giận dữ từ trời đất trút xuống thân phận con người nhỏ bé, hèn mọn. Thế rồi, giữa cơn cuồng phong ấy, một bóng người bất ngờ rơi từ trên cầu xuống dòng sông đen ngòm và lạnh giá.

Chiếc ghe của gia đình Bảy Chài như cánh chim lướt qua sóng dữ, lao vun vút giữa dòng nước mưa và nước sông để tiếp cận bóng người ấy. Tiếng máy kole gằn lên, hòa cùng tiếng sóng gào thét, vang vọng cả một vùng trời đêm mịt mù. Những người bạn chài cũng nhanh chóng nhận ra bóng người, vội vã tăng tốc, lao đi như bị linh hồn thúc giục để kịp cứu lấy một mạng người giữa cơn thịnh nộ của thiên nhiên.

Người được cứu là cô gái trẻ, chỉ ngoài đôi mươi, ướt sũng, mềm oặt như bông hoa rũ dưới cơn mưa tầm tã. Giữa những phút giây giằng co dữ dội với thủy thần, khi mà sóng nước dường như muốn nuốt trọn mọi thứ, thì có lẽ trời cao cũng cảm thương, bỗng dưng mưa ngớt, cơn cuồng phong dịu lại như muốn ban cho cô một cơ hội sống sót.

Đêm đó, trên chiếc ghe rách nát của gia đình Bảy Chài, một sinh mạng mong manh đã được hồi sinh giữa biển nước mênh mông.

Sáng hôm sau, bến Bãi Bồi rộn rã tiếng người và quà cáp. Người thân của cô gái vội vã kéo đến, mang theo những lời cảm tạ nghẹn ngào. Họ kể cô gái ấy vừa mới tốt nghiệp đại học, nhưng cuộc đời không thương cho cô được trọn vẹn. Trong lúc mang trong mình một mầm sống mới, cô bị phụ tình, đau đớn đến mức muốn trốn tránh tất cả, để rồi đắm mình trong dòng sông Tiền lạnh lẽo.

Cha mẹ cô không giận, chỉ trách con gái sao không cởi lòng, sao không chia sẻ cùng họ. Họ nói, thời nay đâu còn giữ những quan niệm xưa cũ, một sinh linh mới thêm vào gia đình sẽ là nguồn sống, là niềm vui. Chỉ mong con bình an là đủ.

Cô gái khóc nức nở trong vòng tay cha mẹ, những giọt nước mắt chan hòa sự ân hận và thương yêu. Vợ chồng Bảy Chài cũng rưng rưng, bởi cha cô gái là một hiệu trưởng uy tín trong vùng. Ông đã hứa sẽ nhận đứa bé Phúc, con của Bảy Chài, vào trường mình, còn “giấy tờ tính sau,” như một lời hứa thầm thì giữa cuộc đời đầy thử thách, để giữ lại một chút niềm tin và hy vọng cho tương lai.

*

Dưới ánh nắng buổi sớm, mặt trời vừa ló ra khỏi rặng dừa nước, ánh sáng nhè nhẹ phủ lên mặt sông Tiền một màu vàng mật ong óng ả. Sương sớm chưa tan hết, còn lẩn quẩn nơi những mái nhà lá thấp thoáng bên rặng bần già, bên ghe thuyền đang neo lặng lẽ. Cả xóm chài như bừng tỉnh sau một đêm dài, và hôm nay, người ta thức dậy sớm hơn mọi ngày, nô nức kéo nhau về phía căn chòi nhỏ của gia đình Bảy Chài.

Tin vui lan nhanh như ánh chớp: thầy Hiệu trưởng đã đến, không chỉ để cảm ơn mà còn hứa sẽ xin chính quyền địa phương giúp dựng một căn nhà mới cho gia đình Bảy Chài, ngay gần mé bờ, nơi từng in dấu bao năm tháng tảo tần, mặn mòi sóng nước của hai vợ chồng lam lũ. Xóm chài xì xào, người mừng rỡ, người xúc động. Chưa bao giờ nơi đây có chuyện lớn lao như vậy. Một mái nhà tử tế, thứ tưởng như xa vời với gia đình sống kiếp lênh đênh.

Bảy Chài ngồi yên, như thể chẳng dám tin. Đôi mắt đỏ hoe, ươn ướt nước. Giây phút ấy, chú không còn là người đàn ông thô ráp, sương gió nữa, mà là một người cha, người chồng, đang vỡ òa trong hạnh phúc sau bao năm vật lộn cùng cơ cực. Chú quay nhìn vợ, nhìn con trai nhỏ đang ríu rít quanh chân thầy Hiệu trưởng. Đôi bàn tay chai sần từng kéo lưới giữa giông tố sông nước, nay từ từ buông thõng xuống, nhẹ nhõm, buông bỏ mọi gánh nặng.

Giọng chú nghèn nghẹn, gấp gáp:

- Tui… tui xin… cảm ơn thầy, cảm ơn bà con thương gia đình tui… Tui… hổng biết nói sao cho đủ… Chỉ cần thằng Phúc nó được đi học… là tui mừng dữ lắm…

Những tiếng nấc bật lên bất chợt, rồi vỡ òa như dòng sông dâng nước mùa lũ. Cả xóm chài bật cười mà mắt ai cũng hoe hoe. Có bà cụ già lắc đầu, miệng cười móm mém:

- Chú Bảy mày sương gió vậy mà mau nước mắt, khóc kiểu này con nít nó cười cho nghen! Vững bụng lên con, lo dọn nhà cũ để bà con còn dựng nhà mới chớ!

Chị Lượm, vợ Bảy Chài, thì cứ cúi đầu cảm ơn lia lịa, nước mắt lấm lem khuôn mặt khắc khổ. Còn thằng Phúc, đứa bé tóc cháy nắng, chân tay lem luốc, cứ chạy vòng vòng giữa đám đông, lúc thì khoe với thầy Hiệu trưởng bức tranh vẽ tay, lúc lại níu áo mẹ hỏi “nhà mới có cái giường hông má?”, miệng ríu rít như chim sẻ mùa xuân.

Thầy Hiệu trưởng hiền hậu xoa đầu Phúc, cười hiền:

- Từ nay con sẽ được ở nhà đàng hoàng, có sách có vở, có bàn học, có giường ngủ. Ba má con khỏi lo chuyện học hành của con nữa, thầy cô sẽ lo hết. Con chịu học ngoan là được!

Niềm vui như ngấm sâu vào từng nhịp thở của xóm nhỏ. Gió sông Tiền vẫn thổi mát rượi, mang theo hương ngai ngái của nước phù sa mới, len lỏi qua từng bụi sậy, từng vạt lục bình tím trôi lững lờ. Trên những mái ghe cũ kỹ, người ta bắt đầu tính chuyện giúp vợ chồng Bảy Chài dọn dẹp, góp tre, góp lá, góp cả tiếng cười rộn ràng để dựng nên một khởi đầu mới.

Ngày qua ngày, căn nhà mới dần hình thành. Không cao sang, không rộng lớn, nhưng đủ ấm, đủ vững. Mỗi khi ghe thuyền cập bến, người ta thấy thằng bé Phúc tóc cắt gọn gàng, áo trắng sạch tinh, tung tăng khoe bài vở, khoe điểm mười. Nó hay chạy ra đầu ngõ ôm lấy ba má vừa đi chài về, mặt mày hớn hở như bắt được cá lớn. Chị Lượm thì hay đem cá tươi biếu thầy cô, món quà quê mộc mạc thay cho lời tri ân. Bảy Chài ít nói, chỉ cười, nụ cười hiền khô và ánh mắt lúc nào cũng dõi theo con mình.

Sóng sông Tiền vẫn lặng lẽ cuộn trôi như bao đời. Dòng sông ấy chứng kiến bao phận người lênh đênh, giờ lại lấp lánh một đoạn đời đang dần sáng lên, từ một lời hứa nghĩa tình, từ một tấm lòng nhân hậu, từ những giọt nước mắt vui mừng của một người cha lam lũ.

Và trong sắc trời ban mai, tiếng học bài của thằng Phúc vọng ra từ căn nhà nhỏ. Một giọng đọc còn chưa tròn vành rõ chữ, nhưng đầy hy vọng: “Quê hương là chùm khế ngọt…”.

Truyện ngắn của Phan Thành Đạt