Sống thế nào trong thời đại AI?

Khi các cỗ máy trí tuệ nhân tạo phát triển nhanh chóng, con người đang bị cuốn vào cuộc đua giành ưu thế công nghệ. Chúng ta nói về những siêu nhân, những máy móc vượt trội hơn con người về cả trí tuệ, lẫn hiệu suất, sau đó lại lo sợ về một tương lai con người bị AI thống trị,

Nhưng giữa những tiến bộ không ngừng của AI, mọi người dường như quên mất một sự thật đơn giản: công nghệ chỉ có thể mạnh mẽ bằng những người tạo ra nó. Đây là thông điệp Po-Shen Loh, nhà toán học nổi tiếng và giáo sư tại Đại học Carnegie Mellon, đồng thời huấn luyện đội tuyển Olympic Toán quốc tế của Mỹ trong 10 năm, đã chia sẻ tại hội nghị GenAI Summit 2024.

Đi dạy không cần giáo án, học sinh là giảng viên

Trong khi đa phần mọi người đều nói về những cỗ máy “trí tuệ siêu nhân loại” (superhuman intelligence) hay AI giải cứu thế giới, GS. Loh quan tâm đến cách xây dựng mạng lưới kết nối giữa người với người để sống sót trong bối cảnh công nghệ mới.

Trước 1.000 khán giả tham gia hội nghị, Loh phê phán mô hình giáo dục truyền thống mà hầu hết chúng ta đều quen thuộc. Đó là những “nhà tù” nơi học sinh được giao bài tập để giải, làm đi làm lại một dạng bài để gặp lại chúng khi kiểm tra.

Theo huấn luyện viên đội IMO Mỹ, đây chính là phương pháp học tập mà AI xuất sắc, khiến cho nền giáo dục kiểu học thuộc lòng ngày càng lỗi thời.

Po-Shen Loh chia sẻ tại GenAI Summit 2024.

Điều gì xảy ra khi học sinh phải đối mặt với các vấn đề mà chúng chưa từng gặp phải trước đây? Làm thế nào để chúng ta dạy cho chúng tư duy sáng tạo, thích ứng và đổi mới trước những điều chưa biết? Câu trả lời của Loh rất đơn giản: chúng ta phải cách mạng nền giáo dục bằng cách nuôi dưỡng một tư duy khám phá, sáng tạo và hợp tác.

Tại Đại học Carnegie Mellon, Loh đã tiên phong một phương pháp giảng dạy sáng tạo, đảo ngược mô hình truyền thống. Thay vì chuẩn bị sẵn giáo trình từ trước, Loh bước vào lớp học với một cái đầu “rỗng”, sẵn sàng giải quyết các bài toán cùng với học sinh ngay tại lớp.

"Mỗi khi đến lớp, tôi bước vào phòng và nói, 'Xin lỗi các bạn, tôi quên cách giải bài toán này. Hôm nay chúng ta không có gì để làm'", ông hào hứng kể lại.

Cách tiếp cận này không chỉ khuyến khích học sinh chủ động học tập, mà còn phản ánh những thách thức mà chúng sẽ phải đối mặt trong thế giới thực. Bởi, các vấn đề của cuộc sống không đi kèm với hướng dẫn từng bước như sách giáo khoa.

Nhưng tầm nhìn của Loh mở rộng vượt xa khỏi lớp học của riêng mình. Quan sát thói quen tương tác với nội dung số của Gen Z trên các nền tảng như YouTube và TikTok, giáo sư toán học tự hỏi: "Chúng ta có thể học được gì từ chúng?”.

Để thay đổi cách học truyền thống, rập khuôn, Loh và đội ngũ đã thực hiện một kế hoạch táo bạo: tích hợp các diễn viên chuyên nghiệp vào lớp học online. “Chúng tôi là những người đầu tiên trong lịch sử giáo dục đưa diễn viên chuyên nghiệp vào lớp học”, ông nói tại hội nghị Human Capability Initiative hồi tháng 2/2024.

Để lãnh đạo AI, con người chỉ thông minh thôi chưa đủ

Được gọi là LIVE, nền tảng này tuyển dụng những học sinh trung học tài năng của các trường cấp 3 để dạy toán online qua các buổi phát trực tiếp.

Các học sinh trung học sẽ dạy toán cho các em học sinh cấp 2 bằng cách hợp tác với các diễn viên chuyên nghiệp, diễn viên hài và chuyên gia sân khấu.

Họ sẽ xem các bài học và đưa ra phản hồi trực tiếp để đảm bảo rằng bài giảng luôn tràn đầy năng lượng và thú vị. Màn hình cũng sẽ hiển thị các sơ đồ hoặc phương trình hình học, ô trò chuyện để tương tác trực tiếp với học sinh.

"Phương pháp này thay đổi mọi thứ”, Loh nhận xét. Buổi học online giờ đây hấp dẫn như một buổi livestream game trên Twitch hoặc một video TikTok hơn là một tiết học truyền thống. “Vũ khí bí mật ở đây là kết hợp não trái và não phải hoạt động cùng một lúc”, vị giáo sư phân tích.

Từ năm 2013-2023, Loh là huấn luyện viên trưởng cho đội tuyển Mỹ thi đấu tại Olympic Toán học Quốc tế với 4 lần đứng đầu thế giới. Ảnh: Carnegie Mellon.

Mô hình này không chỉ làm cho toán học trở nên thú vị hơn. Nó còn dạy cho học sinh biết cách giao tiếp, thuyết phục một cách hấp dẫn và lôi kéo sự đồng cảm. Đây là những kỹ năng sẽ giúp họ nổi bật trong tương lai AI thống trị, nơi mà kỹ năng cơ bản trở thành điều hiển nhiên.

Trong số 30 học sinh trung học tốt nghiệp cấp 3 năm nay, 16 em đã được nhận vào các trường đại học Ivy League, bao gồm MIT và Princeton. "Chúng tôi đã ‘bẻ khóa’ thành công cách vào những trường đại học hàng đầu”, Loh tự hào nói.

Nhưng đối với giáo sư toán học, thành công thực sự của ông không chỉ nằm ở số liệu tuyển sinh, mà còn ở tư duy mà những học sinh này phát triển. Họ đang học rằng sự thông minh và lòng tốt không đối lập nhau, mà là bổ sung lẫn nhau.

Chương trình đã phát triển thành một mạng lưới quốc tế, với học sinh từ khắp nơi trên thế giới, như Mỹ, Trung Quốc… Loh hy vọng sớm chào đón thêm học sinh từ Việt Nam. Giáo sư toán học muốn kiến tạo một tương lai nơi thế hệ trẻ không chỉ thông minh mà còn giàu lòng nhân ái và có khả năng kết nối với người khác. Đây là những phẩm chất Loh tin rằng rất quan trọng cho các nhà lãnh đạo tương lai.

“Những gì tôi đang làm không chỉ là dạy toán. Nó còn là thay đổi tư duy của cả một thế hệ. Tôi muốn cho chúng thấy rằng thông minh thôi chưa đủ, chúng còn phải là người tử tế. Và tử tế mang lại rất nhiều niềm vui. Tư tưởng đó sẽ trở thành vòng lặp, thế hệ truyền thế hệ, học sinh truyền học sinh”, Loh nói.

Kết thúc bài chia sẻ, Loh đã để lại cho khán giả một câu hỏi lớn.

“Hãy suy nghĩ về thế giới tương lai mà chúng ta muốn xây dựng. Đó sẽ là một thế giới nơi chỉ có những người mạnh nhất mới tồn tại, hay một thế giới nơi chúng ta nâng đỡ lẫn nhau và thành công cùng nhau? Sự lựa chọn là của chính chúng ta. Công việc chúng ta làm ngày hôm nay sẽ định hình thế giới mà con cháu chúng ta thừa hưởng”, ông kết luận.

Thúy Liên