Sống trong 'cái bóng' của một trận động đất lớn

Quang cảnh tan hoang của một con phố ở Wajima, tỉnh Ishikawa (Nhật Bản) sau khi bị động đất tàn phá vào tháng 1 năm nay. Nguồn: Reuters.

Sống ở Nhật Bản là sống với nguy cơ xảy ra động đất bất cứ lúc nào. Tuy nhiên, thông thường, mọi người có xu hướng xem mối đe dọa đó là trừu tượng.

Cho đến sau khi trận động đất mạnh 7,1 độ Richter ngoài khơi đảo Kyushu diễn ra hôm 15/8, khiến chính quyền Nhật Bản đưa ra cảnh báo về nguy cơ gia tăng của một trận động đất lớn mà chúng ta lo sợ từ lâu, người dân buộc phải cân nhắc đến mối nguy hiểm rất thực tế và cấp bách của một sự kiện sẽ tàn phá đất nước và đảo lộn cuộc sống như đã từng thấy.

Đường đứt gãy kéo dài khoảng 900km dọc theo bờ biển Nhật Bản từ Shizuoka đến Shikoku được lo sợ vì một lý do. Nó đã gây ra những trận động đất có cường độ 8 Richter trở lên, kèm theo sóng thần tàn phá, cứ khoảng 100 - 150 năm một lần.

Quốc gia này đã nhiều lần cảnh báo rằng, một trận động đất khác sắp xảy ra, với ước tính xác suất xảy ra là 60% trong 20 năm tới và 90% trong 40 năm tới. Hiện các nhà chức trách đang cho rằng, mối nguy hiểm thậm chí đã trở nên cao hơn.

Mọi người không chắc chắn phải phản ứng thế nào. “Rủi ro tương đối cao hơn” có nghĩa là gì? Chúng ta có nên thay đổi kế hoạch của mình không? Đây có phải là cảnh báo hay dự đoán?

Rủi ro xảy ra động đất Nankai Trough vẫn còn gây tranh cãi. Nhưng khi nói đến những trận động đất đáng sợ ở Nhật Bản, đây chính là trận động đất lớn nhất. Phần lớn đất nước sẽ phải chịu rung lắc dữ dội như bất kỳ trận động đất nào từng xảy ra ở đây.

Sóng thần cao từ 10m trở lên có thể ập đến trong vòng vài phút. Mô hình của chính phủ đã đưa ra con số người chết lên tới 320.000, mặc dù theo các ước tính gần đây, con số này đã giảm xuống khoảng 30%.

Đất nước có thể chịu thiệt hại 11% đối với tổng sản phẩm quốc nội, với thiệt hại khoảng 220 nghìn tỷ yên (1,5 nghìn tỷ đô la) - một ước tính từ Hiệp hội Kỹ sư Xây dựng Nhật Bản đưa ra tổng tác động kinh tế trong 20 năm gấp gần 6 lần con số đó. Gần 10% dân số có thể phải sơ tán. Và đây là trước khi chúng ta đi sâu vào bất kỳ tác động nào đến các nhà máy điện hạt nhân, rủi ro được cho là “không thể lường trước” của thảm họa năm 2011 gây ra sự cố tan chảy ở Fukushima.

Đây không phải là những con số mà chúng ta thường thấy ở một quốc gia phát triển, chắc chắn không phải là một quốc gia chuẩn bị cho thảm họa như Nhật Bản. Đó là lý do tại sao chính phủ nước này từ lâu đã tìm cách dự báo sự kiện này và giảm thiểu thiệt hại. Bản thân dự đoán động đất là một việc làm vô ích, khi một số trận động đất ở Nhật Bản đã xảy ra trước các cơn dư chấn, chẳng hạn như trận động đất xảy ra 2 ngày trước “ngày thảm họa” 11/3/2011. Các nhà chức trách lưu ý rằng, điều này chỉ xảy ra một lần trong số hàng trăm trường hợp.

Nhưng do bản chất của các trận động đất ở rãnh Nankai, một số chuyên gia tin rằng có thể nhìn thấy điềm báo của một thảm họa. Một trận động đất ở một phần của đứt gãy thường xảy ra sau một trận động đất khác, mặc dù sự kết hợp đó có thể xảy ra trong vòng 32 giờ như năm 1854 hoặc tới 2 năm sau như đã thấy vào năm 1944 và 1946 - lần cuối cùng đứt gãy gây ra một rung chuyển.

Làm trầm trọng thêm sự hoang mang là cảnh báo được đưa ra ngay khi người Nhật chuẩn bị đón lễ Obon - kỳ nghỉ hè không chính thức khi cư dân thành phố thường trở về quê nhà. Đây là một mối đe dọa lờ mờ ở một quốc gia mà trong tuần qua đã phải đối mặt với khả năng lãi suất thế chấp tăng cao lần đầu tiên sau hơn 10 năm và sự sụp đổ rồi phục hồi của thị trường mà ít người từng trải qua.

Không ai biết chắc liệu đã đến lúc phải hoảng sợ hay chưa. Đối với một số người, đây là lời nhắc nhở hữu ích để kiểm tra tình trạng của các nguồn cung cấp và thiết bị khẩn cấp. Những người khác, như ông Robert Geller - Giáo sư danh dự tại Đại học Tokyo, tin rằng, bất kỳ dự đoán nào cũng chỉ là lãng phí thời gian và khiến các nhà chức trách mất tập trung vào việc chuẩn bị cho những trận động đất không thể lường trước được.

Một rủi ro nghiêm trọng hơn nữa là tình trạng “cậu bé chăn cừu”. Cảnh báo này thật đáng kinh ngạc, nhưng nếu không có gì xảy ra, liệu một cảnh báo trong tương lai có bị bỏ qua mặc dù mối nguy hiểm thực sự có thể đã tăng lên đáng kể?

Đối với cư dân Nhật Bản, đây cũng là lúc để làm những gì có thể, chuẩn bị và kiểm tra các tuyến đường sơ tán. Và đối với tất cả chúng ta, đây là thời điểm để suy nghĩ về sự mong manh của thế giới mà chúng ta đã xây dựng và nó có thể bị đảo lộn nhanh như thế nào.

Hà Anh