Start-up nên thương lượng kỹ về term sheet với nhà đầu tư

Giai đoạn start-up mới hoạt động, biên bản thỏa thuận thường rất đơn giản. Hầu hết các khoản đầu tư ở giai đoạn đầu trong term sheet tập trung vào các điều khoản kinh tế, chủ yếu là số tiền đầu tư, giá trị công ty sau khi gọi vốn.... Đây là các điều khoản mà nhà sáng lập nên tập trung đàm phán. Ở giai đoạn này, các điều khoản kiểm soát không quan trọng lắm, vì các nhà đầu tư thường không yêu cầu một vị trí trong hội đồng quản trị (HĐQT) của start-up.

Nhưng khi start-up phát triển và huy động được vốn các vòng gọi vốn lớn hơn, biên bản thỏa thuận có thể phức tạp hơn. Nhà đầu tư sẽ bắt đầu tập trung hơn vào các điều khoản kiểm soát, như vị trí trong HĐQT, quyền biểu quyết, quyền phủ quyết… Đội ngũ sáng lập nên thuê luật sư chuyên nghiệp để giúp xem xét, thương lượng chi tiết về biên bản thỏa thuận.

Bên cạnh 2 nhóm điều khoản chính về kinh tế và kiểm soát, có một số điều khoản nhất định trong biên bản thỏa thuận thường không quan trọng và chỉ như một điều khoản bảo vệ giả định cho các nhà đầu tư. Ví dụ, một số quỹ thường đặt điều khoản liên quan đến cổ tức. Điều khoản này không quan trọng lắm vì hầu hết các start-up đều không có lãi, nên không thể công bố cổ tức. Ngoài ra, việc công bố cổ tức khi công ty có lãi chỉ có thể xảy ra khi được HĐQT chấp thuận. Điều khoản này được thêm vào đơn giản để bảo vệ các nhà đầu tư giai đoạn đầu trong trường hợp HĐQT (bao gồm các nhà sáng lập và nhà đầu tư giai đoạn sau) tuyên bố chia cổ tức cho một nhóm cổ đông nhất định, không bao gồm các nhà đầu tư giai đoạn đầu.

Hay như điều khoản về quyền mua lại, cho phép nhà đầu tư sở hữu cổ phiếu ưu đãi yêu cầu start-up mua lại cổ phiếu của mình sau một khoảng thời gian nhất định, với giá bằng giá cổ phiếu khi nhà đầu tư rót vốn vào, cộng thêm các khoản cổ tức chưa trả (nếu có). Điều khoản này được đặt ra nhằm giải quyết rủi ro rằng start-up sẽ không thể giúp nhà đầu tư thoái vốn qua M&A hay IPO, từ đó giúp nhà đầu tư yên tâm hơn về khả năng thoái vốn.

Start-up sẽ có lợi hơn nếu tập trung thời gian và sức lực để thương lượng về các điều khoản kinh tế và kiểm soát trong term sheet, vì chúng có tác động rất lớn đến sự phát triển của doanh nghiệp ở hiện tại và tương lai. Về lý thuyết, term sheet không có giá trị pháp lý; cả start-up và quỹ đầu tư đều không có nghĩa vụ pháp lý phải tuân theo các điều khoản được nêu trong term sheet. Nhưng thực tế, khi Term sheet đã được ký, thì tới hơn 90% thương vụ đầu tư đã được chốt giữa 2 bên và chỉ bị hủy bỏ nếu có biến cố đột xuất xảy ra (như chiến tranh, thiên tai...).

Tuy nhiên, dù quá trình gọi vốn hay thảo luận về term sheet diễn ra thế nào, thì nhà sáng lập không nên quên rằng, mục tiêu cuối cùng của việc thành lập công ty không phải là huy động được nhiều tiền, mà là tạo ra được sản phẩm làm khách hàng yêu thích và sử dụng, đồng thời thiết lập một mô hình kinh doanh có lợi nhuận, giúp công ty phát triển và có thể mở rộng quy mô trong nhiều năm tới.

Đức Thọ