Sự bất lực của im lặng và sức mạnh của lời nói

Nhà văn, nhà thơ Audre Lorde. Ảnh: NMAAHC.

Hơn bất cứ bài diễn văn nào khác, bài phát biểu này của Audre Lorde từ năm 1977 đã tóm gọn mục đích của cuốn sách này. Nó nói về sự bất lực của im lặng và sức mạnh của lời nói. Nó nói về việc ta thường xuyên giữ im lặng bởi vì chúng ta sợ bộc lộ bản thân và sợ tổn thương nếu để lộ mình. Bên cạnh đó nó cũng nói về việc chúng ta phải tìm được sức mạnh trong ngôn từ.

Lorde là một nhà thơ, nhà văn sống ở New York. Bà tự mô tả mình là một “người da đen, người đồng tính, người mẹ, chiến binh và nhà thơ” - một nhà nữ quyền và nhà đấu tranh cho quyền công dân.

Nhiều tác phẩm của bà có cảm hứng từ chính những kinh nghiệm cá nhân và bà đã viết một cách mạnh mẽ về tính cá nhân cùng những trải nghiệm khác biệt mà những phụ nữ da đen phải đối mặt. Trong Sister Outsider (tạm dịch: Người chị em lạc loài) bà đã viết:

"Những người đứng ngoài vòng tròn của định nghĩa về người phụ nữ đúng mực trong xã hội này; những người đã được rèn luyện trong lò lửa của những khác biệt - những người nghèo, đồng tính, da đen, lớn tuổi - biết rằng sống sót chẳng phải là một kỹ năng học thuật. Đó là học cách biến những khác biệt của ta thành sức mạnh. Bởi vì công cụ của người chủ sẽ không bao giờ hủy diệt được ngôi nhà của người chủ".

Thời điểm bà diễn thuyết ở Chicago, Lorde vừa trải qua nỗi hoảng sợ vì căn bệnh ung thư vú. Khi chiêm nghiệm về sự sống chết, bà đã cảnh báo rằng “sự im lặng sẽ không bảo vệ được bạn” và bà nói về những người phụ nữ kết nối sự khác biệt với nhau để cùng chiến đấu chống lại một kẻ thù chung là “ách thống trị của im lặng”.

Điểm thú vị nhất trong bài diễn văn này là sự thành thực và thấu hiểu của Lorde về những khó khăn người ta phải đối mặt khi cất lên tiếng nói - rằng bạn có thể sẽ cảm thấy yếu đuối thế nào, phải đối mặt với chỉ trích và giễu cợt ra sao. Bà giải thích rằng trái tim dễ bị tổn thương chính là một phần của con người, chúng ta phải chia sẻ với nhau điều quan trọng nhất đối với mình “dù phải đối diện với nguy cơ khiến điều quan trọng đó bị tổn thương hoặc bị hiểu lầm”.

Phần nào đó, bài diễn văn này đã thách thức người phụ nữ đối diện với nỗi sợ và cất lên tiếng nói, bởi vì nếu chúng ta chỉ đứng ngoài và phớt lờ sự bất công thì chúng ta vẫn sẽ mãi sợ hãi. Nhưng Lorde cũng nhìn nhận rằng biến sự im lặng thành lời nói và hành động là một sự giải phóng cá nhân. Dù mỗi lời của Lorde đều nên thơ và dễ trích dẫn, tôi vẫn thích nhất một đoạn trích của con gái bà:

"Nếu duy trì im lặng, bạn sẽ không bao giờ là một con người trọn vẹn, bởi vì luôn có một phần nhỏ trong lòng bạn muốn được lên tiếng, nếu bạn cứ phớt lờ nó, càng ngày nó sẽ càng giận dữ, càng ngày tiếng nói đó sẽ càng nóng nảy hơn và nếu bạn vẫn không lên tiếng thì một ngày nào đó nó sẽ vùng lên và đấm vào mặt bạn".

Tiếng nói của Lorde và con gái đều là tiếng nói đại diện cho tất cả phụ nữ trong cuốn sách này, những người phụ nữ ngày càng giận dữ và ngày càng dũng cảm phá vỡ sự im lặng, đồng thời truyền cảm hứng cho người khác.

Yvette Cooper/NXB Dân trí & Tân Việt Books