Sự hồi sinh bất ngờ của xe tăng hạng trung trong những trận chiến thế kỷ 21
Xe tăng hạng trung tưởng như đã phải nhường chỗ cho những cỗ chiến xa chủ lực trong chiến tranh hiện đại, nhưng thực tế phương tiện này đang có sự trở lại mạnh mẽ trong thời gian gần đây.
Từ nửa sau thế kỷ 20, trước sự phát triển của vũ khí chống tăng, nhiều quốc gia đã từ bỏ xe tăng hạng trung để sử dụng hoàn toàn xe tăng chiến đấu chủ lực (MBT) có hỏa lực cũng như khả năng bảo vệ tốt hơn nhiều.
Mặc dù vậy, những cuộc chiến hiện đại đã cho thấy không phải lúc nào những chiếc xe tăng hạng nặng này cũng đủ khả năng thực hiện nhiệm vụ được giao, đặc biệt khi phải hoạt động trên dải địa hình khó khăn.
Những chiếc MBT hiện đại của phương Tây có trọng lượng trong khoảng 60 đến 75 tấn, chúng không thể hoạt động hiệu quả trong điều kiện băng tan, bùn lầy, đồng thời còn bị hạn chế khi di chuyển qua nhiều cây cầu, địa hình đồi núi.
Kinh nghiệm giao tranh Ấn Độ - Trung Quốc ở vùng núi biên giới, hay của Mỹ tại Afghanistan đã cho thấy các xe tăng hạng nặng như M1 Abrams không thể phát huy hết tiềm năng của chúng, cho nên cần phương tiện nhẹ hơn.
Trung Quốc chính là nước đi tiên phong khi phát triển xe tăng hạng trung ZTQ-15 có trọng lượng vừa phải để hoạt động trên cao nguyên Tây Tạng.
Phương tiện chiến đấu này có trọng lượng chỉ 36 tấn, được trang bị giáp module để phù hợp từng điều kiện cụ thể, đi kèm pháo 105 mm và bộ nạp đạn tự động tin cậy, cho phép kíp chiến đấu giảm xuống còn 3 người.
Mặc dù có trọng lượng tương đối nhẹ nhưng ZTQ-15 vẫn được ưu tiên trang bị động cơ diesel 1.000 mã lực, tức là sánh ngang ZTZ-96, để hoạt động tốt ở độ cao hơn 5.000 mét so với mực nước biển.
Xe tăng hạng trung này có vỏ giáp chống được đạn pháo cỡ nhỏ hay rocket kiểu RPG-7, nhờ tên lửa chống tăng có điều khiển với tầm bắn lên tới 5 km, giúp nó tác chiến hiệu quả trong điều kiện miền núi.
Trong khi đó câu trả lời của Ấn Độ trước ZTQ-15 là xe tăng Zorawar, phương tiện chiến đấu này nặng 25 tấn và được trang bị động cơ diesel 815 mã lực, vũ khí chính là khẩu pháo 105 mm.
New Delhi dự kiến đặt hàng 350 chiến xa loại này, nhưng chúng sẽ không được đưa vào sử dụng cho đến năm 2027 bởi vì còn phải vượt qua nhiều bài thử nghiệm trong tương lai.
Mỹ đã rời Afghanistan và không có kế hoạch tác chiến trên vùng núi cao nhưng họ vẫn phát triển xe tăng hạng trung M10 Booker để hỗ trợ hỏa lực cho bộ binh, đặc biệt là các sư đoàn dù.
Cỗ chiến xa này có trọng lượng 35 tấn, được trang bị pháo 105 mm đi kèm hệ thống treo thủy lực và động cơ diesel MTU công suất 800 mã lực, cung cấp tốc độ tối đa 72 km/h trên đường cao tốc.
Lầu Năm Góc có kế hoạch đặt mua hơn 500 chiếc xe tăng M10 Booker khi coi chúng là cần thiết cho những khu vực không thể sử dụng chiếc M1 Abrams nặng nề, cho dù vướng phải chỉ trích vỏ giáp quá yếu.
Đại diện tiêu biểu nữa là xe tăng hạng trung Kaplan MT do hai công ty FNSS của Thổ Nhĩ Kỳ và Pindad đến từ Indonesia phát triển, nó có trọng lượng 35 tấn, được trang bị giáp module có khả năng chịu đạn pháo 30 mm đi kèm vũ khí là pháo 105 mm.
"Trái tim" của xe là động cơ diesel Caterpillar công suất 710 mã lực, cho tốc độ tối đa 70 km/h. Xe tăng Kaplan MT có thể tích hợp hệ thống phòng vệ chủ động Pulat do Thổ Nhĩ Kỳ sản xuất.
Mặc dù hiệu quả thực tế của xe tăng hạng trung trên chiến trường hiện đại chưa được chứng minh, nhưng rõ ràng đây là trào lưu đáng chú ý trong những năm đầu thế kỷ 21.
