Sự hỗn loạn ngân hàng gần đây có dẫn đến sụp đổ kinh tế?

Biểu tượng của ngân hàng Silicon Valley Bank (SVB). Ảnh: Reuters

Mọi thứ thay đổi quá nhanh. Một vài tuần trước, các nhà phân tích đã tin rằng nềnkinh tế toàn cầu đang phát triển mạnh mẽ. Giờ đây, họ lo lắng về một cuộc suythoái sâu sắc do hậu quả từ vụ sụp đổ của ngân hàng Silicon Valley Bank (SVB)và việc giải cứu ngân hàng Credit Suisse. “Từ không hạ cánh đến hạ cánh cứng”,như Torsten Slok, nhà kinh tế tại công ty quản lý tài sản Apollo GlobalManagement, nhận định. Các nhà phân tích tại JPMorgan Chase nói rằng “việc hạcánh nhẹ nhàng giờ đây có vẻ khó xảy ra, với việc máy bay đang trong tình trạnglao dốc (thiếu niềm tin của thị trường) và các động cơ sắp tắt (ngân hàng chovay)”.

Theo The Economist, các bằng chứng từ trước sự hỗn loạn ngân hàng gần đây chothấy rằng, GDP toàn cầu đang tăng với tốc độ hàng năm khoảng 3%. Ở các nướcgiàu, thị trường việc làm "bùng nổ". Cho đến nay, có rất ít bằng chứngvề sự thay đổi dữ liệu “thời gian thực” theo hướng tăng trưởng chậm hơn. Một chỉbáo hoạt động hiện tại do ngân hàng Goldman Sachs thống kê, bắt nguồn từ nhiêùbiện pháp đo lường tần suất cao, có vẻ ổn định.

Chỉ số nhà quản trị mua hàng cho thấy sự cải thiện nhẹ trong tháng 3/2023. Cácbiện pháp đo lường GDP hàng tuần do Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế(OECD), một câu lạc bộ các nước giàu, đưa ra cho thấy GDP đang giữ vững. Ngânhàng lớn nhất Thụy Sỹ cũng theo dõi tăng trưởng GDP toàn cầu theo định giá củathị trường tài chính (ví dụ như giá dầu và cổ phiếu theo chu kỳ), cho thấy mứctăng trưởng là 3,4%, so với 3,7% trước khi SVB sụp đổ.

Hiện tại vẫn còn sớm để đánh giá tình hình và "cơn đau" có thể vẫnđang tới. Như các nhà phân tích của JPMorgan đã minh họa bằng phép ẩn dụ của họ,các nhà kinh tế có hai điều lo lắng. Đầu tiên là sự không chắc chắn. Nếu mọingười lo sợ một cuộc khủng hoảng ngân hàng và nỗi đau kinh tế đi kèm, họ có thểcắt giảm tiêu dùng và đầu tư. Thứ hai liên quan đến tín dụng. Các tổ chức tàichính, lo sợ thua lỗ, có thể rút lại việc cho vay, tước đi nguồn vốn rất cầnthiết của các công ty. Tuy nhiên, may mắn thay, có lý do để tin rằng cuộc khủnghoảng ngân hàng gần đây sẽ có tác động ít hơn so với nhiều người lo sợ.

Đầu tiên là sự không chắc chắn. Một báo cáo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đượcxuất bản vào năm 2013 cho thấy, sự không chắc chắn tăng vọt - do chiến tranhIraq và sự sụp đổ của ngân hàng - có thể làm giảm mức tăng trưởng GDP hàng nămtới 0,5 điểm phần trăm, phần lớn là do các công ty trì hoãn đầu tư. Nếu một cúsốc như vậy thành hiện thực, tăng trưởng toàn cầu sẽ giảm từ 3% xuống còn 2,5%.

Tuy nhiên, trừ khi tình trạng hỗn loạn tiếp tục diễn ra, nếu không thì tác độngsẽ không đáng kể đến thế - bởi vì sự sụp đổ của ngân hàng không gây ấn tượng gìđáng ngạc nhiên đối với mọi người. Một cuộc khảo sát của công ty thăm dò ý kiếnIPSOS cho thấy rằng, từ đầu đến giữa tháng Ba, niềm tin của người tiêu dùng Mỹthực sự tăng lên, ngay cả khi các công ty khởi nghiệp ở Thung lũng Silicon lo lắngrằng tiền của họ sẽ biến mất. “Chỉ số không chắc chắn”, trong phân tích báo chícủa chuyên gia Nick Bloom thuộc Đại học Stanford và các đồng nghiệp, đã tănglên một chút khi tình trạng hỗn loạn bắt đầu, nhưng đang giảm dần trở lại. Chỉsố kinh doanh của Đức bất ngờ tiếp tục được cải thiện trong tháng 3/2023. Cáctìm kiếm trên Google toàn cầu về các cụm từ liên quan đến “khủng hoảng ngânhàng” đã tăng vọt vào đầu tháng Ba, nhưng cũng đã giảm trở lại. Có lẽ sau nhữngnăm dịch bệnh và xung đột vừa qua, những cuộc cãi vã trong ngành ngân hàng giốngnhư một cuộc dạo chơi trong công viên. Hoặc có lẽ mọi người nghĩ rằng chính phủsẽ can thiệp để bảo vệ họ.

Nhiều nhà kinh tế lo lắng hơn về vấn đề thứ hai: Tín dụng. Nếu các công tykhông thể tiếp cận nguồn tài chính, họ không thể phát triển dễ dàng như vậy.Vào ngày 22/3, Chủ tịch Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell đã đề cập đến“rất nhiều tài liệu” khi được hỏi về mối liên hệ giữa các điều kiện tín dụng chặtchẽ hơn và hoạt động kinh tế. Trong những năm sau cuộc khủng hoảng tài chínhtoàn cầu 2007-2009, thị trường tín dụng bị phá vỡ đã kìm hãm cả sự phục hôìkinh tế ngắn hạn và tăng trưởng năng suất dài hạn.

Sau sự sụp đổ của SVB, thị trường vốn về cơ bản đã "đóng băng". Từngày 11-19/3, các tập đoàn Mỹ không phát hành trái phiếu đầu tư mới, trong khitrước đó đã phát hành trung bình 5 tỷ USD hàng ngày vào tháng 1/2023 và tháng2/2023. Điều này gây ra sự kinh ngạc; nhưng ít người nhận thấy rằng thị trườngđã tăng lên kể từ đó. Trong những ngày gần đây, Brown-Forman, công ty sản xuấtrượu whisky của Jack Daniel cùng với các loại rượu khác; và NiSource, một côngty tiện ích lớn đã huy động được số tiền lớn trên thị trường nợ. Mặc dù chênh lệchtrái phiếu doanh nghiệp đã tăng một chút sau sự sụp đổ của SVB, nhưng chúngcũng đã giảm trở lại trong những ngày gần đây. Các công ty có thể đã tạm dừngphát hành nợ mới để kiểm tra xem tình hình đã rõ ràng chưa. Có vẻ như tháng3/2023 sẽ trở thành một tháng trung bình khá đối với việc phát hành nợ doanhnghiệp.

Thiệt hại đối với hệ thống ngân hàng gần như chắc chắn sẽ gây ra nhiều hậu quảhơn. Kể từ đầu tháng Ba, giá cổ phiếu của các ngân hàng toàn cầu đã giảm 1/6. Bằngchứng cho thấy rằng, giá cổ phiếu giảm có xu hướng ảnh hưởng đến tăng trưởngcho vay. Các ngân hàng cũng có thể cắt giảm cho vay nếu họ nhận thấy dòng tiềngửi chảy ra ngoài hoặc nếu cần huy động vốn vì các nhà đầu tư nghi ngờ về sự antoàn của chúng. Các ngân hàng trên khắp thế giới giàu có dường như đã thắt chặtcác tiêu chuẩn. Theo một bài báo mới của Goldman Sachs, việc cho vay ngân hàngbị ảnh hưởng có nghĩa là mức tăng trưởng sẽ giảm khoảng 0,4 điểm phần trăm ở cảMỹ và khu vực đồng euro. Tình trạng hỗn loạn có thể đã ảnh hưởng nặng nề hơn đếncác ngân hàng Mỹ, nhưng nền kinh tế khu vực đồng euro phụ thuộc nhiều hơn vàohoạt động cho vay của ngân hàng. Điều đó có thể cắt giảm tăng trưởng toàn câùhơn nữa, từ 2,5% xuống khoảng 2%.

Mặc dù cuộc khủng hoảng ngân hàng gần đây hầu như không phải là tin tốt, nhưngnó không có khả năng đẩy nền kinh tế thế giới đến bờ vực. Dù vậy, mọi thứ vẫncó thể xấu đi. Việc phát hiện ra một ngân hàng mục nát khác có thể gây ra mộtvòng xoáy đi xuống. Các ngân hàng sẽ mất thời gian để xây dựng lại bảng cân đôíkế toán và cho vay. Lãi suất tăng sẽ tiếp tục cản trở tăng trưởng cho đến khicác ngân hàng trung ương đánh giá công việc của họ đã hoàn thành.

Nhưng cũng có những lực tác động theo hướng khác; một trong số đó là sự phục hôìcủa Trung Quốc. Các nhà kinh tế kỳ vọng nền kinh tế lớn thứ hai thế giới sẽtăng trưởng hơn 7%, so với cùng kỳ trong quý thứ hai của năm. Trong khi đó, cácnút thắt trong chuỗi cung ứng hầu như đã biến mất và giá năng lượng đã giảm. Dođó, không nên quá ngạc nhiên nếu khả năng phục hồi bất thường của nền kinh tếthế giới vẫn tiếp tục./.

Vân Hải (P/v TTXVN tại London)