Sự mâu thuẫn của lòng trắc ẩn

Người tị nạn Ukraine được Ba Lan chào đón

Nguồn: Reuters

Gần 2,5 triệu người tị nạn Ukraine đã chạy sang Ba Lan và hơn 350.000 người đã tìm cách vào Hungary kể từ khi chiến tranh xảy ra ở đất nước này. Nhưng vào năm 2015, Thủ tướng Đức khi đó là Angela Merkel cho phép 1,1 triệu người xin tị nạn (khoảng 40% trong số đó là người Syria) nhập cư vào Đức, Ba Lan và Hungary khi đó đã kiên quyết đóng cửa biên giới với những người đang tuyệt vọng trốn chạy khỏi sự tàn sát ở Trung Đông.

Phản ứng khác theo kiểu tiêu chuẩn kép này đã khiến một số người, hầu hết là "những người theo chủ nghĩa tiến bộ", rất tức giận. Họ lập luận rằng, sử dụng hơi cay và vòi rồng để kìm hãm những người Ảrập xin tị nạn ở biên giới Hungary nhưng lại chào đón những người Ukraine với vòng tay rộng mở là biểu hiện tệ hại của thành kiến chủng tộc, hay thậm chí là “quyền tối cao của người da trắng”.

Tất cả sinh mạng của con người đều quý giá như nhau. Từ quan điểm đạo đức, không có sự khác biệt giữa một thanh niên bị tổn thương đến từ Aleppo và một người mẹ tuyệt vọng từ Kharkiv. Tuy nhiên, vì lý do thực tế và tâm lý, các quốc gia đối xử phân biệt với người tị nạn trên cơ sở văn hóa, tôn giáo, ngôn ngữ và chính trị. Điều này đặc biệt đúng đối với các quốc gia có dân số tương đối đồng nhất, như Ba Lan ngày nay.

Tương tự, trong khi Thái Lan trước đây đã tiếp nhận hàng trăm nghìn người tị nạn từ Campuchia, Lào và Myanmar, thì việc để họ thu nhận một triệu người Ukraine là điều không tưởng đối với hầu hết người Thái. Rốt cuộc, hòa nhập người dân từ các nước láng giềng là đủ khó.

Hầu hết mọi người, người Thái cũng như người Ba Lan, cảm thấy dễ dàng hơn khi cứu vớt số phận của những người giống họ, không chỉ về mặt thể chất, mà còn về nền tảng văn hóa và xã hội. Sự đau khổ của những chủng tộc khác khiến họ cảm thấy xa vời hơn. Điều này là không công bằng. Nhưng những người theo chủ nghĩa phổ quát thực sự rất hiếm.

Trên thực tế, những người cánh tả, những người chấp nhận nguyên nhân của cái từng được gọi là Thế giới thứ ba, và nhanh chóng tố cáo người khác là phân biệt chủng tộc, đôi khi bản thân họ đang mặc cảm về định kiến. Tương tự, những người đang nổi cơn thịnh nộ cao ngất trước mọi bất công mà người Palestine phải gánh chịu dưới bàn tay của chính quyền Israel, lại không cảm thấy sự phẫn nộ tương tự đối với những hành động thậm chí còn tàn bạo hơn ở Eritrea, Sudan hay Myanmar.

Điều này cũng liên quan nhiều đến nhận dạng. Hầu hết người Israel có nguồn gốc châu Âu, và bạo lực ở Gaza hoặc Bờ Tây gợi nhắc cho những người theo chủ nghĩa bài đế quốc phương Tây rất nhiều về quá khứ thuộc địa của châu Âu. Một cái gì đó tương tự cần được sử dụng để hình thành thái độ đối với Nam Phi. Apartheid là một chế độ xấu xa. Nhưng thực tế là nó được tạo ra bởi người da trắng, và bằng cách nào đó khiến nó có vẻ tồi tệ hơn các chế độ tàn bạo của Mobutu Sese Seko ở Cộng hòa Dân chủ Congo hay Idi Amin ở Uganda.

Tuy nhiên, những quan điểm như vậy phản bội lại tiêu chuẩn kép độc hại một cách vô thức. Dường như người ta không thể mong đợi người Congo hay người Uganda có cùng hiểu biết về nhân quyền như người da trắng, nhưng người Israel, giống người châu Âu hơn, nên biết rõ hơn.

Bạo lực trong một lãnh thổ chung không bảo đảm cho hành vi bạo lực đó có lý lẽ. Trên thực tế, trường hợp ngược lại có thể xảy ra. Các cuộc nội chiến thậm chí còn man rợ hơn các cuộc xung đột giữa các quốc gia khác nhau. Hãy nghĩ về cuộc chiến đẫm máu của Ấn Độ và Pakistan vào năm 1947, hoặc nạn diệt chủng ở Rwanda và những vụ giết người ở Balkan vào những năm 1990. Bạo lực trong các cuộc xung đột như vậy hầu như luôn luôn đi trước những suy thoái khôn lường, với sự khác biệt về ngôn ngữ, tôn giáo hoặc sắc tộc bị chính trị hóa đến mức có thể gây chết người.

Vì vậy, người tị nạn vì chiến tranh và xung đột, dù ở bất kỳ đâu, đều cần được mở rộng cửa. Chúng ta hãy ca ngợi người Ba Lan và người Hungary đã giúp đỡ những người Ukraine đang rất cần một bàn tay giúp đỡ. Sẽ thật tuyệt vời nếu người châu Âu thể hiện sự đồng cảm tương tự đối với người Syria, người Afghanistan và các nạn nhân khác của các cuộc chiến tranh bên ngoài lục địa. Nhưng thực tế là lòng nhân ái của con người là một thứ hàng hóa đủ hiếm mà chúng ta nên biết ơn bất cứ khi nào nó xuất hiện.

Quốc Đạt