Sứ mệnh những đàn chuột hiến thân cho khoa học
Trong tiết trời se lạnh những ngày giáp Tết Canh Tý 2020, tôi tìm đến Trại chăn nuôi Suối Dầu thuộc Viện Vắc xin và sinh phẩm y tế (IVAC) - Bộ Y tế để tham quan “thiên đường” những đàn chuột lang, chuột nhắt và tìm hiểu sứ mệnh của loài vật này.
Trại chăn nuôi Suối Dầu nằm bên quốc lộ 1 qua địa phận xã Suối Tân, huyện Cam Lâm, tỉnh Khánh Hòa, có chức năng nuôi dưỡng một số động vật phục vụ hoạt động thí nghiệm để kiểm định vắc xin và sinh phẩm y tế. Nơi đây không chỉ có đàn “ngựa sạch” lớn nhất Ðông Nam Á với “quân số thường trực” gần 500 con, đàn gà Novo White 16.000 con có nguồn gốc từ Pháp, mà còn có cả đàn thỏ New Zealand 1.500 con cùng 2.000 con chuột lang và 15.000 con chuột nhắt.
CHĂM CHUỘT NHƯ…CHĂM CON
Ðưa tôi đi một vòng từ khu chăn nuôi súc vật đến gia cầm đã được quy hoạch, phân định và thiết kế xây dựng rất bài bản dưới những tán cây dầu, xà cừ cổ thụ tỏa bóng mát, ThS Nguyễn Văn Minh, Trưởng Trại chăn nuôi Suối Dầu cho biết nơi lưu trú của đàn chuột là những dãy “chung cư mi ni”, bên trong có những “căn hộ” nhỏ với kết cấu tầng dưới là lớp nệm bằng vỏ trấu, tầng trên là sàn lưới thép, vách xây ốp lát gạch men màu trắng có cửa sổ để chuột nhìn ngắm bên ngoài…
Theo anh Minh, với 4 “chung cư mi ni”, đàn chuột lang, chuột nhắt được bố trí tại hàng trăm “căn hộ”, trong mỗi “căn hộ” rộng 0,5-1m2 có 12-15 con chuột phục vụ cho các hoạt động thí nghiệm y sinh. Những “căn hộ” nuôi chuột để sinh sản có “biên chế” 1 con chuột đực và 8-10 con chuột cái cùng với 15-22 con chuột con chưa đủ điều kiện tách riêng.
Cuộc trò chuyện với ThS Minh tạm dừng khi đến giờ nhân viên kỹ thuật thu dọn vệ sinh môi trường trong khu “chung cư mi ni” trước khi cung cấp khẩu phần bữa ăn trưa cho đàn chuột. Trong số họ có chị Lê Thị Thu Hà - nữ nhân viên 46 tuổi đời, nhưng đã gắn bó thâm niên công việc chăm sóc, nuôi dưỡng đàn chuột ở Trại chăn nuôi Suối Dầu hơn 22 năm. Chị Hà cho biết: “Khu chăn nuôi chuột thường xuyên có gần 15 nhân viên, mỗi nhân viên đảm trách chăm sóc, nuôi dưỡng từ 550 - 750 con chuột cư trú tại 50 - 60 “căn hộ”. Ngoài việc đảm bảo vệ sinh môi trường luôn sạch sẽ, thông thoáng theo tiêu chí mùa khô thông thoáng mát mẻ, mùa đông che chắn ấm áp, chúng tôi còn phải cung cấp đầy đủ thức ăn cho đàn chuột và kịp thời phát hiện những dấu hiệu bất thường về sức khỏe của từng con chuột để khẩn báo cho bác sĩ thú y.
Một nữ nhân viên khác là chị Ngô Thị Hạnh cho biết thêm: “Thức ăn cho đàn chuột là những thỏi bánh hình trụ nhỏ được tinh chế từ gạo, cám, bắp, đậu nành, bột cá và thỉnh thoảng bổ sung thêm lúa mầm, cỏ xanh, giá đậu để tăng khả năng sinh sản. Ngoài việc cung cấp đủ định lượng, chúng tôi còn phải chuyển giao khẩu phần bữa sáng và chiều tối đúng giờ để đảm bảo đàn chuột luôn được “ăn ngon, ngủ tốt”, có đủ sức khỏe để tuyển chọn cho thí nghiệm sinh học hoặc sinh sản”. Còn theo nhân viên thú y Hà Thị Nga, nếu chuột bạch có đặc tính trầm tĩnh, hiền lành thì chuột nhắt hiếu động, thích cắn phá. Ngoài việc kiểm tra sức khỏe định kỳ hàng tuần, mỗi khi phát hiện chuột lâm bệnh nhân viên thú y phải kịp thời can thiệp bằng các biện pháp cách ly và áp dụng phác đồ điều trị thích hợp…
PHỤC VỤ THỬ NGHIỆM Y SINH
Ðề cập đến những cống hiến hữu ích của chuột, TS Dương Hữu Thái, Viện trưởng IVAC chia sẻ: “Chuột là một trong số những súc vật nuôi dưỡng tại Trại chăn nuôi Suối Dầu được các nhà khoa học ở IVAC đưa vào thử nghiệm để kiểm định vắc xin và sinh phẩm y tế an toàn cho người. Bởi chuột có vòng đời ngắn, dễ nhân giống, khả năng sinh sản và trưởng thành nhanh, đặc biệt là có hệ gene gần giống con người”.
Sản xuất vắc xin và sinh phẩm y tế ở IVAC sau khi đạt an toàn và công hiệu thử nghiệm trên chuột
Theo TS Thái, sau một quy trình chăm sóc, nuôi dưỡng khoa học, nghiêm ngặt từ thức ăn đến vệ sinh môi trường, kiểm soát bệnh tật, nguồn “chuột sạch” đảm bảo đủ sức khỏe, ngày tuổi, trọng lượng và không sử dụng bất cứ loại thuốc nào trong thời gian sinh trưởng mới được tuyển chọn đưa vào thử nghiệm kiểm định vắc xin và sinh phẩm y tế. Từ Trại chăn nuối Suối Dầu, “chuột sạch” được đưa về tổ chăn nuôi động vật thí nghiệm thuộc Phòng kiểm định IVAC tại Nha Trang tiếp tục chăm nuôi cách ly 3 ngày đêm để thích nghi môi trường mới, trước khi đưa vào thử nghiệm.
Khởi đầu sứ mệnh thử nghiệm, mỗi con chuột đều được cấp mã số riêng biệt, kiểm tra sức khỏe, trọng lượng để ghi chép trong “y bạ” trước khi đưa vào lồng có gắn nhãn. Sau khi tiêm mẫu thử nghiệm, các nhà khoa học giám sát tình trạng sức khỏe của chuột xuyên suốt hai giờ đầu và giám sát mỗi ngày trong thời gian thử nghiệm để theo dõi, ghi chép vào “y bạ” về trọng lượng, triệu chứng bất thường. Những con chuột nhiễm độc có các dấu hiệu xù lông, trạng thái bất thường, hạn chế hoạt động, giảm cân và tử vong. Ngược lại, chuột không nhiễm độc sẽ sống khỏe mạnh, tăng cân so với ngày đầu đưa vào thử nghiệm.
TS Thái khẳng định: “Bất kỳ một loại vắc xin và sinh phẩm y tế nào muốn xuất xưởng, đưa ra sử dụng đều phải đạt độ an toàn và công hiệu thử nghiệm trên “chuột sạch”. Ngoài ra, IVAC còn sử dụng “chuột sạch” trong hoạt động nghiên cứu khoa học phát triển sản phẩm vắc xin và sinh phẩm y tế mới. Vì thế những năm gần đây, mỗi năm ít nhất có khoảng 3.000-3.500 con chuột lang và 30.000-45.000 con chuột nhắt được đưa từ Trại chăn nuôi Suối Dầu về Phòng kiểm định của IVAC để phục vụ cho các hoạt động thử nghiệm y sinh”.
Beethoven từng viết: “Tuổi thọ đời người chỉ tính bằng thời gian, giá trị đời người tính bằng sự cống hiến”. Với riêng những đàn chuột lang, chuột nhắt ở Trại chăn nuôi Suối Dầu, cho dù thời gian sống rất ngắn nhưng sự cống hiến của chúng trong hoạt động khoa học y sinh thật sự giá trị và ý nghĩa.
