Sửa đổi, bổ sung Hiến pháp 2013: Giữ lại quy định về quyền chất vấn của đại biểu HĐND

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu ý kiến về dự thảo nghị quyết.

Theo đó, tính đến ngày 5-6, đã có 280.226.909 lượt ý kiến góp ý của cơ quan, tổ chức, cá nhân về tất cả các nội dung, điều khoản trong dự thảo nghị quyết.

Tuyệt đại đa số ý kiến (99,75%) tán thành với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013; tán thành phạm vi sửa đổi, bổ sung và nội dung cơ bản của dự thảo nghị quyết.

Các đại biểu dự phiên thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, chiều 13-6. Ảnh: QUANG PHÚC

Ủy ban cho rằng, các nội dung đề xuất sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 lần này tạo cơ sở hiến định vững chắc cho cuộc cách mạng sắp xếp về tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị theo hướng tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, phục vụ có hiệu quả người dân, doanh nghiệp, đáp ứng yêu cầu xây dựng và phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Về MTTQ Việt Nam, Công đoàn Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội khác (Điều 9, 10 và 84 của Hiến pháp năm 2013), theo báo cáo, trên cơ sở nghiên cứu, cân nhắc kỹ lưỡng ý kiến góp ý của nhân dân và đại biểu Quốc hội, Ủy ban thống nhất tiếp thu, chỉnh lý theo hướng: tiếp tục khẳng định các tổ chức chính trị - xã hội trực thuộc MTTQ Việt Nam, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo; quy định “Công đoàn Việt Nam là đại diện duy nhất của người lao động trong quan hệ lao động ở cấp quốc gia và trong quan hệ quốc tế về công đoàn” để khẳng định rõ vị trí, vai trò không thể thay thế của Công đoàn Việt Nam.

Cùng với đó, tiếp thu, chỉnh lý theo hướng quy định cơ quan trung ương của các tổ chức chính trị - xã hội có quyền trình dự án luật trước Quốc hội, trình dự án pháp lệnh trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội; còn các tổ chức thành viên khác của Mặt trận sẽ thực hiện quyền này thông qua Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam.

Về tổ chức đơn vị hành chính và tổ chức chính quyền địa phương (Điều 110, 111, 112, 114 và 115 của Hiến pháp năm 2013), đa số ý kiến tán thành nội dung sửa đổi, bổ sung để thực hiện chủ trương về tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.

Một số ý kiến góp ý giữ quy định “việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến nhân dân địa phương” như Hiến pháp hiện hành. Nhiều ý kiến đề nghị giữ lại quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án Tòa án nhân dân, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân như Hiến pháp hiện hành.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng. Ảnh: QUANG PHÚC

Về đơn vị hành chính, dự thảo nghị quyết đã được tiếp thu, chỉnh lý theo hướng quy định các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành 2 cấp, gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương do luật định; giữ lại quy định về việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến nhân dân địa phương như quy định hiện hành.

Về đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, ủy ban đề nghị bổ sung 1 khoản (khoản 3) vào điều 111 với nội dung: “chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội quy định khi thành lập đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt đó”.

Về quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án Tòa án nhân dân, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân, để bảo đảm yêu cầu tiếp tục khẳng định và phát huy vai trò giám sát và thực hiện quyền làm chủ của nhân dân thông qua HĐND các cấp, ủy ban tiếp thu ý kiến của nhân dân, các cơ quan liên quan, đại biểu Quốc hội và đề nghị giữ lại quy định về quyền chất vấn của đại biểu HĐND, tức là không sửa đổi, bổ sung điều 115 của Hiến pháp nữa.

Về hiệu lực thi hành và điều khoản chuyển tiếp, để tạo điều kiện thuận lợi cho Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương có thêm thời gian, kịp thời triển khai thực hiện chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và tạo cơ sở pháp lý hiến định cho việc thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, sớm đưa tổ chức bộ máy của chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1-7, ủy ban đề nghị xác định thời điểm có hiệu lực của Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 là từ ngày được Quốc hội thông qua (dự kiến ngày 16-6); đề nghị Chủ tịch nước thực hiện việc công bố nghị quyết này ngay trong ngày được Quốc hội thông qua để kịp thời thông tin rộng rãi về nội dung sửa đổi, bổ sung Hiến pháp đến đông đảo cử tri và nhân dân cả nước.

Phiên thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, chiều 13-6. Ảnh QUANG PHÚC

Đồng thời, chỉnh lý dự thảo nghị quyết theo hướng khẳng định các đơn vị hành chính cấp huyện trong cả nước kết thúc hoạt động từ ngày 1-7-2025.

Ủy ban cũng cho rằng, áp dụng cơ chế chỉ định các chức danh lãnh đạo của HĐND, UBND ở các đơn vị hành chính thực hiện sắp xếp để phù hợp với tính chất hết sức đặc biệt của việc sắp xếp đơn vị hành chính trong năm 2025 này.

Cơ chế này chỉ thực hiện từ nay đến hết nhiệm kỳ 2021 - 2026 để phục vụ việc sắp xếp các đơn vị hành chính trong năm 2025 gắn với nội dung được sửa đổi, bổ sung của Hiến pháp (về việc không tổ chức đơn vị hành chính cấp huyện), còn sau bầu cử đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031 và các năm tiếp theo tiếp tục thực hiện bầu nhân sự bình thường theo đúng quy định hiện hành, HĐND sẽ bầu các chức danh của HĐND và UBND.

Ủy ban đề nghị Quốc hội xem xét, bổ sung vào nghị quyết chung kỳ họp thứ 9 nội dung ghi nhận, đánh giá về vai trò, công lao, thành tựu và sự đóng góp của 696 đơn vị hành chính cấp huyện trong các giai đoạn xây dựng, phát triển đất nước, bảo vệ Tổ quốc trước khi chính thức kết thúc hoạt động vào ngày 1-7-2025.

LÂM NGUYÊN