Sửa đổi Hiến pháp là bước đi kiến tạo thể chế vì một nền hành chính hiện đại

Sự kiện được phát thanh, truyền hình trực tiếp thu hút sự quan tâm của đông đảo cử tri Thành phố Hồ Chí Minh. Qua theo dõi phiên thảo luận, nhiều ý kiến chia sẻ sự đồng tình với chủ trương sửa đổi Hiến pháp lần này, đồng thời cho rằng đây là một quyết sách quan trọng, là bước đi nhằm kiến tạo thể chế pháp lý nền tảng, đánh dấu “cột mốc” chuyển mình quan trọng của nền hành chính quản trị quốc gia hướng tới phát triển bền vững.

Tiến sĩ Đinh Thị Thanh Nga, Trưởng bộ môn Pháp luật Hành chính Hình sự, khoa Luật, trường Đại học Sài Gòn nhìn nhận việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013 là bước đi nhằm kiến tạo thể chế pháp lý nền tảng để phù hợp với sự vận động không ngừng của đất nước và những tiến bộ nhanh chóng của xã hội.

* Bước đi kiến tạo pháp lý nền tảng

Tiến sĩ Đinh Thị Thanh Nga, Trưởng bộ môn Pháp luật Hành chính Hình sự (Khoa Luật, trường Đại học Sài Gòn) nhìn nhận việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp lần này là bước đi nhằm kiến tạo thể chế pháp lý nền tảng để phù hợp với sự vận động không ngừng của đất nước, hội nhập quốc tế sâu rộng và những tiến bộ nhanh chóng của xã hội. Đồng thời, tạo cơ sở hiến định cho việc sắp xếp, tổ chức lại bộ máy của hệ thống chính trị theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, loại bỏ các khâu trung gian không cần thiết, hoàn thiện các quy định về tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước để đáp ứng tốt hơn yêu cầu phát triển.

Đánh giá cao quy định khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp sẽ không tổ chức Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân cấp huyện mà thay thế bằng các Tòa án nhân dân và Viện Kiểm sát nhân dân khu vực, Tiến sĩ Đinh Thị Thanh Nga cho rằng đây là sửa đổi phù hợp thực tế.

“Theo đó, Chánh án Tòa án nhân dân, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân sẽ không thuộc phạm vi đối tượng trả lời chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân. Việc chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân sẽ chỉ tập trung vào Ủy ban nhân dân để nâng cao hiệu quả hoạt động của Ủy ban nhân dân và Hội đồng nhân dân trên thực tế”, Tiến sĩ Đinh Thị Thanh Nga lý giải.

Luật sư Hà Hải, Ủy viên Ban Thường vụ Liên đoàn Luật sư Việt Nam, Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư Thành phố Hồ Chí Minh đặt vấn đề về cơ chế giám sát, chất vấn đối Chánh án Tòa án nhân dân, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân Khu vực khi Tòa án và Viện Kiểm sát sẽ được thay đổi thành mô hình 3 cấp (gồm Tòa án nhân dân Tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao; Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Viện Kiểm sát nhân dân cấp tỉnh; Tòa án nhân dân Khu vực, Viện Kiểm sát nhân dân Khu vực). Tòa án nhân dân và Viện Kiểm sát nhân dân khu vực không gắn với một đơn vị hành chính cụ thể (như trong phạm vi của một xã, phường, thị trấn) nên sẽ không có Hội đồng nhân dân ngang cấp để thực hiện quyền chất vấn.

Như vậy, theo Luật sư Hà Hải, sẽ tiếp tục có những chính sách thay đổi kịp thời trước bối cảnh, thay đổi mô hình tổ chức chính quyền địa phương, nhưng đồng thời vẫn bảo đảm cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước giữa các cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền ở địa phương.

Đánh giá việc sửa đổi Hiến pháp lần này là một “cú huých” mạnh mẽ về thể chế, đề cao tiếng nói và quyền làm chủ của nhân dân, Tiến sĩ Trần Quang Thắng, Viện trưởng Viện Kinh tế và Quản lý Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, cùng với việc sửa đổi Hiến pháp, Quốc hội cũng xem xét nhiều dự thảo Luật liên quan nhằm đảm bảo tính thống nhất về mặt thể chế, tạo nền tảng pháp lý quan trọng trong việc hình thành nền hành chính hiện đại, hiệu năng, hiệu lực hiệu quả, phục vụ người dân tốt hơn.

"Nhiệm vụ đề ra hướng đến mục tiêu chung là đáp ứng các tình hình phát triển kinh tế - xã hội mới, hiện đại trong thời kỳ hội nhập; nâng cao chất lượng, hiệu quả trong khâu quản lý nhà nước; giảm chi, tiết kiệm ngân sách Nhà nước; mở rộng không gian, phát huy lợi thế địa phương để tập trung cho phát triển kinh tế - xã hội, thu hút đầu tư", Tiến sĩ Trần Quang Thắng nói thêm.

* Cột mốc chuyển mình của nền hành chính quản trị quốc gia

Việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 (lần thứ hai) được Quốc hội dành nhiều thời gian xem xét, thảo luận tại kỳ họp lần này được đánh giá rất quan trọng, là một dấu mốc có ý nghĩa lịch sử, thể hiện tầm nhìn cải cách mạnh mẽ và quyết liệt của Đảng, Nhà nước trong việc tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia, hướng đến mục tiêu phát triển bền vững.

Thạc sĩ Nguyễn Tuấn Anh, Chuyên gia Hành chính công nhìn nhận đây là cột mốc đánh dấu sự chuyển mình quan trọng của nền hành chính quản trị quốc gia. Từ việc sáp nhập nhiều tỉnh, thành đến việc chuyển đổi mô hình chính quyền địa phương hai cấp đều đòi hỏi sự đồng thuận lớn và sự chuẩn bị kỹ lưỡng về thể chế, tổ chức bộ máy, nguồn nhân lực, cơ sở hạ tầng và đặc biệt là ý chí chính trị mạnh mẽ.

Thạc sĩ Nguyễn Tuấn Anh, Chuyên gia Hành chính công cho rằng Quốc hội thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Hiến pháp 2013 là bước đi mạnh mẽ, kiên quyết, vì một nền hành chính hiện đại.

Theo Thạc sĩ Nguyễn Tuấn Anh, điểm mới đáng chú ý lần này không chỉ nằm ở quy mô sắp xếp hành chính chưa từng có mà còn ở cách tiếp cận mang tính cải cách triệt để: lấy hiệu quả quản lý nhà nước, phát triển kinh tế - xã hội và phục vụ nhân dân làm thước đo, thay vì duy trì ranh giới địa phương vì yếu tố lịch sử hoặc địa dư truyền thống.

“Với quyết định lịch sử này, Quốc hội một lần nữa khẳng định vai trò trung tâm trong kiến tạo thể chế, dẫn dắt các cải cách lớn của đất nước. Đây là bước đi mạnh mẽ, kiên quyết, vì một nền hành chính hiện đại”, Thạc sĩ Nguyễn Tuấn Anh nêu quan điểm.

Đồng quan điểm, Luật sư Hà Hải nhìn nhận định hướng sửa đổi Hiến pháp lần này là một chủ trương lớn dẫn đến hệ quả thay đổi toàn diện bộ máy quản lý nhà nước, được cho là chủ trương đúng đắn, phù hợp với nhu cầu phát triển đất nước. Đặc biệt là các quy định về sắp xếp, tổ chức Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội để thích ứng với tình hình mới.

Theo Luật sư Hà Hải, Hiến pháp (sửa đổi) nhấn mạnh vị trí, vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, tạo cơ sở pháp lý cho việc sắp xếp lại các tổ chức thành viên, giảm bớt sự trùng lặp trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ, bảo đảm thống nhất và đồng bộ với cơ cấu tổ chức đảng. Hành động này có ý nghĩa lớn trong việc ngăn chặn dàn trải ngân sách hỗ trợ cho các tổ chức chính trị - xã hội, định hướng mục tiêu các tổ chức chính trị - xã hội tạo lập và duy trì hoạt động không phụ thuộc vào ngân sách Nhà nước.

Bài và ảnh: Hữu Duyên (TTXVN)