Sửa Luật Viễn thông: Quản lý điện toán đám mây thế nào cho phù hợp?

Được ban hành vào năm 2009, sau 14 năm thực hiện, Luật Viễn thông bộc lộ nhiều bất cập và cần được sửa đổi, bổ sung để phù hợp hơn với sự phát triển của ngành viễn thông. Dự thảo Luật Viễn thông Sửa đổi đang được Quốc hội xem xét và thảo luận tại kỳ họp thứ 5.

Sẽ sớm đưa điện toán đám mây vào luật

Một trong những điểm mới của dự thảo là việc mở rộng phạm vi điều chỉnh của luật để đưa một số dịch vụ mới, trong đó có dịch vụ trung tâm dữ liệu và điện toán đám mây vào nhóm các dịch vụ viễn thông.

Sự thay đổi này gây ra những quan ngại lớn đối với các doanh nghiệp và nhà đầu tư vào hai loại hình dịch vụ này tại Việt Nam, do có thể làm phát sinh những điều kiện đầu tư, thủ tục cấp phép và tỷ lệ vốn góp của nhà đầu tư nước ngoài khác so với các quy định hiện hành.

Hội thảo góp ý hoàn thiện dự thảo Luật Viễn thông (sửa đổi) diễn ra ngày 23/3.

Việc dịch vụ trung tâm dữ liệu và điện toán đám mây vào nhóm các dịch vụ viễn thông có thể kéo theo việc áp dụng các điều kiện đầu tư và thủ tục cấp phép viễn thông như áp dụng đối với các dịch vụ viễn thông khác, từ đó tác động tiêu cực đến đầu tư nước ngoài vào Việt Nam, đặc biệt là các nhà cung cấp dịch vụ trung tâm dữ liệu nước ngoài đang cân nhắc đầu tư hàng tỷ USD vào cơ sở hạ tầng trong nước.

Theo các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam đang tham gia như WTO, CPTPP hay EVFTA, Việt Nam cam kết duy trì việc hạn chế tiếp cận thị trường viễn thông đối với nhà đầu tư nước ngoài, ngoại trừ dịch vụ giá trị gia tăng không sử dụng cơ sở vật chất. Tuy nhiên, theo dự thảo, không phải tất cả các loại hình dịch vụ điện toán đám mây và trung tâm dữ liệu đều thuộc loại hình dịch vụ nêu trên.

Theo một số kiến nghị của các chuyên gia, thay vì quy định tại Luật Viễn thông, dịch vụ trung tâm dữ liệu (DC) và điện toán đám mây (Cloud) nên được quy định tại Luật Công nghiệp công nghệ số mà Bộ Thông tin Truyền thông đang soạn thảo.

Điều này sẽ khuyến khích DC và Cloud phát triển mạnh mẽ và cởi mở, phá bỏ những hạn chế và điều kiện về đầu tư, từ đó nâng cao tính cạnh tranh của Việt Nam so với các nước trong khu vực, đồng thời tăng cường thu hút đầu tư nước ngoài vào hai loại dịch vụ này.

Trong buổi thảo luận tại tổ của Quốc hội ngày 10/6, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cũng yêu cầu cơ quan soạn thảo cần nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế đối với quy định về dịch vụ điện toán đám mây và trung tâm dữ liệu cũng như đánh giá kỹ lưỡng tác động của việc đưa các dịch vụ này vào trong phạm vi dự thảo nhằm khuyến khích đầu tư và phát triển vào lĩnh vực này.

Tiềm năng dịch vụ trung tâm dữ liệu và điện toán đám mây tại Việt Nam

Theo dự báo của nhiều nhà chiến lược, đến năm 2025, thị trường điện toán đám mây sẽ lớn hơn thị trường viễn thông, giúp đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số.

Công ty nghiên cứu thị trường ReportLinker dự báo tiềm năng của thị trường điện toán đám mây tại Việt Nam sẽ đạt mức 427 triệu USD vào năm 2025.

Cụ thể, theo khảo sát năm 2021 của Viện Nghiên cứu giá trị doanh nghiệp thuộc Tập đoàn IBM (Mỹ), tại Việt Nam có 56% doanh nghiệp đang sử dụng dịch vụ điện toán đám mây, trong khi đó tại Hoa Kỳ, năm 2019 đã có 94% doanh nghiệp sử dụng dịch vụ này. Điều này cho thấy tiềm năng lớn của thị trường và nhu cầu dịch vụ điện toán đám mây tại Việt Nam trong thời gian tới.

Thực tế, theo truyền thông trong nước, trong giai đoạn 2020-2021, thị trường này tại Việt Nam mới đạt khoảng 4.500 tỷ đồng. Vì vậy, Việt Nam là một thị trường hứa hẹn để phát triển các dịch vụ trung tâm dữ liệu và điện toán đám mây do nhu cầu ngày càng tăng của doanh nghiệp, cùng với sự phát triển của nền kinh tế số.

Trên thế giới và trong khu vực châu Á, dịch vụ điện toán đám mây và trung tâm dữ liệu được đánh giá là hai dịch vụ thiết yếu của nền kinh tế số và được các nước quan tâm xây dựng định hướng, chiến lược phát triển cùng với các chính sách ưu đãi để thu hút các nhà đầu tư vào các dịch vụ này.

Không chỉ Việt Nam mà nhiều nước trong khu vực châu Á như Ấn Độ, Malaysia, Indonesia… đều đặt mục tiêu phát triển thành Digital Hub/ Data center Hub của khu vực và trên toàn cầu. Các nước này đã đưa ra nhiều chính sách khuyến khích, ưu đãi đầu tư và phát triển trung tâm dữ liệu và dịch vụ điện toán đám mây. Thực tiễn này đòi hỏi Việt Nam cần phải có những chính sách phù hợp và rõ ràng để tăng tính cạnh tranh của thị trường trong việc huy động và khuyến khích đầu tư vào xây dựng hạ tầng và phát triển các dịch vụ thiết yếu này.

Các nước Đông Nam Á quản lý điện toán đám mây thế nào?

Một số báo cáo nghiên cứu về kinh nghiệm quốc tế trong quản lý dịch vụ điện toán đám mây và trung tâm dữ liệu cho thấy hầu hết các nước không quy định và quản lý hai loại dịch vụ này như các dịch vụ viễn thông vì tính chất của các loại dịch vụ này là khác nhau.

Dịch vụ điện toán đám mây và trung tâm dữ liệu được truy cập qua mạng viễn thông (hoặc qua dịch vụ viễn thông) và được quản lý theo khuôn khổ chung của các luật hiện có về trò chơi điện tử, websites, giao dịch tài chính, âm nhạc và điện ảnh.

Đối với các nước đã có quy định quản lý dịch vụ trung tâm dữ liệu và điện toán đám mây thì thường theo hướng áp dụng các tiêu chuẩn kĩ thuật được xây dựng trên cơ sở tiêu chuẩn quốc tế.

Các tiêu chuẩn kỹ thuật được đưa ra cũng chỉ tập trung vào khía cạnh an toàn dữ liệu của người dùng. Theo rà soát, hiện nay chỉ có một vài quốc gia quy định trung tâm dữ liệu và điện toán đám mây là dịch vụ viễn thông, tuy nhiên, hầu như không có quốc gia nào có quy định về hạn chế hai dịch vụ này cung cấp xuyên biên giới hay hạn chế về sở hữu vốn đầu tư nước ngoài.

Như Malaysia chưa có quy định cụ thể đối với dịch vụ điện toán đám mây và DC. Trong khi đó, đất nước này quản lý dịch vụ cloud theo Đạo luật truyền thông và đa phương tiện từ năm 1998 (CMA1998) và cho phép sự tham gia của doanh nghiệp vào quá trình phát triển các quy định mang tính kỹ thuật như các tiêu chuẩn kĩ thuật (technical code) về bảo mật dữ liệu dựa trên tiêu chuẩn quốc tế.

Còn tại Thái Lan không quy định dịch vụ đám mây và trung tâm dữ liệu là dịch vụ viễn thông. Trên thực tế, Thái Lan đã hiện đại hóa khuôn khổ cấp phép viễn thông của nước này vào năm 2019-2020 để loại bỏ nhu cầu về Giấy phép kinh doanh Internet riêng biệt và làm rõ việc các trung tâm dữ liệu không phải là một loại cơ sở viễn thông hoặc dự định sẽ được quản lý như vậy.

Hiện tại, Singapore cũng chưa có quy định pháp luật về phân loại dịch vụ DC và Cloud. Tuy nhiên, cả hai dịch vụ này được phân loại là "cơ sở hạ tầng hoặc hệ thống công nghệ thông tin và truyền thông" (Infocomm and Communication Technologies infrastructure or systems) bởi Ủy ban Bảo vệ Dữ liệu Cá nhân (PDPC), và "dịch vụ công nghệ thông tin & viễn thông" bởi Cổng Thông tin Mua sắm của chính phủ (GEBiz).

Anh Văn