Sửa sai thu BHXH của chủ hộ kinh doanh: Thêm nhiều người được hưởng lương hưu

Từ năm 2003, các hộ kinh doanh cá thể thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc nhưng chủ hộ kinh doanh không nằm trong diện này. Tuy nhiên, nhận thức khi đó thì họ vừa là chủ hộ kinh doanh vừa là người lao động. Do vậy, việc giao kết hợp đồng lao động với chính mình là người trực tiếp làm việc, hưởng thu nhập, tiền công.

Thêm vào đó, một số hộ kinh doanh muốn mình thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc nên đã lập hồ sơ nộp cơ quan bảo hiểm. Sau đó, cơ quan bảo hiểm thu, cấp sổ BHXH, xác nhận thời gian đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), cấp thẻ BHYT và giải quyết các chế độ theo quy định của pháp luật.

Đến năm 2016, khi phát hiện tại một số địa phương thu BHXH bắt buộc với chủ hộ kinh doanh, BHXH Việt Nam đã yêu cầu BHXH các tỉnh, thành khẩn trương rà soát, báo cáo việc này.

Theo BHXH Việt Nam, hiện nay tổng số chủ hộ đã có quá trình tham gia và thu BHXH bắt buộc là 3.567 người. Số tiền đã đóng vào quỹ BHXH khoảng 113 tỉ đồng. Trong đó, số người đã hoàn trả tiền đóng BHXH là 28 người, số người hưởng chế độ hưu trí, tử tuất là 275 người và số người hưởng chế độ BHXH một lần là 397 người. Còn lại 2.867 người đang có quá trình đóng BHXH bắt buộc.

Ảnh minh họa: Thạch Thảo.

BHXH Việt Nam cho rằng, việc thu sai BHXH của chủ hộ kinh doanh có cả nguyên nhân chủ quan và khách quan. Để giải quyết vấn đề này, cơ quan quản lý quỹ đưa ra hai phương án.

Phương án một, bổ sung chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh là đối tượng tham gia BHXH bắt buộc vào dự thảo Luật BHXH sửa đổi.

Theo đó, dự luật có một nội dung chuyển tiếp quy định các trường hợp chủ hộ đã tham gia, đóng BHXH bắt buộc, BHTN trước thời điểm luật này có hiệu lực thi hành được tính để hưởng các chế độ theo quy định của pháp luật.

Chính phủ sẽ quy định việc hoàn trả số tiền đã đóng BHXH vào quỹ hưu trí và tử tuất. Số tiền đóng vào quỹ BHTN và thu hồi số tiền đã chi trả các chế độ BHXH, trợ cấp thất nghiệp (nếu có) đối với trường hợp chủ hộ muốn thay đổi nguyện vọng có nhu cầu hoàn trả số tiền đã đóng vào quỹ BHXH, BHTN.

Phương án hai, Chính phủ ban hành hoặc trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết về việc tính thời gian đã đóng BHXH bắt buộc, BHTN để hưởng các chế độ đối với các chủ hộ. Trường hợp chủ hộ muốn hoàn tiền đã đóng, cơ quan chức năng sẽ thực hiện trả. Mục đích, kịp thời giải quyết dứt điểm các vướng mắc cho người tham gia, đặc biệt là trường hợp đã đủ điều kiện hưởng lương hưu.

Trong trường hợp muốn thực hiện hoàn trả số tiền đã đóng, BHXH Việt Nam cũng đề xuất hai phương án. Một là, hoàn trả số tiền đã đóng BHXH vào quỹ hưu trí và tử tuất (không bao gồm các trường hợp đã hưởng BHXH một lần, hoặc đã được tính hưởng lương hưu) và số tiền đã đóng vào quỹ BHTN nhưng chưa hưởng trợ cấp thất nghiệp (không tính lãi).

Hai là, hoàn trả số tiền đã đóng BHXH, BHTN và thu hồi số tiền đã chi trả các chế độ BHXH, trợ cấp thất nghiệp (nếu có) với số tiền cao hơn gồm các khoản phải hoàn trả và số tiền phải thu hồi có tính đến lãi suất.

Tạo điều kiện để người được hưởng lương hưu

Ông Trần Đình Liệu, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam lý giải, với phương án chủ hộ được ghi nhận thời gian đóng BHXH bắt buộc, BHTN, sẽ giúp người lao động ổn định cuộc sống, bù đắp một phần thu nhập và được chăm sóc sức khỏe do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp.

Đặc biệt, quy định sẽ mở ra cơ hội có nhiều người hơn đủ điều kiện hưởng lương hưu khi về già, ổn định cuộc sống lâu dài khi hết tuổi lao động.

Việc sớm tính thời gian đã đóng để hưởng các chế độ BHXH bắt buộc, BHTN phát sinh, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho chủ hộ được hưởng chế độ, chính sách theo quy định.

Nhất là với các chủ hộ đã đủ điều kiện để hưởng lương hưu và các trường hợp đã đủ điều kiện về tuổi đời, có thời gian đóng BHXH từ đủ 10 năm trở lên, có nguyện vọng đóng BHXH tự nguyện một lần cho thời gian còn thiếu để được hưởng ngay lương hưu, đảm bảo an sinh xã hội trong năm 2024 trước khi Luật BHXH sửa đổi có hiệu lực thi hành.

Đại diện BHXH Việt Nam cũng cho rằng, việc trả lại số tiền đã đóng theo nguyện vọng của người tham gia và thu hồi số tiền đã hưởng các chế độ ngắn hạn của bảo hiểm sẽ đảm bảo công bằng giữa người đã được giải quyết và người chưa được giải quyết hưởng các chế độ bảo hiểm.

Theo Bộ trưởng LĐ-TB&XH Đào Ngọc Dung, để đảm bảo quyền lợi cho người lao động, Chính phủ thống nhất đề xuất Quốc hội cho phép giải quyết ghi nhận thời gian đã đóng BHXH bắt buộc để tính hưởng BHXH đối với chủ hộ kinh doanh.

Đối với trường hợp chủ hộ có yêu cầu hoàn trả tiền đóng BHXH bắt buộc thì thực hiện hoàn trả tiền đóng BHXH bắt buộc và thu hồi tiền chi trả chế độ BHXH bắt buộc đã giải quyết (nếu có) không bao gồm tiền lãi.

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, để thực hiện các quy định trên, Chính phủ đề xuất Quốc hội xem xét đưa vào Nghị quyết phiên họp Quốc hội hoặc bổ sung tại điều quy định chuyển tiếp tại dự thảo Luật BHXH sửa đổi để giải quyết kịp thời vướng mắc phát sinh thời gian qua.

Vũ Điệp