Sức ép mới lên ngành gỗ xuất khẩu Việt Nam

Thuế 232 và tác động tới ngành gỗ xuất khẩu

Ngày 30/9, Mỹ tuyên bố sẽ áp thuế 10% đối với gỗ và gỗ xẻ nhập khẩu, đồng thời áp thuế 25% đối với tủ bếp, tủ phòng tắm và đồ nội thất bọc nệm. Các mức thuế này có hiệu lực từ 14/10/2025 và sẽ tăng mạnh từ ngày 1/1/2026, trong đó thuế đối với đồ nội thất bọc có thể lên tới 30% và đối với tủ bếp, bàn trang điểm có thể tăng tới 50%.

Những mức thuế mà Mỹ đưa ra cũng sẽ tiếp tục tăng mạnh từ đầu năm 2026, gây thêm sức ép cho các quốc gia xuất khẩu gỗ và đồ nội thất sang Mỹ, trong đó có Việt Nam.

Chia sẻ với phóng viên Doanh nhân Việt Nam, ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, cho biết nguyên nhân là Washington viện dẫn Mục 232 của Đạo luật Thương mại 1974, cho rằng nhập khẩu gỗ và nội thất “đe dọa an ninh quốc gia”.

Theo ông Hoài, lập luận này mâu thuẫn khi chuyển từ lý do “an ninh quốc gia” sang “bảo hộ ngành công nghiệp trong nước”. Động thái này lập tức gây lo ngại tại các quốc gia xuất khẩu lớn như Canada, Mexico và Việt Nam. “Hơn 9 tỷ USD sản phẩm gỗ Việt Nam nằm trong nhóm chịu thuế 25%, và việc tìm thị trường thay thế Mỹ trong ngắn hạn gần như bất khả thi”, ông Hoài cho hay.

Ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam. Ảnh: Mai Trang.

Ông Hoài cho biết, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các Bộ Công Thương, Ngoại giao, Nông nghiệp và Môi trường khẩn trương đàm phán với phía Mỹ để đạt thỏa thuận cụ thể về thuế đối ứng. “Nếu đàm phán không thành công, mức thuế 50% và 30% sẽ tự động có hiệu lực từ ngày 1/1/2026, ảnh hưởng trực tiếp đến nhóm sản phẩm gỗ xuất khẩu chủ lực của Việt Nam”, ông cảnh báo.

Trước đó, trong phiên trao đổi trực tuyến giữa các hiệp hội ngành hàng gỗ, doanh nghiệp xuất khẩu đồ gỗ, và đại diện cơ quan thương vụ, đại sứ quán Việt Nam tại Mỹ tối ngày 2/10, ông Phạm Quang Huy, Tham tán phụ trách Nông nghiệp, Đại sứ quán Việt Nam tại Mỹ, cho biết Tòa án Tối cao Mỹ đang xem xét tính hợp pháp của thuế 232, song ngay cả khi bị vô hiệu, chính quyền Trump vẫn có thể tiếp tục áp dụng công cụ thuế này.

Theo ông Trần Lê Huy, Phó Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Bình Định, Mỹ phân loại các sản phẩm gỗ thành ba nhóm chính:

Ảnh: Mai Trang tổng hợp.

Ngoài ra, ván ép (HS 4412) sẽ chịu thuế 20% từ 14/10/2025 - một thay đổi quan trọng vì trước đó mặt hàng này không nằm trong diện chịu thuế đối ứng. Một số doanh nghiệp cảnh báo phạm vi tăng thuế còn bao gồm sắt, thép - ảnh hưởng tới phụ kiện nội thất.

Ông Đỗ Ngọc Hưng, Trưởng Cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Mỹ, cho rằng việc Việt Nam bị áp thuế cao hơn EU, Nhật hay Anh bắt nguồn từ lo ngại doanh nghiệp Trung Quốc “lẩn tránh thuế” bằng cách chuyển sản xuất sang Việt Nam.

“Việt Nam và Mỹ đã nâng tầm quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện, như quan hệ giữa Mỹ với EU, Nhật, Anh. Nhưng tại sao đồ nội thất gỗ bọc nệm hàng từ Anh chỉ chịu thuế 10%, từ EU và Nhật 0 - 15%, trong khi Việt Nam bị áp thuế cao? Lý do chính là lo ngại doanh nghiệp Trung Quốc lẩn tránh thuế bằng cách chuyển sản xuất sang các nước này”, ông Hưng đặt vấn đề.

Doanh nghiệp gỗ cần đổi hướng: Mở rộng thị trường, chuyển sản phẩm lên phân khúc cao và tiếp cận vốn xanh

Dù thách thức chồng chất, nhiều chuyên gia cho rằng đây cũng là cơ hội để ngành gỗ Việt Nam tái cấu trúc, nâng cao năng lực và củng cố vị thế bền vững trên thị trường toàn cầu, nơi ngành gỗ Việt Nam hiện đạt doanh thu 16 - 17 tỷ USD mỗi năm.

Theo ông Ngô Sỹ Hoài, phía Mỹ vẫn để ngỏ khả năng đàm phán với từng quốc gia. Việt Nam có lợi thế cạnh tranh nhờ chi phí nhân công thấp và nguồn nguyên liệu chủ yếu từ gỗ rừng trồng như keo, cao su, cùng một phần gỗ nhập khẩu từ Mỹ như sồi, tần bì, dẻ gai, phong. “Việt Nam cũng là quốc gia tiêu thụ đáng kể gỗ Mỹ. Trong bối cảnh thương mại Mỹ - Trung căng thẳng, doanh nghiệp Việt Nam đã thể hiện thiện chí khi ưu tiên nhập khẩu gỗ tròn, gỗ xẻ từ Mỹ, giúp giảm thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ,” ông nói. Ông cho biết thêm, lượng nhập khẩu gỗ từ Mỹ trong 9 tháng qua gần như tăng gấp đôi so với cùng kỳ năm trước, thể hiện cam kết hợp tác rõ ràng của doanh nghiệp Việt.

Thuế quan với ngành gỗ vẫn còn "mở" với nhiều cơ hội đàm phán. Ảnh: Mai Trang.

Ông Hoài nhấn mạnh, trên nền tảng quan hệ đối tác chiến lược toàn diện, thương mại Mỹ - Việt được xem là mang tính bổ trợ, không mang tính cạnh tranh trực tiếp. “Mỹ vẫn được hưởng lợi đáng kể từ việc nhập khẩu, phân phối và tiêu thụ sản phẩm gỗ của Việt Nam. Nguồn cung đồ gỗ nội thất từ Việt Nam giúp người tiêu dùng Mỹ tiếp cận sản phẩm chất lượng tốt, giá hợp lý, đáng tin cậy, điều mà thị trường Mỹ khó có thể tìm được ở nguồn cung thay thế khác,” ông khẳng định.

Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam cho rằng ngành gỗ Việt Nam đang bước vào giai đoạn tái cấu trúc quan trọng sau thời gian dài đối mặt với áp lực thị trường và suy giảm đơn hàng. Để thích ứng, doanh nghiệp cần tập trung đồng bộ vào nhiều nhóm giải pháp, từ thị trường, sản phẩm cho đến tài chính và nhân lực.

Theo ông Hoài, một trong những giải pháp then chốt là khơi thông và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Các doanh nghiệp gỗ Việt Nam cần đẩy mạnh nghiên cứu, mở rộng sang những thị trường ngách, thị trường mới nổi hoặc có yêu cầu linh hoạt hơn về tiêu chuẩn. Song song, cần tận dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA) để giảm phụ thuộc vào một số thị trường truyền thống như Mỹ hay EU.

Bên cạnh đó, ông Hoài nhấn mạnh tái cơ cấu sản phẩm là hướng đi tất yếu. Doanh nghiệp không thể chỉ dựa vào các sản phẩm nội thất khối lượng lớn, giá trị gia tăng thấp mà cần chuyển hướng sang sản phẩm tinh xảo, thân thiện môi trường hoặc mang yếu tố thiết kế đặc trưng của Việt Nam. Điều này vừa đáp ứng xu hướng tiêu dùng xanh, vừa giúp nâng cao thương hiệu gỗ Việt trên thị trường quốc tế.

Về tài chính, ông Hoài đề xuất tăng cường tiếp cận các nguồn vốn xanh và ưu đãi cho các dự án sản xuất bền vững. Chính phủ và các tổ chức tín dụng nên có chính sách hỗ trợ tín dụng dài hạn cho doanh nghiệp đầu tư công nghệ sạch, chứng chỉ rừng bền vững (FSC) và chuỗi cung ứng minh bạch.

Ngoài ra, ông Hoài cũng cho rằng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố không thể thiếu. Cần có sự phối hợp giữa các trường nghề, hiệp hội và doanh nghiệp để đào tạo đội ngũ thợ lành nghề, kỹ sư thiết kế và quản lý chuyên nghiệp, đủ năng lực đáp ứng yêu cầu sản xuất hiện đại và cạnh tranh quốc tế.

Ông Hoài khẳng định, việc triển khai đồng bộ các giải pháp trên sẽ giúp ngành gỗ Việt Nam vượt qua giai đoạn khó khăn, hướng tới mô hình phát triển bền vững, tự chủ và có khả năng thích ứng cao trước những biến động của thị trường toàn cầu.

Trang Mai