Sức hút từ trang văn của những cây viết nữ

Một số tác phẩm của các cây viết nữ xứ Thanh.

Thy Lan là một trong số ít cây viết nữ của xứ Thanh đã bước đầu ghi dấu ấn, định hình được phong cách trong địa hạt lý luận phê bình. Với chị, “sáng tác và lý luận phê bình như là đôi chân phản ánh hình hài một “cơ thể” văn học. Một nền văn học phát triển cần “đôi chân” sáng tác và lý luận phê bình phát triển cân đối, lành mạnh nhịp nhàng làm trụ đỡ cho việc tiến lên phía trước, ngoái lại phía sau, sang phải, sang trái cho đích nhằm đến là giá trị thẩm mỹ”.

Chị quan niệm viết lý luận phê bình không phải là bình xét, xếp hạng thi đua mà xuất phát từ “chân tình, cởi mở trên tinh thần xây dựng; tránh khắt khe thái quá, tránh nể nang, bốc thơm,... Cần lấy văn bản tác phẩm làm gốc cho mọi sự đánh giá. Đã có ý định viết phê bình về tác phẩm nào đó cần đọc và đọc rất kỹ để phát hiện ưu điểm và chỉ ra hạn chế. Biết tôn trọng mỗi thành tựu dù là nhỏ nhất trong sáng tác; chia sẻ với những khó khăn của người sáng tác|”.

Vì lẽ đó, đa phần các bài tiểu luận, phê bình của chị trước hết đều đi từ cách nhìn tổng quát về cuộc đời sự nghiệp, hình thức tác phẩm sau đó mới dần dà len lỏi khai thác những chi tiết, ngôn ngữ, hình tượng, cảm xúc... nhằm lẩy lên cho được “những hạt bụi vàng” lấp lánh đã được người viết dụng công gieo vào lòng tác phẩm.

Cũng là một trong số ít cây viết nữ trẻ xông xáo trong lĩnh vực phê bình văn học, Tiến sĩ Kiều Thu Huyền có lợi thế của một người được sinh ra và lớn lên trong gia đình có nền tảng văn học nghệ thuật, được đào tạo bài bản và được sống cùng không khí sôi động của cả đời sống văn chương lẫn đời sống báo chí tỉnh Thanh Hóa.

Vừa qua, tác giả Kiều Huyền đã cho ra mắt bạn đọc cuốn sách chân dung văn học với cái tên đầy sức gợi: “Thức với lửa đèn” (2025, NXB Văn học), tập hợp 33 phác thảo chân dung những con người tiêu biểu của xứ Thanh trên nhiều lĩnh vực, trong đó, tác giả dành phần lớn dung lượng để viết về chân dung các văn nghệ sĩ tên tuổi, có nhiều đóng góp cho sự phát triển văn học nghệ thuật tỉnh nhà.

Cuốn chân dung văn học của tác giả Kiều Thu Huyền đã làm bật lên nhiều nét thú vị. Cái hay, hấp dẫn trong phong cách dựng chân dung văn học của Tiến sĩ Kiều Thu Huyền đó là sự linh hoạt, mới mẻ trong cách tiếp cận và triển khai vấn đề cùng sự đan xen, bổ trợ cho nhau giữa chất văn và báo. Hoạt động báo chí cho phép tác giả đi sâu, tiếp cận với nhân vật ở đa chiều điểm nhìn, góc cạnh, từ đó cung cấp cho độc giả nhiều thông tin hay xoay quanh cuộc đời và sự nghiệp của nhân vật. Trong khi đó, chất văn thể hiện trong ngôn ngữ, những liên tưởng, bộc lộ cảm xúc... Đặc biệt, điểm ấn tượng trong cách dựng chân dung của tác giả Kiều Thu Huyền, đó là sự đan cài giữa những ngồn ngộn thông tin và cảm xúc, chiêm nghiệm, suy tưởng. Gần gũi mà sâu sắc, mộc mạc mà chân thành, khái quát mà không hời hợt, dàn trải hay “cưỡi ngựa xem hoa”, tác giả Kiều Thu Huyền luôn có những nhận định sắc - gọn - tinh tế, gọi đúng hồn cốt mỗi người giữa những vỉa tầng con chữ, thanh âm, điệu múa, hát...

Với nữ biên tập viên của Tạp chí Văn nghệ Xứ Thanh - Nguyễn Thị Thơm (bút danh Quỳnh Thơm) lại gây ấn tượng với người đối diện bởi nét dịu dàng, nữ tính, thỏ thẻ trong từng lời ăn tiếng nói. Tốt nghiệp Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Quỳnh Thơm về công tác tại Tạp chí Văn nghệ Xứ Thanh và rồi bén duyên với những trang văn, bút ký, truyện ngắn từ đó. Cũng chính Tạp chí Văn nghệ Xứ Thanh là ngôi nhà, sợi dây kết nối Quỳnh Thơm với một dải biên cương xứ Thanh. Mỗi chuyến đi thực tế sáng tác, mỗi dịp công tác cùng lực lượng biên phòng Thanh Hóa hay đôi khi là những chuyến đi không hẹn trước, cốt cho thỏa bước chân về với miền rừng đều đọng lại trong tâm trí Quỳnh Thơm bao cảm xúc yêu mến đan xen với những trăn trở khôn nguôi.

Tập bút ký “Nơi biên cương sâu lắng tình người” (2025, NXB Quân đội Nhân dân) là tác phẩm mới nhất của chị ra mắt bạn đọc, tập hợp 13 bài viết. Trong đó, chị dành phần lớn dung lượng để khắc họa cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp vùng cao; hình ảnh người lính quân hàm xanh trên những nẻo đường tuần tra cùng những hy sinh thầm lặng; tình cảm quân dân nồng ấm, sâu sắc, thủy chung dọc dài biên giới quê Thanh, những tấm gương bình dị mà cao quý của bản, làng... Độc giả yêu thích cảnh sắc thiên nhiên, nhịp sống vùng cao qua những trang bút ký của Quỳnh Thơm: “Nơi biên ải mù sương ấy hiện ra trong tôi với núi đồi trùng điệp, những bản làng nhỏ, những ngôi nhà nhỏ như chêm vào giữa lưng chừng núi, lưng chừng mây và những thửa ruộng bậc thang trải dài tít tắp”. Nét bình yên của bản làng được Quỳnh Thơm tinh tế gom vào từng câu chữ: “Bình yên từ màu áo xanh thấp thoáng trong bảng lảng sương sớm trên những nẻo đường tuần tra. Bình yên trong sắc nắng hắt ra từ cột mốc đá hoa cương nhờ bàn tay người trông nom, chăm sóc. Bình yên trong buổi chiều tà khói bếp nhà ai bay lơ lửng quyện ánh chiều còn sót lại nơi biên cương tím ngắt...”.

Độc giả thích cái cách mà Quỳnh Thơm nhẹ nhàng ngồi bên, tận tâm lắng nghe những tâm sự, trải lòng về cuộc sống, nghề nghiệp, nỗi niềm riêng của các nhân vật trong các bài bút ký như một người con, người cháu, người em, người chị ấm áp, chân thành. Để rồi tất cả những điều mắt thấy, tai nghe, cảm nhận được chị khéo léo truyền tải qua những trang viết giàu cảm xúc: Những “ngọn lửa không bao giờ tắt, Người “gánh hai vai” dọc dài biên giới, Pháo đài nơi biên cương, Người “truyền lửa" cho bà con dân tộc Thái, Những “ngọn đèn” biển...

Khi đã thỏa sức vẫy vùng với cảm xúc và tư duy, những con chữ của các tác giả Thy Lan, Kiều Thu Huyền, Quỳnh Thơm hay nhiều cây viết nữ khác lại hòa vào với nhau trong một mạch nguồn rất chung, tạo nên những tác phẩm có giá trị, để lại ấn tượng trong lòng độc giả và góp phần nâng tầm văn học nghệ thuật xứ Thanh.

Bài và ảnh: Nguyên Linh