Sudan: Phụ nữ vùng lên chống quân đội

Phụ nữ Sudan biểu tình ở Khartoum hôm 24/10/2021 sau khi quân đội tiếp quản chính quyền dân sự và bắt giữ các quan chức hàng đầu Mahmoud Hjaj / Anadolu Agency / Getty

Alaa Salah đã trở thành biểu tượng của sự phản kháng cách đây hai năm, khi một sinh viên trẻ người Sudan leo lên một chiếc xe hơi bên ngoài khu đồn trú của quân đội Khartoum để tập hợp đám đông yêu cầu loại bỏ nhà độc tài Omar al-Bashir.

Mặc một chiếc áo choàng dài màu trắng nổi bật và đọc một bài thơ cách mạng, một số người gọi cô là Kandaka, ám chỉ các nữ hoàng của Sudan cổ đại, những người sẽ dẫn dắt các chiến binh của họ vào trận chiến.

Hành động của cô - và của những phụ nữ khác có tiếng nói đột ngột được đưa vào diễn ngôn chính trị của Sudan - đã giúp thuyết phục các lực lượng vũ trang của đất nước chấm dứt chế độ Hồi giáo kéo dài ba thập kỷ của Bashir, mở ra một nền dân chủ mong manh.

Tuần này, chính phủ chuyển tiếp đã bị giải tán trong một cuộc đảo chính quân sự, đưa quân đội và những người biểu tình trở lại các đường phố của Khartoum và buộc "người phụ nữ mặc áo trắng" phải lẩn trốn.

"Nó rất nguy hiểm. Cuộc sống của tôi không an toàn và nhà của tôi luôn bị dân quân theo dõi ”, Salah nói với tờ Financial Times từ nơi ẩn náu của cô ở thủ đô Sudan. "Tôi rất buồn, không chỉ cho tôi mà cho tất cả mọi người."

Quân đội Sudan trong tuần này đã thắt chặt vòng vây của mình bất chấp áp lực quốc tế, như Liên minh châu Phi đình chỉ và đóng băng viện trợ của Ngân hàng Thế giới, khi lực lượng an ninh bắt giữ các bộ trưởng và nhà hoạt động chính phủ khi đối mặt với các cuộc biểu tình, đình công và một chiến dịch bất tuân dân sự.

Như năm 2019, các nhà hoạt động nữ đã đóng một vai trò quan trọng trong các cuộc biểu tình tuần này. Mariam al-Mahdi, ngoại trưởng trong chính phủ bị giải tán, cho biết: “Đây là một cuộc đảo chính quân sự và chúng tôi sẽ chống lại bằng mọi cách. Không có gì có thể ngăn cản phụ nữ Sudan, những người đang đấu tranh cho sự chuyển đổi dân chủ”.

Những bức ảnh về Alaa Salah mặc áo choàng trắng và dẫn đầu các bài hát phản đối đã lan truyền vào năm 2019 AFP / Getty

Đối với Muzan Alneel, một kỹ sư ở độ tuổi 30, từng tham gia cuộc biểu tình năm 2019, cuộc chiến chưa bao giờ thực sự chiến thắng. Những gì theo sau Bashir là khác xa so với mục tiêu của bà là chấm dứt đàn áp, tham nhũng và áp bức phụ nữ, hoặc ngăn chặn các cuộc xung đột bất tận và đảo ngược hàng thập kỷ cô lập quốc tế.

Cô, giống như những người khác, phản đối sự hiện diện của những người đàn ông mặc đồng phục trong chính phủ chuyển tiếp ngay từ đầu sau khi họ bị cáo buộc đóng vai trò trong vụ thảm sát khoảng 120 người biểu tình vào tháng 6 năm 2019, xảy ra sau khi Bashir bị lật đổ.

Ngay cả sau khi chính phủ chuyển tiếp quân sự-dân sự được thành lập dưới thời Thủ tướng Abdalla Hamdok, căng thẳng trở nên trầm trọng hơn do tình trạng suy thoái của nền kinh tế vẫn chưa bao giờ được khắc phục.

Điều này đã đặt nền móng cho các sự kiện xảy ra vào đầu giờ ngày thứ Hai, khi Hamdok và các nhà lãnh đạo dân sự khác bị bắt giữ và đài truyền hình nhà nước bị thu giữ.

Các nhà phân tích cho rằng, một lý do dẫn đến cuộc đảo chính là các nhà lãnh đạo quân sự của Sudan lo sợ không chỉ mất quyền lực kinh tế và chính trị mà còn cả khả năng bị truy tố. Tuy nhiên, al-Mahdi cho biết đây cũng là “một cuộc đảo chính nghiêm trọng chống lại sự hiện diện của phụ nữ trong xã hội Sudan”.

Mặc dù nhiều khía cạnh của luật Hồi giáo đã bị lật tẩy sau khi Bashir bị loại bỏ, các nhà hoạt động vì phụ nữ cho biết họ đã bị loại khỏi các cuộc đàm phán và kém đại diện trong hoạch định chính sách. Al-Mahdi là một trong bốn phụ nữ duy nhất trong nội các Sudan gồm 25 thành viên, mà bà đổ lỗi một phần cho quân đội và một phần cho nền văn hóa chính trị mà từ trước đến nay đều do nam giới thống trị.

Nadia Nur, cựu cố vấn cho bộ trưởng tài chính Sudan trong chính phủ chuyển tiếp, cho biết: “Tôi không nghĩ rằng sau cuộc cách mạng, phụ nữ được chia sẻ cơ hội công bằng so với nam giới”.

Abdel Fattah Burhan, vị tướng từng là gương mặt của cuộc đảo chính, đã tuyên bố rằng ông sẽ gắn bó với quá trình chuyển đổi sang dân chủ, hứa sẽ làm việc với một chính phủ dân sự kỹ trị và sẽ tổ chức bầu cử trong hai năm.

Tuy nhiên, nhiều người Sudan không tin những lời hứa như vậy, bao gồm hàng chục nghìn người đã biểu tình ở các thành phố trên khắp đất nước trong tuần này. Một cuộc biểu tình lớn sẽ diễn ra ở Khartoum vào thứ Bảy 30/10.

Salah, người muốn tham gia lại phong trào biểu tình mà cô đã giúp truyền cảm hứng, đang bám vào hy vọng rằng sự phản kháng của quần chúng có thể gây áp lực cho giới lãnh đạo quân đội để đảo chính và khôi phục nền dân chủ non trẻ của Sudan.

Hồng Định