Syria: 'Điểm nóng' an ninh mới của thế giới

Một đoàn xe quân sự của Thổ Nhĩ Kỳ hiện diện tại tỉnh Idlib, Syria. Ảnh: ReutersRS

Tranh cãi nổ ra khi Thổ Nhĩ Kỳ có kế hoạch triển khai một chiến dịch quân sự nhắm vào các khu vực do người Kurd kiểm soát với cáo buộc rằng, đây là tổ chức khủng bố có những mối đe dọa tiềm ẩn đối với an ninh của quốc gia này.

Ở phía đối lập, Iran phản ứng gay gắt kế hoạch của Thổ Nhĩ Kỳ và đã điều động quân tiếp viện đến hai khu định cư của người Hồi giáo Shiite ở phía Tây Bắc thành phố Aleppo. Phân tích của giới quan sát cho thấy, động thái này của Iran diễn ra trong bối cảnh Thổ Nhĩ Kỳ chưa có được sự ủng hộ cụ thể của Mỹ để triển khai kế hoạch, trong khi Nga cho thấy những quan điểm, hành động lưỡng lự, không rõ ràng.

Theo giới chuyên gia chính trị quốc tế, lâu nay, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ có những diễn biến tiêu cực làm rạn nứt nghiêm trọng mối quan hệ láng giềng. Theo đó, sự cạnh tranh vị thế khu vực giữa hai nước ngày càng phức tạp hơn với hàng loạt vấn đề liên quan đến Lebanon, Iraq, Yemen, Afghanistan và Syria.

Lâu nay, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ ủng hộ các phe đối lập nhau trong các cuộc nội chiến ở Trung Đông. Đặc biệt, Thổ Nhĩ Kỳ triển khai nhiều hành động cứng rắn truy quét thành viên Đảng Công nhân người Kurd (PKK) và nhiều lần cáo buộc công khai trước quốc tế rằng, Iran là thế lực ngấm ngầm hậu thuẫn cho PKK.

Giới chuyên gia cũng chỉ ra rằng, bất hòa giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Iran có những diễn biến tiêu cực khó “xuống thang” khi Thổ Nhĩ Kỳ ngày càng có những động thái gắn kết hơn với trục các quốc gia Arab - Israel, như một cách thức củng cố sức mạnh liên minh chống Iran.

Trong bầu không khí căng thẳng bao trùm đó, Iran càng đẩy mạnh những phản ứng ngăn chặn Thổ Nhĩ Kỳ can thiệp sâu hơn vào Syria. Chính quyền Iran nhiều lần cảnh báo, Thổ Nhĩ Kỳ có thể sẽ là tác nhân làm trầm trọng thêm bất ổn ở Syria. Các kênh truyền thông của Iran thường chỉ trích sự hiện diện quân sự của Thổ Nhĩ Kỳ ở Syria, đồng thời, cáo buộc lực lượng nổi dậy mang tên Quân đội Quốc gia Syria (SNA) là đồng minh do Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn.

Giới phê bình Iran cũng cho rằng, SNA là một liên minh các nhóm vũ trang đối lập Syria, hoạt động như “lính đánh thuê” hay đội quân ủy nhiệm được Thổ Nhĩ Kỳ sử dụng để tham gia vào xung đột khu vực. Ngược lại, các kênh truyền thông khu vực ủng hộ việc Thổ Nhĩ Kỳ cáo buộc, các nhóm dân quân vũ trang do Iran hậu thuẫn ở Syria là khủng bố.

Giới chuyên gia quốc tế nhìn nhận, trong bối cảnh cạnh tranh căng thẳng với nhiều mối nguy hại có thể trở thành cuộc đối đầu gay gắt giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Iran, vai trò của Nga sẽ có yếu tố mang tính “then chốt”. Song, tiến trình hòa bình Astana 3 bên về Syria gồm Iran, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ được dự báo có những nguy cơ bị suy yếu với những xu hướng tiêu cực từ Iran và Thổ Nhĩ Kỳ. Trong khi đó, Nga tiếp tục duy trì liên lạc với Thổ Nhĩ Kỳ như một cách làm giảm nguy cơ đối đầu giữa quân đội Thổ Nhĩ Kỳ và các lực lượng ở Syria do Iran hậu thuẫn.

Dự kiến, vào cuối tháng 6, vòng đàm phán thứ 18 tiến trình hòa bình Astana 3 bên sẽ được tổ chức. Giới quan sát khu vực cho rằng, hiện nay, vẫn còn quá nhiều nội dung khó nhận định về thực địa đối đầu ở Syria.

Với tính chất phức tạp, nhiều biến động khó lường của khu vực Trung Đông, các bên liên quan có thể sẽ có những động thái mang tính phá vỡ mọi dự báo trước vòng đàm phán. Tuy nhiên, ở góc độ tích cực, vẫn có niềm tin rằng, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tham gia vòng đàm phán này với những cách tiếp cận theo hướng giảm căng thẳng.

Thanh Trúc