Syria hàn gắn quan hệ sau chiến tranh

Nhiều hội nghị của liên đoàn Arab đã diễn ra để bàn về khả năng bình thường hóa quan hệ trở lại với Syria. Những điều này đánh dấu thêm bước tiến ngoại giao của chính quyền Tổng thống Bachar Al-Assad sau 12 năm bị cô lập.

Trong những năm qua, Tehran đã hỗ trợ về mặt quân sự, chính trị và tài chính cho chính quyền Damascus. Iran hiện vẫn có các căn cứ quân sự ở Syria và đặc biệt đã triển khai các tên lửa tại nước này. Tehran cũng hy vọng sẽ được tham gia vào công cuộc tái thiết Syria. Chuyến thăm của nguyên thủ quốc gia Iran diễn ra trong bối cảnh đang có những thay đổi trong khu vực. Iran đã nối lại quan hệ với Saudi Arabia sau nhiều năm công khai đối đầu.

Các nước Arab, nhất là Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất, vốn yểm trợ các lực lượng chống chế độ của Tổng thống Assad, nay cũng đã bình thường hóa bang giao với Syria.

Tổng thống Syria Bashar Assad (bên phải) bắt tay đồng nhiệm Iran Ebrahim Raisi, tại Damascus, ngày 3/5.

Khối Arab tìm cách bình thường hóa quan hệ với Syria

Nhiều quan chức cho biết, vào hôm 1/5, các Bộ trưởng Ngoại giao của những nước Arab đã tổ chức cuộc gặp gỡ mang tính bước ngoặt với người đồng cấp Syria ở Jordan, nhằm thảo luận về cách bình thường hóa quan hệ với Syria.

Đây là cuộc đàm phán đầu tiên giữa Chính phủ Syria và nhiều nước Arab, kể từ khi tư cách thành viên Liên đoàn Arab của Syria bị đình chỉ năm 2011, sau cuộc đàn áp biểu tình của chính quyền Tổng thống Assad. Jordan đã kêu gọi Syria cùng gia nhập những quốc gia Arab trên con đường từng bước chấm dứt xung đột và giải quyết vấn đề về người tị nạn, người bị giam giữ, buôn lậu ma túy và lực lượng dân quân do Iran hậu thuẫn ở Syria.

Theo Bộ Ngoại giao Jordan, trước khi những bộ trưởng của Syria, Ai Cập, Iraq, Saudi Arabia và Jordan ngồi vào bàn đàm phán ở Amman, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Syria - Faisal Mekdad, đã có cuộc gặp gỡ song phương với người đồng cấp Jordan Ayman Safadi để thảo luận về vấn đề người tị nạn, nước uống, an ninh biên giới và cả cuộc chiến chống buôn lậu ma túy.

Từ lâu, Amman đã chiến đấu chống lại những nhóm buôn lậu ma túy có vũ trang từ Syria. Jordan vừa là điểm đến, vừa là tuyến trung chuyển chính đến những quốc gia Vùng Vịnh.

Ngày 1/5, đài truyền hình nhà nước Jordan cho biết, quân đội đã ngăn chặn một hoạt động buôn lậu ma túy từ Syria. Cuộc họp diễn ra 2 tuần, sau sự kiện đàm phán do Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh tổ chức tại Saudi Arabia, với sự tham gia của Ai Cập, Jordan và Iraq. Tuy nhiên, tại sự kiện này, Syria và khối Arab đã không đạt được thỏa thuận về khả năng tái gia nhập Liên đoàn. Các quốc gia Arab và những nước bị ảnh hưởng nặng nề nhất trong cuộc xung đột đang suy tính đến khả năng mời Tổng thống Syria Assad tham dự hội nghị thượng đỉnh của Liên đoàn tổ chức tại Riyadh, ngày 19/5, nhằm thảo luận về tốc độ bình thường hóa quan hệ với chính phủ của ông Assad và những điều kiện cần để Syria được phép quay trở lại Liên đoàn.

Tại cuộc họp ở Jeddah, đã có nhiều nước phản đối dự tính mời ông Assad tham dự hội nghị thượng đỉnh của Liên đoàn Arab. Qatar, Jordan và Kuwait cho rằng, thời điểm bây giờ là quá sớm để Damascus đồng ý đàm phán về một kế hoạch hòa bình.

Giới quan chức cho biết, vào ngày 30/4, ông Ayman Safadi đã có cuộc gặp gỡ với bà Barbara Leaf - Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ chuyên phụ trách về quan hệ Trung Đông. Tuy Mỹ cho biết sẽ không thay đổi định hướng chính sách của họ đối với Chính phủ Syria, quốc gia này vẫn thúc giục khối Arab đòi quyền lợi nếu muốn bình thường hóa với Syria. Đến nay, Mỹ, Pháp vẫn chủ trương trừng phạt Damascus. Nhưng, làm thế nào duy trì đường lối đó khi mà Syria được Nga yểm trợ về quân sự, lại được Iran đỡ đầu và giờ đây lại có thêm tiếng nói trọng lượng khác là Saudi Arabia?

Washington và Paris ý thức được rằng sớm muộn gì Syria cũng sẽ tái nhập khối các quốc gia Arab, do vậy đòi hỏi duy nhất của họ là Damascus trả tự do các tù nhân và tìm giải pháp chính trị chấm dứt khủng hoảng.

Từ khi bắt tay Iran, dưới sự bảo trợ của Trung Quốc, Saudi Arabia khẳng định vai trò trung tâm bàn cờ ngoại giao tại Trung Đông. Vị thế của phương Tây, đứng đầu là Mỹ, tại khu vực càng bị thu hẹp lại trước viễn cảnh Riyadh cùng với Tehran đưa Syria hội nhập trở lại với các nước Vùng Vịnh và khối các quốc gia Arab.

Nga, Iran nỗ lực hòa giải Thổ Nhĩ Kỳ và Syria

Ngày 2/5, các Bộ trưởng Quốc phòng và chỉ huy tình báo Thổ Nhĩ Kỳ, Nga, Iran và Syria đã tổ chức một buổi thảo luận mà Ankara và Moscow mô tả là “đầy tính xây dựng”, nhằm nỗ lực khôi phục quan hệ giữa Ankara và Damascus sau nhiều năm căng thẳng.

Trước đây, Thổ Nhĩ Kỳ đã ủng hộ phe đối lập chính trị và phản đối Tổng thống Syria Assad, đồng thời gửi quân đến vùng Tây Bắc Syria do phiến quân kiểm soát trong thời gian nội chiến. Nga - đồng minh chính của Syria, đang thúc đẩy hòa giải giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Syria, đồng thời yêu cầu Thổ Nhĩ Kỳ rút toàn bộ quân khỏi Syria để khôi phục quan hệ giữa hai bên.

Theo Bộ Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ và Nga, bình thường hóa quan hệ giữa Ankara và Damascus là một trong những chủ đề được thảo luận tại Moscow, với sự tham dự của những đại diện đến từ Nga, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran và Syria. Những biện pháp tăng cường an ninh tại Syria cũng đã được thảo luận.

Nội dung tuyên bố cho thấy, một lần nữa, 4 quốc gia này khẳng định mong muốn bảo vệ sự toàn vẹn lãnh thổ của Syria và tính cần thiết của việc tăng cường nỗ lực để đẩy nhanh quá trình đưa người tị nạn Syria trở về quê hương.

Về phần mình, Bộ Quốc phòng Syria cho biết, nội dung trao đổi tập trung vào việc Thổ Nhĩ Kỳ rút quân khỏi nước này, cũng như mở lại đường cao tốc chiến lược giúp Damascus nối lại thương mại với các nước láng giềng.

Mộc Thạch (Tổng hợp)