Tác giả Nhật Bản Rie Qudan: AI và hành trình sáng tác văn học

Rie Qudan ký tặng sách cho độc giả Hà Nội.

Tại buổi giao lưu với độc giả Hà Nội nhân dịp xuất bản cuốn “Tháp đồng cảm Tokyo” tại Việt Nam, do Trung tâm Giao lưu văn hóa Nhật Bản tại Việt Nam (Quỹ Giao lưu Quốc tế) phối hợp cùng San Hô Books tổ chức, Rie Qudan mặc một chiếc áo dài trắng vẽ hoa văn sen hồng, khiến cô nhìn không khác gì một thiếu nữ Hà Nội.

Độc giả dự sự kiện giao lưu, trò chuyện với nữ nhà văn hầu hết là bạn đọc trẻ, nhiều bạn còn là sinh viên, và cũng có những bạn trong số đó đang ấp ủ giấc mơ viết văn.

Rie Qudan là một trong những gương mặt nổi bật của văn đàn Nhật Bản đương đại, được biết đến rộng rãi với tư cách là tác giả từng đoạt giải thưởng Akutagawa, một trong những giải thưởng văn học danh giá nhất của Nhật Bản.

Rie Qudan trò chuyện với độc giả.

Cô được đánh giá cao bởi cách kể chuyện độc đáo, xuất phát từ khả năng quan sát xã hội bằng con mắt sắc bén. Thế giới mà cô khắc họa thường tồn tại sự căng thẳng ẩn sau giọng văn điềm tĩnh, với những tầng sâu cô đơn và cảm xúc đa lớp được khơi lên từ những chi tiết rất đời thường, từ đó đem đến cho độc giả những khám phá và đồng cảm mạnh mẽ. Dù mới chỉ là cây bút trẻ, Rie Qudan đã nhanh chóng trở thành nhà văn tiềm năng mở ra những chân trời mới cho văn học Nhật Bản đương đại.

“Tháp đồng cảm Tokyo” chính là cuốn sách từng giành giải Akutagawa, và cũng gây xôn xao văn đàn Nhật Bản khi tác giả Rie Qudan cho biết, cô đã sử dụng khoảng 5% nội dung từ trí tuệ nhân tạo (AI) trong quá trình sáng tác.

“Tháp đồng cảm Tokyo” lấy bối cảnh ở thành phố Tokyo, Nhật Bản, là tác phẩm khắc họa tinh tế những giao động giữa đời sống cá nhân và những gãy nứt của xã hội hiện đại. Tác phẩm gợi mở về khoảng cách vô hình giữa con người với con người, về những ranh giới âm thầm hình thành trong giao tiếp, và về khả năng của sự đồng cảm trong một thế giới ngày càng phức tạp.

Rất đông độc giả trẻ đến dự buổi giao lưu.

Tác phẩm xoay quanh cuộc sống của nữ kiến trúc sư Sara Machina, cô từng là nạn nhân của tội phạm bạo lực. Sara được giao thiết kế tòa tháp dành riêng cho tội phạm bị kết án. Tòa tháp là biểu tượng cho tinh thần nhân đạo của xã hội Nhật Bản khi giam giữ các tội phạm bằng sự cảm thông, cho họ cuộc sống tương đối thoải mái.

Ban giám khảo Giải Akutagawa gọi đây là tác phẩm “vượt qua ranh giới thể loại”, vừa là tiểu thuyết, vừa là thí nghiệm ngôn ngữ và triết học về thời đại AI. Còn độc giả phương Tây thì xem nó như một lời tiên tri lạnh lùng về xã hội - nơi con người dần mất khả năng hiểu nhau ngay cả khi ngôn ngữ vẫn còn nguyên vẹn.

Chia sẻ về quá trình sử dụng AI trong sáng tác của mình, Rie Qudan cho biết, con số 5% AI sáng tác trong cuốn “Tháp đồng cảm Tokyo” chỉ hoàn toàn là ước lượng cảm tính của cô, và cô không ngờ điều này đã thu hút sự quan tâm của mọi người nhiều đến thế.

Trong cuốn sách, Rie Qudan từng dùng ChatGPT để đặt tên cho tòa tháp và được gợi ý 7 cái tên, nhưng cuối cùng không dùng. Nữ tác giả cũng cho biết, đôi khi cô yêu cầu AI xuất ra một đoạn văn mà cô mong muốn, nếu không hài lòng, cô sẽ yêu cầu AI làm lại.

Rie Qudan cũng chia sẻ, cô được đặt hàng một dự án sáng tác truyện ngắn “Mưa bóng mây”, có sử dụng 95% kết quả của AI. “Sau khi đóng dự án này lại, ở phần tổng kết, chúng tôi đi đến kết luận rằng công cụ AI chưa thể vượt qua giới hạn trong lĩnh vực sáng tác, tức là 100% AI. Có rất nhiều cách giải thích, nhưng nguyên nhân mấu chốt là AI không có ham muốn sáng tác nội tại như con người” - tác giả chia sẻ.

Theo Rie Qudan, con người có rất nhiều ham muốn, nhưng ham muốn sáng tác là một dạng rất khác, chừng nào người ta chưa phân tích được quá trình ham muốn sáng tác của con người thì AI vẫn chưa thể vượt qua giới hạn trong lĩnh vực sáng tác văn học và nghệ thuật. “Khi nào phân tích được quá trình sáng tác của con người và đưa mô hình vào AI, AI bắt đầu có ham muốn nội tại, tự nhiên thích sáng tác đó thì mới 100% tự sáng tác được” - nữ tác giả phân tích.

Rie Qudan cũng cho rằng, theo cô AI không làm mất đi bản sắc của người viết, mà với cô, AI giúp cô hiểu bản thân mình hơn, hiểu mình muốn gì trong công việc viết lách, điều mà khi viết thường ít tác giả để ý. Hiện tại, có nhiều nhà văn có xu hướng sử dụng AI trong sáng tác và không bị mất đi sáng tác cá nhân.

Làm việc với AI, Rie Qudan cũng cảm thấy thoải mái hơn khi được phục vụ bất kỳ khi nào mình cần, và không phải giữ ý, không phải lựa chọn ngôn ngữ khi giao tiếp, được trao đổi thoải mái và thẳng thắn, và có nhiều cơ hội nhìn sâu vào bên trong mình hơn. Đó là những ưu thế của AI trong sáng tác mà một số nhà văn hiện nay ưa chuộng.

Tuy nhiên, với Rie Qudan, AI vẫn chỉ là một công cụ hữu ích trong quá trình sáng tác. AI không thể thay thế được những ham muốn nội tại của con người, như ham muốn sáng tác, ham muốn được thừa nhận…, những yếu tố góp phần làm nên bản sắc của người cầm bút” - Rie Qudan nói.

LINH KHÁNH