Tắc mặt bằng, tuyến cao tốc Chợ Mới-Bắc Kạn có nguy cơ 'vỡ tiến độ'

Lãnh đạo xã Thanh Thịnh (Thái Nguyên) lập tổ công tác đến từng gia đình vận động nhận tiền đền bù, bàn giao mặt bằng để tăng tốc tiến độ dự án.

Mặc dù vậy, do nhiều nguyên nhân, sau 6 tháng khởi công, mốc tiến độ bàn giao mặt bằng liên tục bị đẩy lùi, phạm vi giải phóng mặt bằng được bàn giao theo dạng “xôi đỗ”, ảnh hưởng nghiêm trọng đến kế hoạch tổ chức thi công, khiến dự án có nguy cơ “vỡ tiến độ”,…

Nan giải phương án bồi thường

Theo con đường đất nhỏ hẹp, lầy lội, chúng tôi tìm vào gia đình ông Hà Quảng Trọng và bà Triệu Thị Mới ở thôn Khuổi Tai (xã Thanh Thịnh, Thái Nguyên). Trong khoảng sân nhỏ phía trước ngôi nhà gỗ khá chắc chắn, ông Trọng bày tỏ, cả gia đình nhà ông có diện tích khoảng 1ha, gồm 4 hộ (gia đình ông, hai người con đã ra ở riêng cùng gia đình một người chị), phần lớn diện tích trong diện di dời để phục vụ thi công dự án đường cao tốc Chợ Mới-Bắc Kạn. Cả 4 gia đình đều chấp hành tốt chủ trương của Nhà nước, khi cán bộ đến làm việc, kiểm đếm diện tích đất nhà, vườn tược và vật kiến trúc, gia đình đã đồng thuận bàn giao mặt bằng cho dự án.

Ông Hà Quảng Trọng (thôn Khuổi Tai, xã Thanh Thịnh, Thái Nguyên) trình bày lý do gia đình chưa di dời, bàn giao diện tích mặt bằng cho Nhà nước.

Trên cơ sở làm việc, thống nhất với cơ quan chức năng địa phương, gia đình ông đã nhận 2 đợt bồi thường: đợt 1 nhận 3,4 tỷ đồng, đợt 2 nhận thêm 132 triệu đồng (chi phí bổ sung theo đơn giá mới). Tuy nhiên, khi nhận được quyết định đền bù của chính quyền địa phương, vợ chồng ông Trọng thắc mắc vì một số hạng mục không phải của gia đình, một số hạng mục chi phí đền bù quá thấp, cây cối thống kê không chính xác…; do đó, ông đã khiếu nại và chờ đợi phương án giải quyết thấu đáo hơn. “Vườn quế nhà tôi trồng đã lâu, cây lớn rồi nhưng thống kê lại ghi cây mới trồng, tường vách ngăn toóc-xi chỉ được áp giá 49.000đồng/m2, phần tường ngôi nhà đền bù ở mức 2,3 triệu đồng, quá thấp so thực tế, chưa đủ để tôi làm lại một bức vách”, ông Trọng bức xúc.

Do công địa bàn giao không liền mạch, các nhà thầu chỉ thi công được hạng mục cầu, cào bóc lớp hữu cơ nền đường…

Kỹ sư Nguyễn Mạnh Tuyển, cán bộ phụ trách kỹ thuật thi công thuộc nhà thầu Công ty cổ phần Quản lý và xây dựng đường bộ Khánh Hòa cho biết, theo thiết kế, phạm vi đất giải tỏa của nhà ông Trọng nằm ở vị trí “cuống họng” phân đoạn km2-km8+600 do đơn vị đảm trách. Đây là hạng mục hầm chui ở vị trí km2+550 trên tuyến cao tốc Chợ Mới-Bắc Kạn. Không có mặt bằng để triển khai hạng mục hầm chui, đơn vị không thể đưa máy móc vào đào đắp đồng loạt nền đường.

Hiện nay, đơn vị mới được bàn giao khoảng 5km, thực tế thi công được khoảng 3km. Theo kế hoạch ban đầu, nếu mặt bằng thuận lợi, giá trị thực hiện của đơn vị có thể đạt 30 tỷ đồng/tháng nhưng do chậm bàn giao, sản lượng được điều chỉnh giảm còn 15 tỷ đồng/tháng, thực tế cuối cùng chỉ đạt 3 tỷ đồng/tháng.

Đây chỉ là 1 trong số rất nhiều trường hợp gặp vướng mắc về giải phóng mặt bằng thi công dự án đường cao tốc Chợ Mới-Bắc Kạn. Theo báo cáo của chủ đầu tư (Ban Quản lý dự án 2-Bộ Xây dựng), tính đến ngày 10/9/2025, các cơ quan, đơn vị đã phê duyệt phương án bồi thường cho 1.624 hộ, tương ứng hơn 554 tỷ đồng; 1.519 hộ đã nhận tiền bồi thường, tương ứng hơn 480 tỷ đồng; 105 hộ chưa nhận tiền bồi thường, tương ứng hơn 74 tỷ đồng.

Nhà thầu huy động nhân lực, thiết bị lên công trường nhưng chỉ thi công cầm chừng do vướng mặt bằng.

Phương án phê duyệt ban đầu, kinh phí giải phóng mặt bằng dự án khoảng 570 tỷ đồng. Trong quá trình triển khai, do một số nguyên nhân khách quan, chi phí này tăng thêm 208 tỷ đồng. Trước tình thế cấp bách, chủ đầu tư đã linh hoạt, nhanh chóng thực hiện các thủ tục, trình cấp có thẩm quyền phê duyệt điều chỉnh cơ cấu tổng mức đầu tư dự án. Đến nay, kinh phí phát sinh đã được bố trí, chuyển về tài khoản địa phương, sẵn sàng nguồn lực phục vụ giải phóng mặt bằng của địa phương.

Phấn đấu bàn giao toàn bộ mặt bằng trong tháng 9

Theo đánh giá chung, công tác giải phóng mặt bằng cho dự án đang bị “trượt” rất xa so mốc tiến độ theo yêu cầu của Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Nguyên Nguyễn Thị Loan cũng như tiến độ kế hoạch. Vấn đề tồn tại nằm chủ yếu trên địa bàn xã Thanh Thịnh, người dân chưa đồng thuận với phương án đền bù (đơn giá thấp, chưa hoàn thiện đủ cơ chế bồi thường); chưa hoàn thành khu tái định cư tập trung cho người dân, các hộ tự lo tái định cư chưa tìm được đất tái định cư mới phù hợp; việc di dời công trình hạ tầng kỹ thuật (đường điện, viễn thông, trạm biến áp) còn chậm.

Ông Mạc Văn Nghiệp, Giám đốc điều hành dự án (Ban Quản lý dự án 2) đánh giá, đến nay, địa phương đã bàn giao 24,5km (đạt khoảng 85%) trên tổng chiều dài 28,8km; theo diện tích đạt khoảng 180ha (gần 70%). Trên thực tế, diện tích mặt bằng đủ điều kiện tổ chức thi công chỉ được khoảng 8km, chia thành 16 đoạn nhỏ lẻ. Trong 12 vị trí chủ đầu tư đề nghị địa phương ưu tiên dồn lực giải phóng mặt bằng trước, hiện còn 1 vị trí (cầu Sông Cầu) vẫn chưa được bàn giao.

Dự án trọng điểm này đang đối diện hàng loạt thách thức, sản lượng thi công đạt chưa đầy 1% giá trị hợp đồng và chậm hơn 1,4% so kế hoạch được lập; công suất thi công theo tiến độ chỉ đạt khoảng 28%.

Tuy diện tích mặt bằng còn lại không lớn, nhưng nằm rải rác kiểu “xôi đỗ”, rất khó thi công đồng loạt, các vị trí chưa giải tỏa được đều nằm trong diện tồn đọng rất khó giải quyết. Do không có đường tiếp cận, thời điểm bàn giao mặt bằng rơi đúng vào cao điểm mùa mưa (tháng 6/2025), dự án trọng điểm này hiện đang phải đối diện với hàng loạt thách thức, sản lượng thi công mới đạt hơn 23 tỷ đồng, chưa đầy 1% giá trị hợp đồng và chậm hơn 1,4% so kế hoạch được lập; công suất thi công theo tiến độ chỉ đạt khoảng 28%. Trên công địa được bàn giao, các nhà thầu đành tập trung thi công các hạng mục cầu, cào bóc lớp hữu cơ nền đường,…

Theo bà Lê Thị Thu Hà (Chi nhánh Trung tâm Quỹ đất khu vực VI-Thái Nguyên), trên địa bàn thời gian qua nhiều lần giải tỏa mặt bằng cho các dự án khu công nghiệp. Ngoài chính sách chung, nhà đầu tư khu công nghiệp thường có cơ chế hỗ trợ thêm người dân, còn dự án đường cao tốc này thuộc danh mục đầu tư công, không thể có thỏa thuận riêng, tiền bù người dân nhận được luôn thấp hơn. Một số người dân tuy đồng ý giao đất nhưng yêu cầu tính toán bổ sung chi phí khác liên quan tài sản trên đất; một số hộ dân được đền bù cả đất thổ cư và đất ruộng, do cơ chế đền bù đất thổ cư còn vướng nên chờ xử lý dứt điểm toàn bộ mới đồng ý giao đất ruộng.

Nếu bàn giao sớm mặt bằng, trong tháng 9, các đơn vị thi công phấn đấu đạt sản lượng 100 tỷ đồng và tăng dần theo từng tháng.

Ông Phan Đức Luận, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Thanh Thịnh cho biết: "Do giải phóng mặt bằng bị “lụt tiến độ”, gần đây, xã đã thành lập 4 tổ công tác liên tục làm việc với các hộ dân để vận động sớm di dời tài sản, bàn giao mặt bằng cho dự án. Tổ công tác mới được lập ngày 19/8 vừa qua, trực tiếp do tôi phụ trách, “đến từng ngõ, gõ từng nhà”, thỏa thuận với người dân phương án bồi thường trên tinh thần hợp tình, hợp lý, đúng quy định pháp luật.

Các vướng mắc đã được rà soát, tổng hợp và phân loại thành từng nhóm vấn đề để đối thoại hoặc trả lời người dân bằng văn bản cụ thể. Chúng tôi đang nỗ lực tối đa xử lý vướng mắc để bàn giao toàn bộ mặt bằng trong tháng 9 cho chủ đầu tư, nhà thầu. Trường hợp hộ ông Hà Quảng Trọng, trong chiều 10/9, tổ công tác đã đến làm việc, thống nhất lại các hạng mục bị thiếu và gia đình ông Trọng đã đồng thuận nhận tiền, bàn giao mặt bằng".

Theo phản ánh của một số hộ dân xã Thanh Thịnh, họ nhận được nhiều quyết định đền bù vào các thời điểm khác nhau (có nhà nhận được 5-7 quyết định ở cùng một phạm vi tài sản), nên rất bối rối không hiểu quyết định nào có giá trị pháp lý, nên nảy sinh tâm lý chờ đợi chính quyền chốt phương án giải quyết cuối cùng.

Hoặc ở xã Thanh Mai, đại diện chủ đầu tư cho hay, có khoảng 4ha đất thu hồi thuộc phạm vi rừng tự nhiên, chính quyền địa phương không tuân thủ đầy đủ quy trình, chưa thực hiện thủ tục đấu giá khai thác rừng nhưng đã bàn giao, nhà thầu không dám tiếp cận công địa khai thác, thi công vì như vậy là vi phạm pháp luật.

Các đơn vị thi công đang tìm mọi cách xốc lại tiến độ, phấn đấu hoàn thành phần nền đường trong tháng 6/2026 để chuyển sang thi công lớp móng mặt, đáp ứng tiến độ cơ bản hoàn thành trong năm 2026.

Qua khảo sát thực tế dự án, chúng tôi nhận thấy, tuy chính quyền địa phương đã bắt tay vào cuộc khá quyết liệt, song quy trình làm việc, xử lý không khoa học, có phần cứng nhắc, thiếu linh hoạt, chủ động đề xuất cấp có thẩm quyền cơ chế đặc thù giúp nhanh chóng giải tỏa mặt bằng

Giám đốc điều hành dự án Mạc Văn Nghiệp cho biết, vấn đề đáng lo nhất tại dự án là khối lượng đào đất khá lớn (khoảng 12 triệu m3), kế hoạch ban đầu sẽ thực hiện đào đất từ tháng 3/2025 và dự kiến phải sau khoảng 1 năm mới hoàn thành. Tuy nhiên, do vướng mắc mặt bằng, khiến thời gian thi công hạng mục bị bó hẹp hết dư địa, dự án bị chậm tiến độ là rất khó tránh khỏi.

Các đơn vị thi công đang tìm mọi cách xốc lại tiến độ, phấn đấu hoàn thành phần nền đường trong tháng 6/2026 để chuyển sang thi công lớp móng mặt, đáp ứng tiến độ cơ bản hoàn thành trong năm 2026. Nếu bàn giao sớm mặt bằng, trong tháng 9, các đơn vị thi công phấn đấu đạt sản lượng 100 tỷ đồng, tháng 10 đạt 250 tỷ đồng, tháng 11 đạt 450 tỷ đồng, tháng 12 đạt khoảng 580 tỷ đồng.

Để bám sát được khung tiến độ này, lãnh đạo Ban Điều hành dự án đã kiến nghị Bộ Xây dựng báo cáo Ban Chỉ đạo các công trình, dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm ngành giao thông vận tải chỉ đạo cơ quan có thẩm quyền tại địa phương chỉ đạo đơn vị, lực lượng chức năng tháo gỡ khó khăn, đẩy nhanh hoàn thiện hồ sơ trình thẩm định phương án bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng, phấn đấu bàn giao toàn bộ mặt bằng, di chuyển công trình công cộng trong tháng 9/2025, di chuyển đường điện cao thế trong tháng 12/2025 và đẩy nhanh xây dựng khu tái định cư.

Bên cạnh đó, đẩy nhanh việc xây dựng khu tái định cư để người dân sớm có chỗ ở mới, bảo đảm người dân yên tâm bàn giao đất cho đơn vị thực hiện dự án; có giải pháp tháo gỡ khó khăn về bố trí bãi đổ thải cho dự án, kiến nghị áp dụng cơ chế thu hồi-giao đất tương tự tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn áp dụng cho tuyến cao tốc Đồng Đăng-Trà Lĩnh...

QUANG HƯNG-TUẤN SƠN