Tác nghiệp trong lửa đạn và ký ức của phóng viên chiến trường Nghiêm Sỹ Thái

Nhà báo Nghiêm Sỹ Thái nhận bản sao cuốn nhật ký được phía Hoa Kỳ trao lại

Tôi biết đến ông - một phóng viên chiến trường kỳ cựu, nguyên Trưởng Phân xã Thông tấn xã Giải phóng Thừa Thiên - Huế, nguyên Trưởng Phân xã Lâm Đồng, qua câu chuyện xúc động về cuốn nhật ký của ông - bất ngờ trở về sau khi thất lạc suốt gần 60 năm. Đó là kỷ vật quý giá đã theo ông suốt những năm tháng tác nghiệp giữa bom đạn khốc liệt, trước khi bị lính Mỹ thu giữ trong một trận đánh cuối năm 1967 tại chiến khu tỉnh Thừa Thiên. Và rồi, ngày 17/4 vừa qua, phía Hoa Kỳ đã bàn giao các kỷ vật trong chiến tranh cho các cựu chiến binh, cuốn nhật ký ấy đã được trao trả lại cho chính chủ nhân của nó.

Hồi tưởng lại những năm tháng tuổi trẻ sống và viết giữa chiến trường, trong ông vẫn nguyên vẹn những hình ảnh hào hùng của một thế hệ cầm bút ra trận. Đó là những ngày của tháng 5/1965, cả nước bừng bừng khí thế “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”. Ông cùng với 12 sinh viên ngữ văn ưu tú khác của Đại học Tổng hợp Hà Nội được Việt Nam Thông tấn xã tuyển chọn để kịp thời tăng cường lực lượng phóng viên cho chiến trường miền Nam. Biết rõ phía trước là bom đạn, là ranh giới mong manh giữa sự sống và cái chết, nhưng với người thanh niên tuổi đôi mươi ấy, lý tưởng cách mạng, khát vọng độc lập, tự do cao hơn tất thảy. “Bước chân vào chiến trường có thể không trở về. Nhưng với chúng tôi, đó là niềm vinh dự, là cơ hội để được góp phần nhỏ bé của mình vào cuộc chiến đấu vĩ đại của dân tộc”, ông Thái nói.

Sau khi được đặc cách tốt nghiệp, những sinh viên ưu tú này được huấn luyện cấp tốc trong 3 tháng về nghiệp vụ báo chí. Riêng ông xin học thêm 2 tháng kỹ năng nhiếp ảnh để có thể tự tay ghi lại những khoảnh khắc ác liệt, sống động, chân thực của chiến tranh. Đầu năm 1966, họ hăng hái lên đường vào chiến trường và được phân công về các phân xã TTXVN từ Trị Thiên cho đến Cà Mau. Đó là hành trình của những chàng trai tuổi đôi mươi ra đi với lòng phơi phới, mang trong tim ngọn lửa yêu nước nồng nàn, trách nhiệm của người làm báo trong thời chiến, háo hức được góp sức mình nơi tuyến đầu kháng chiến.

Nhà báo Nghiêm Sỹ Thái được phân công tác tại chiến trường Trị Thiên, thuộc Khu 5 - Trung Trung Bộ. Một cuốn sổ tay, một chiếc máy ảnh và một tinh thần thép là hành trang giản dị đã cùng ông xông pha nơi chiến trường ác liệt. Không ngại hiểm nguy, kiên cường bám sát trận địa, ông đã kịp thời ghi lại nhiều khoảnh khắc lịch sử, truyền tải những dòng tin nóng hổi từ chiến trường ra hậu phương. “Một chiếc máy ảnh và cuốn sổ ghi chép, chẳng có súng đạn nhưng xông xáo, dũng cảm như lính chiến” là hình ảnh quen thuộc mà nhiều đồng nghiệp vẫn nhớ về ông.

Trong hàng trăm bức ảnh từng chụp ở chiến trường, ông nhớ nhất bức ảnh chụp Tiểu đoàn trưởng Nguyễn Văn Thỏa cùng với một chiến sĩ trẻ quân giải phóng nở nụ cười chiến thắng, trên vai là những khẩu tiểu liên mang nhãn hiệu U.S.A vừa thu được, tại mặt trận TP Huế vào mùa xuân năm 1968. Đó là nụ cười của niềm tin, của chiến thắng, của tinh thần không gì khuất phục được. Hay như loạt ảnh ghi lại sinh viên Huế tham gia cách mạng; đồng bào Huế đổ ra đường đón chào quân giải phóng; hay cảnh một khẩu đội DKZ bắn cháy 3 tàu Mỹ trên sông Hương... Đặc biệt, loạt ảnh về sự kiện bắn rơi trực thăng chiến đấu UH1H và bắt sống 3 phi công Mỹ ở vùng A Lưới vào năm 1970 đã gây tiếng vang lớn. Với ông, đó là tin quý hơn vàng. "Chụp được ảnh phi công Mỹ bị bắt sống là điều mà mọi phóng viên chiến trường đều mơ ước”.

Suốt những năm tháng tác nghiệp giữa lửa đạn, không ít lần ông đã đối mặt với cửa tử. “Tôi đã 4 lần thoát chết trong gang tấc”, ông nói. Thế nhưng, ông chưa bao giờ lùi bước, luôn kiên cường bám sát chiến trường, đồng hành cùng bộ đội, ghi lại những dòng tin, hình ảnh nóng hổi, sống động nhất, góp phần cổ vũ tinh thần yêu nước, khơi dậy ý chí chiến đấu và niềm tin tất thắng của quân và dân ta.

Gần 60 năm trôi qua kể từ ngày rời giảng đường để bước vào chiến trường, nhà báo Nghiêm Sỹ Thái, ở tuổi 83, vẫn giữ trọn vẹn ký ức của một thời “sống để viết”. Những câu chuyện ông kể không chỉ là hồi ức của riêng ông, mà còn là lát cắt sống động về bản lĩnh, lý tưởng và cốt cách của một thế hệ phóng viên chiến trường dũng cảm. Những người dấn thân vì lý tưởng lớn, không ngại hy sinh để hoàn thành sứ mệnh của người làm báo cách mạng.

NHẬT QUỲNH