Tắc thở vì đốt rác lộ thiên

Thực trạng đáng báo động

Chiều muộn ngày 10/11, phố Miêu Nha, đoạn trước khu chung cư Dream Town, thuộc địa phận phường Tây Mỗ, quận Nam Từ Liêm, TP Hà Nội nhộn nhịp người qua lại. Nơi đây vốn “nổi tiếng” là một “điểm đen” ùn tắc giao thông do lưu lượng người và phương tiện quá lớn, nay lại “gánh” thêm một “kiếp nạn” nữa, đó là tình trạng đốt rác lộ thiên bừa bãi.

Ngay ven đường, một đống lửa lớn bùng lên dữ dội, cùng với đó là cột khói đen nghi ngút khiến ai nấy đi qua đều như muốn tắc thở. Vừa phải vật lộn để thoát khỏi đám đông phương tiện, lại vừa phải cố nhịn thở để không hít trúng làn khói đen bốc lên từ đám cháy, khiến mọi người không giấu được nét mặt căng thẳng, tìm mọi cách đi thật nhanh.

Điểm đốt rác lộ thiên tại xã Liên Hiệp, huyện Phúc Thọ. Ảnh: Quý Nguyễn

Điều đáng nói, tình trạng đốt rác lộ thiên ở khu vực trên đã xuất hiện và kéo dài suốt một thời gian dài. Người dân bức xúc phản ánh, các cơ quan truyền thông cũng lên tiếng nhưng tình trạng này vẫn chưa có hồi kết. Đã có thời gian, người dân nơi đây vui mừng khi thấy xe ủi xuất hiện, ủi đi toàn bộ bãi rác tự phát lưu cữu cũng là địa điểm đốt rác thường xuyên tại đây. Thế nhưng, chỉ một thời gian ngắn sau đó, tình trạng đốt rác xuất hiện trở lại, ngay cạnh bãi rác trước đó vừa mới dọn sạch.

Vấn nạn đốt rác lộ thiên ở phố Miêu Nha chỉ là một trong vô vàn các “điểm đen” đốt rác xuất hiện tràn lan tại nhiều địa phương của TP Hà Nội nói riêng và của nhiều tỉnh, TP trên cả nước nói chung. Khói đen nghi ngút không chỉ gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng mà còn đặt ra câu hỏi nhức nhối: trách nhiệm ngăn chặn vấn nạn này thuộc về ai? địa phương, đơn vị thu gom rác hay chính ý thức của mỗi người dân?

Mỗi năm, cả nước ghi nhận hàng trăm vụ cháy rác thải, gây thiệt hại không nhỏ về tài sản và sức khỏe con người. Các chuyên gia môi trường cho biết, việc đốt rác thải sinh hoạt, đặc biệt là rác thải nhựa, giải phóng ra môi trường một lượng lớn chất độc hại, gây ô nhiễm không khí, đất và nước. Đây là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến các bệnh về hô hấp, tim mạch, thậm chí là ung thư.

Bài toán trách nhiệm

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng đốt rác tràn lan được chỉ ra từ nhiều phía. Đầu tiên phải kể đến ý thức của một bộ phận người dân còn kém, chưa nhận thức được tác hại của việc đốt rác đối với môi trường và sức khỏe. Thói quen tiện đâu vứt đó, lười phân loại rác tại nguồn vẫn còn tồn tại dai dẳng. Bên cạnh đó, hệ thống thu gom rác thải ở một số nơi chưa thực sự hiệu quả, xe thu gom không đến đúng giờ, rác tồn đọng lâu ngày, gây mùi hôi thối, dẫn đến việc người dân tự ý đốt rác để "giải quyết nhanh gọn".

Phía các công ty vệ sinh môi trường đô thị cho rằng, khó khăn lớn nhất trong việc quản lý rác thải hiện nay là ý thức người dân. Nhiều người vẫn chưa có thói quen phân loại rác tại nguồn, vứt rác bừa bãi, gây khó khăn cho công tác thu gom và xử lý. Ngoài ra, việc thiếu kinh phí đầu tư cho hạ tầng xử lý rác thải hiện đại, cùng với chế tài xử phạt chưa đủ sức răn đe cũng là những nguyên nhân khiến tình trạng đốt rác chưa được kiểm soát triệt để.

Vậy, trách nhiệm ngăn chặn vấn nạn đốt rác thuộc về ai? Theo các chuyên gia, đây là trách nhiệm chung của cả cộng đồng, nhưng mỗi bên liên quan đều có vai trò và trách nhiệm cụ thể. Đầu tiên là trách nhiệm của chính quyền địa phương. Đây cũng là cơ quan đóng vai trò chủ đạo trong việc quản lý Nhà nước về vệ sinh môi trường. Địa phương cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho người dân về tác hại của việc đốt rác, hướng dẫn người dân phân loại rác tại nguồn. Đồng thời, cần đầu tư, hoàn thiện hệ thống thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải hiện đại, bảo đảm vệ sinh môi trường, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.

Để nâng cao hiệu quả giám sát, nhiều địa phương đã triển khai lắp đặt camera giám sát tại các điểm nóng về vấn nạn đốt rác. Ví dụ, tại Long An, hệ thống camera giúp cơ quan chức năng nhanh chóng phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm. Việc sử dụng công nghệ không chỉ giúp giảm tình trạng đốt rác mà còn hỗ trợ quản lý hiệu quả các điểm tập kết rác. Đối với các cơ quan thu gom rác, cần nâng cao chất lượng dịch vụ, bảo đảm thu gom rác đúng tiến độ, đúng quy trình. Đào tạo, bồi dưỡng kiến thức cho công nhân vệ sinh về phân loại, xử lý rác thải cũng là một yêu cầu quan trọng. Cần có sự phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương trong công tác tuyên truyền, vận động người dân.

Mỗi người cần tự giác phân loại rác tại nguồn, bỏ rác đúng nơi quy định, tuyệt đối không đốt rác. Chỉ khi nào mỗi người dân đều có ý thức bảo vệ môi trường thì vấn nạn đốt rác mới có thể được giải quyết triệt để. Để giải quyết triệt để vấn nạn đốt rác, cần có sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía. Cần đẩy mạnh xã hội hóa công tác thu gom, xử lý rác thải, khuyến khích các DN đầu tư vào lĩnh vực này. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu, áp dụng các công nghệ xử lý rác thải hiện đại, thân thiện với môi trường. Xây dựng các mô hình điểm về quản lý rác thải hiệu quả để nhân rộng. Quan trọng nhất, cần tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức của người dân về bảo vệ môi trường, hình thành văn hóa phân loại rác tại nguồn.

Đứng trên góc độ pháp lý, luật sư Bùi Đình Ứng - Đoàn luật sư TP Hà Nội cho rằng, để giảm thiểu hành vi đốt rác, cần có các biện pháp xử phạt mạnh tay với những cá nhân vi phạm. Chính quyền địa phương có thể kết hợp với các cơ quan chức năng để tăng cường giám sát và xử phạt, nhằm tạo sự răn đe đối với người dân. Ví dụ, đối với các trường hợp đốt rác trong khu dân cư, người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính và truy cứu trách nhiệm theo quy định pháp luật. Cũng theo luật sư Bùi Đình Ứng, ngoài những đối tượng trực tiếp thực hiện hành vi đốt rác trái phép thì cũng cần có chế tài đối với các cơ quan, đơn vị có trách nhiệm trong công tác quản lý Nhà nước, kiểm tra, kiểm soát địa bàn nơi để xảy ra nạn đốt rác bừa bãi. “Chính quyền địa phương để xảy ra tình trạng đốt rác trên địa bàn hoặc các đơn vị thu gom, vận chuyển rác để xảy ra tình trạng đốt rác tại các điểm thu gom, tập kết rác của mình cũng phải chịu trách nhiệm về vấn đề này” – luật sư Bùi Đình Ứng nhận định.

Nguyễn Quý