Tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng xanh, bền vững

Khu vực kinh tế tư nhân đóng góp khoảng 51% GDP, hơn 30% thu ngân sách và tạo việc làm cho 82% lao động. Ảnh: ST

Tăng trưởng vẫn phụ thuộc nhiều vào vốn và lao động

Giai đoạn 2021-2025, trong bối cảnh đại dịch, xung đột địa chính trị và suy thoái kinh tế toàn cầu, Việt Nam vẫn ghi nhận những kết quả quan trọng trong triển khai Kế hoạch tái cơ cấu nền kinh tế.

Đến nay, 84,3% (86/102) nhiệm vụ Chính phủ đặt ra đã hoàn thành. Các lĩnh vực trọng tâm được thúc đẩy: Đầu tư công cải cách mạnh mẽ, giải ngân đạt bình quân 94,3% kế hoạch, góp phần thúc đẩy tăng trưởng; cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước, ngân sách và hệ thống tín dụng từng bước chặt chẽ, minh bạch hơn; hệ thống đơn vị sự nghiệp công lập được tinh gọn.

Khu vực kinh tế tư nhân tiếp tục là động lực quan trọng, đóng góp khoảng 51% GDP, hơn 30% thu ngân sách và tạo việc làm cho 82% lao động. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực, hạ tầng giao thông - đô thị - số được đầu tư mạnh mẽ, thúc đẩy liên kết vùng và phát huy vai trò các cực tăng trưởng.

Tuy nhiên, trên bình diện tổng thể, việc tái cơ cấu nền kinh tế vẫn còn nhiều “mảng tối”. Trong 27 chỉ tiêu đặt ra, chỉ có 10 chỉ tiêu dự kiến đạt, 9 chỉ tiêu khó đạt và 4 chỉ tiêu không thể hoàn thành.

Theo Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội, mô hình tăng trưởng nước ta chậm chuyển đổi, vẫn chủ yếu dựa vào vốn và lao động, trong khi các động lực bền vững như đổi mới sáng tạo, khoa học - công nghệ, kinh tế tri thức đóng góp còn hạn chế, khiến mô hình tăng trưởng khó chuyển dịch theo chiều sâu, tiềm ẩn nguy cơ mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình.

Năng suất lao động bình quân giai đoạn 2021-2025 chỉ đạt 5,24%/năm, thấp hơn mục tiêu 6,5% và thấp hơn đáng kể so với nhiều nước trong khu vực. Tỷ lệ nội địa hóa ở mức thấp (khoảng 36,6%), cho thấy doanh nghiệp trong nước vẫn chưa tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu. Thị trường tài chính tiềm ẩn rủi ro, trong đó nợ xấu chủ yếu tập trung ở lĩnh vực bất động sản và xây dựng.

Định hình các động lực tăng trưởng mới cho giai đoạn 2026-2030

Để hoàn thành các mục tiêu còn lại trong năm 2025 và chuẩn bị cho giai đoạn 2026-2030, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng, trong bối cảnh kinh tế thế giới còn nhiều bất định, Việt Nam cần tiếp tục củng cố ổn định vĩ mô, đảm bảo các cân đối lớn, duy trì dư địa chính sách, đồng thời đẩy mạnh cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng xanh, số và bền vững.

Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc nhấn mạnh, Chính phủ sẽ tiếp tục hoàn thiện thể chế, tháo gỡ rào cản pháp lý, đẩy nhanh tiến độ các chương trình tái cơ cấu, nhất là đầu tư công và doanh nghiệp nhà nước. Mục tiêu là phấn đấu giải ngân 100% kế hoạch vốn đầu tư công năm 2025, thực hiện hiệu quả ba Chương trình mục tiêu quốc gia và thúc đẩy khu vực tư nhân trở thành động lực then chốt của tăng trưởng.

Đặc biệt, Chính phủ đang nghiên cứu xây dựng mô hình phát triển kinh tế mới gắn với giai đoạn tăng trưởng cao, khai thác tối đa các động lực mới như khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế dữ liệu.

“Mô hình này phải lượng hóa được các chỉ tiêu đo lường mục tiêu đề ra; đảm bảo an toàn kinh tế vĩ mô; phản ánh sự chuyển động bên trong của từng khu vực kinh tế; nâng cao năng suất lao động; thúc đẩy doanh nghiệp tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu và kiểm soát được rủi ro trong bối cảnh biến động khó lường”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Tại nghị trường, đại biểu Quốc hội Bùi Thị Quỳnh Thơ (Hà Tĩnh) cho rằng, mô hình tăng trưởng hiện nay vẫn dựa quá nhiều vào vốn đầu tư, tạo áp lực lớn về cân đối nguồn lực. Đại biểu đề nghị chuyển sang mô hình tăng trưởng mới dựa trên khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, lấy năng suất lao động làm thước đo chủ đạo, giảm dần sự phụ thuộc vào vốn đầu tư công.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Trúc Sơn (Vĩnh Long) kiến nghị tăng tỷ lệ đầu tư cho kinh tế số lên tối thiểu 30%, coi đây là nền tảng tạo động lực tăng trưởng mới; đồng thời, đẩy nhanh cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước để huy động nguồn lực xã hội.

Còn theo đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường (TP. Hà Nội), hơn 70% kim ngạch xuất khẩu hiện vẫn phụ thuộc vào khu vực FDI, trong khi giá trị gia tăng nội địa chỉ đạt 30-35%. Sản xuất trong nước chủ yếu gia công, lắp ráp - đảm nhận khâu giá trị thấp trong chuỗi cung ứng.

Trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ gay gắt và xu thế chuyển đổi xanh, chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, ông Cường cho rằng, đây chính là thời điểm để Việt Nam bứt phá bằng nội lực, tham gia sớm vào các ngành công nghệ cao, trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu.

“Chỉ khi làm chủ được công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi xanh, chúng ta mới có thể tăng trưởng bền vững, đạt tốc độ hai con số và hiện thực hóa khát vọng về một Việt Nam phát triển, hùng cường”, ông Cường nhấn mạnh./.

Đ. KHOA