Tại sao con người không có đuôi nhưng vẫn có xương đuôi?

Xương cụt - thường gọi là xương đuôi - hiện nay hoàn toàn vô dụng, nhưng vẫn tồn tại như một chứng tích của tổ tiên xa xưa từng có đuôi. Về mặt giải phẫu, nó gồm 3-5 đốt sống nhỏ, hợp lại và gắn vào cuối cột sống.

Ở giai đoạn phôi thai, con người từng có đuôi rõ rệt trong vài tuần đầu. Đến tuần thứ 8 trong tử cung, phần lớn cấu trúc này tiêu biến. Tuy nhiên, gene kiểm soát sự hình thành đuôi không biến mất hoàn toàn. Chính vì vậy, trong những trường hợp cực hiếm, trẻ sơ sinh có thể chào đời với một chiếc đuôi nhỏ. Hiện tượng này được gọi là hồi tổ (atavism) - khi một đặc điểm tiến hóa cổ xưa xuất hiện trở lại.

Ảnh minh họa.

Các nghiên cứu y khoa cho biết, số ca sinh ra có đuôi ở người trong lịch sử hiện đại chỉ khoảng 40 - 59 trường hợp được ghi nhận. Phần lớn được phẫu thuật loại bỏ ngay sau khi sinh. Tuy nhiên, không phải tất cả đều là “đuôi thực sự”. Một số trường hợp là dị tật bẩm sinh liên quan tới cột sống và hệ thần kinh, chẳng hạn khối mỡ, mô liên kết hay bất thường da vùng thắt lưng.

Từ góc nhìn tiến hóa, xương đuôi là một dấu tích (vestige) - cấu trúc từng có chức năng nhưng ngày nay đã mất đi vai trò ban đầu. Thuật ngữ “vestige” xuất phát từ tiếng Latin “vestigium”, nghĩa là “dấu chân”. Dấu tích trong cơ thể người có thể kể đến nhiều ví dụ khác, như hiện tượng nổi da gà. Ở tổ tiên nhiều lông lá, phản xạ này giúp lông dựng đứng để giữ ấm, nhưng ở con người hiện nay nó không còn ý nghĩa sinh học quan trọng.

Ngay từ năm 1871, trong tác phẩm The Descent of Man, Charles Darwin đã ghi lại rằng “trong các trường hợp hiếm hoi và dị thường, con người có thể hình thành một cấu trúc nhỏ bên ngoài giống như một cái đuôi”. Đến cuối thế kỷ 19, một số bác sĩ, trong đó có Rudolf Virchow, từng đề xuất phân loại hiện tượng này, nhưng các nghiên cứu không được tiếp nối mạnh mẽ.

Ngày nay, giới khoa học đồng thuận rằng xương cụt không còn chức năng rõ ràng. Nó không gây hại, cũng không đem lại lợi ích. Alexander Werth, nhà sinh vật học tại Đại học Hampden-Sydney, khẳng định: “Nó chỉ nằm đó và chẳng làm bất kỳ điều gì.”

Như vậy, chiếc xương cụt tuy vô dụng trong đời sống hiện đại, nhưng lại là bằng chứng quan trọng, cho thấy hành trình tiến hóa phức tạp và lâu dài của loài người từ tổ tiên có đuôi đến con người ngày nay.

La Khê