Tại sao Iran từ chối dự hội nghị thượng đỉnh hòa bình về Gaza?

Hội nghị hòa bình về Gaza thiếu Iran gửi thông điệp cứng rắn của Tehran tới Mỹ và Israel (trong ảnh: Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah al-Sisi, giữa, phát biểu tại hội nghị thượng đỉnh về ngừng bắn tại Gaza, ở Sharm el-Sheikh, Ai Cập, ngày 13/10/2025). Ảnh: THX/TTXVN

Theo tờ National (UAE) ngày 15/10, chính phủ Iran xác nhận đã nhận được lời mời chính thức tham dự hội nghị tại Sharm El Sheikh, nơi các nhà trung gian Ai Cập, Mỹ, Qatar và Thổ Nhĩ Kỳ cam kết mở ra chương mới cho hòa bình khu vực. Tuy nhiên, Tehran đã quyết định không góp mặt.

Sự vắng mặt này đã gây ra một cuộc tranh luận gay gắt cả trong và ngoài Iran: Liệu việc bỏ lỡ hội nghị thượng đỉnh là một sai lầm ngoại giao hay một lập trường có chủ ý về nguyên tắc?

Căng thẳng Mỹ - Iran chưa nguôi ngoai: Lý do then chốt

Tờ National lưu ý, lý do trực tiếp và mạnh mẽ nhất khiến Iran từ chối tham dự là do sự hiện diện của Mỹ tại bàn đàm phán. Ngoại trưởng Abbas Araghchi đã thẳng thắn bày tỏ giới hạn của Tehran: "Iran hoan nghênh bất kỳ sáng kiến nào nhằm chấm dứt chiến tranh Gaza, nhưng cả Tổng thống Masoud Pezeshkian lẫn tôi đều không thể hợp tác với những người đồng cấp đã tấn công người dân Iran và tiếp tục đe dọa cũng như trừng phạt chúng tôi".

Ông Araghchi đang ám chỉ đến Mỹ. Hội nghị thượng đỉnh diễn ra chỉ vài tháng sau cuộc chiến tranh Iran - Israel kéo dài 12 ngày hồi tháng 6 năm nay, trong đó các cuộc không kích của Mỹ và Israel đã phá hủy các cơ sở hạt nhân của Iran. Đối với Tehran, việc ngồi vào bàn đàm phán với Washington ngay sau những căng thẳng đó là điều không thể chấp nhận được.

"Cái bẫy" ngoại giao và sự phản đối Hiệp định Abraham

Nhiều chuyên gia chính sách đối ngoại Iran coi lời mời của ông Trump là một "cái bẫy" hoặc một phép thử về nhu cầu ngoại giao của Tehran. Ông Ashkan Mombeini, nhà bình luận tại Iran, nhận định với tờ National: "Việc tham gia các diễn đàn do Mỹ dẫn dắt không chỉ không thúc đẩy hòa bình và ổn định, mà còn tạo ra những nền tảng mới cho áp lực chính trị và truyền thông lên Iran". Ông Mombeini cũng nhấn mạnh: "Đôi khi, một sự vắng mặt có chủ ý lại mang lại sức nặng ngoại giao hơn là một sự hiện diện tốn kém".

Ngoài ra, hội nghị thượng đỉnh còn được Tổng thống Trump xem là bàn đạp để mở rộng Hiệp định Abraham, thậm chí ông đã nói: "Biết đâu đấy, thậm chí Iran cũng có thể tham gia". Tuy nhiên, giới lãnh đạo Iran kiên quyết bác bỏ mọi động thái hướng tới việc thiết lập quan hệ với Israel, gọi đó là "ảo tưởng". Trong bối cảnh đó, việc tham dự hội nghị tại Sharm El Sheikh có thể bị hiểu là một sự ủng hộ ngầm cho ý tưởng này.

Tuy nhiên, một số nhà phê bình trong nước, như Amir-Hossein Mosalla, gọi việc Iran vắng mặt tại Sharm El Sheikh là "một cơ hội bị bỏ lỡ". Ông Mosalla cho rằng Iran giờ đây phải thích nghi với thực tế mới, trong bối cảnh các lực lực thân Iran như Hezbollah, các lực lượng tại Iraq,... đã bắt đầu trở nên mong manh.

Tuy nhiên, ông Esmaeil Baghaei, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran, phủ nhận lập trường "cô lập", khẳng định: "Ảnh hưởng của Iran không chỉ giới hạn ở việc tham dự hay vắng mặt tại một sự kiện nào".

Giới bảo thủ Iran cho rằng việc tham dự hội nghị ở Ai Cập "có thể bị hiểu là sự yếu đuối hoặc nhượng bộ trước áp lực của Mỹ". Đối với họ, cuộc tẩy chay không phải là sự thoái lui mà là "một sự khẳng định độc lập".

Tính toán ngừng bắn và sự thay đổi thái độ của Hamas

Về vấn đề ngừng bắn, Iran cảnh báo Hamas về khả năng Israel vi phạm, nhưng cũng coi thỏa thuận này là một thắng lợi cho sự bền bỉ của Palestine. Chủ tịch Quốc hội Mohammad Baqer Qalibaf phát biểu tuần trước: "Hamas chưa bị loại bỏ; thay vào đó, họ đang áp đặt những yêu cầu riêng lên Israel".

Tuy nhiên, thái độ công khai của Hamas đã dịu đi đáng kể, đặc biệt là sự chuyển biến thực dụng của đặc phái viên Hamas tại Tehran, Khaled Qoddoumi, về các điều khoản giải trừ vũ khí. Ông Qoddoumi từng bác bỏ các cuộc đàm phán giải trừ vũ khí là "phi logic" nhưng sau đó đã trả lời tờ tờ National rằng: "Chúng tôi đã vượt qua những vấn đề này", ám chỉ một bước chuyển thực dụng hướng tới việc thực hiện thỏa thuận.

Tóm lại, việc Iran từ chối tham dự hội nghị thượng đỉnh của Tổng thống Trump là một quyết định được cân nhắc kỹ lưỡng, nhằm duy trì lập trường trước Mỹ và Israel, bảo vệ sự độc lập ngoại giao và tránh bị cuốn vào các động thái mà họ kịch liệt phản đối.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc