Tại sao khó chấm dứt chiến tranh ở Gaza?

Mặt trời lặn phía sau những tòa nhà bị phá hủy tại dải Gaza ngày 26/8/2025. Ảnh: AP

Những người chỉ trích Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cáo buộc ông kéo dài chiến tranh vì lý do chính trị. Bản thân ông đổ lỗi cho Hamas, lực lượng vẫn đang giam giữ khoảng 20 con tin còn sống. Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố ông muốn chiến tranh chấm dứt và các con tin được trở về nhà. Nhưng đặc phái viên của ông, Steve Witkoff, đã rút lui khỏi các cuộc đàm phán ngừng bắn vào tháng trước, và bản thân ông cũng không gây áp lực công khai nào lên Israel để thay đổi hướng đi kể từ khi nước này chấm dứt lệnh ngừng bắn hồi tháng 3 mà ông đã góp phần làm trung gian. Mặc dù tuần trước, Hamas cho biết họ đã chấp nhận đề xuất ngừng bắn mà các nhà hòa giải mô tả là gần giống với đề xuất mà Israel đã chấp thuận nhưng Mỹ và Israel vẫn chưa phản hồi công khai. Hiện chưa rõ liệu họ có đang theo đuổi một chiến lược khác đằng sau hậu trường hay không.

Sau đây là cái nhìn sâu hơn về lý do tại sao cuộc chiến vẫn tiếp diễn.

Israel sẽ không lùi bước

Người dân Israel liên tục xuống đường biểu tình, yêu cầu ngừng bắn để đưa các con tin trở về. Nhiều người cho rằng, Thủ tướng Benjamin Netanyahu kéo dài chiến tranh chỉ để bảo toàn quyền lực.

Liên minh cầm quyền của ông phụ thuộc vào các đảng cực hữu muốn tiếp tục chiến tranh cho đến khi Hamas bị tiêu diệt, tạo điều kiện cho việc di dời hàng loạt người Palestine sang các quốc gia khác và xây dựng lại các khu định cư Do Thái mà Israel đã phá dỡ vào năm 2005.

Họ đã đe dọa sẽ rút lui nếu Netanyahu kết thúc chiến tranh mà chưa giành được chiến thắng hoàn toàn. Các đảng đối lập tuyên bố sẽ can thiệp và bảo vệ chính phủ của ông nếu ông đạt được thỏa thuận con tin, nhưng cái giá chính trị mà Netanyahu phải trả sẽ vô cùng lớn trước kỳ bầu cử sắp tới. Mất quyền lực đồng nghĩa với việc ông dễ bị truy tố trong các vụ bê bối tham nhũng kéo dài và các cuộc điều tra công khai về những thất bại liên quan đến vụ tấn công của Hamas ngày 7/10/2023.

Thủ tướng Netanyahu bác bỏ mọi cáo buộc, khẳng định Israel chỉ dừng tay khi toàn bộ con tin được trả tự do và Hamas bị tiêu diệt. Theo ông, bất kỳ thỏa thuận nào để Hamas tồn tại đều mở đường cho nhóm này tái thiết và phát động một cuộc tấn công khác.

Hamas sẽ không đầu hàng

Thủ tướng Netanyahu cho biết, chiến tranh có thể kết thúc vào ngày mai nếu Hamas thả các con tin và hạ vũ khí. Nhưng ông cũng cho biết Israel sẽ duy trì quyền kiểm soát an ninh không giới hạn đối với Gaza và tạo điều kiện cho cái mà ông gọi là cuộc di cư tự nguyện của phần lớn dân số Gaza .

Người Palestine và nhiều người khác cho rằng điều đó đồng nghĩa với việc trục xuất cưỡng bức - và đương nhiên, Hamas không chấp nhận điều này.

Lực lượng vũ trang này tuyên bố sẵn sàng thả 50 con tin còn lại, chiếm chưa đến một nửa số con tin mà Israel tin là còn sống, để đổi lấy tù nhân Palestine, một lệnh ngừng bắn lâu dài và Israel rút quân. Nhóm này cũng tuyên bố sẽ trao trả quyền lực cho lực lượng Palestine khác nếu chiến tranh chấm dứt.

Nhưng họ kiên quyết bác bỏ khả năng hạ vũ khí hoặc lưu vong. Ngay cả khi Hamas đồng ý giải giáp, quá trình xác minh cũng rất khó khăn. Các nhóm vũ trang khác có thể sớm trở thành lực lượng thay thế Hamas và tiên phong cho những gì mà nhiều người Palestine coi là sự kháng cự vũ trang chính đáng chống lại sự chiếm đóng quân sự.

Đó chính là những gì đã xảy ra khi Tổ chức Giải phóng Palestin (PLO), nhóm chiến binh hàng đầu thời bấy giờ, đồng ý lưu vong ở Tunisia sau cuộc xâm lược Lebanon năm 1982 của Israel. Hamas chính là lực lượng đã nổi lên ở Gaza vào thời điểm bắt đầu cuộc nổi dậy của người Palestine 5 năm sau đó.

Theo quan điểm của Hamas, việc từ bỏ vũ khí sẽ khiến người Palestine trở nên bất lực trước sự cai trị quân sự liên tục của Israel và việc mở rộng các khu định cư trên những vùng đất mà họ muốn thành lập một nhà nước tương lai. Trong mắt họ, điều đó gần như phá hủy khát vọng của dân tộc Palestine.

Mỹ không gây sức ép

Vào tháng 6, Tổng thống Donald Trump đã ký kết một lệnh ngừng bắn giữa Israel và Iran sau khi yêu cầu Thủ tướng Netanyahu - qua điện thoại và bài đăng trên mạng xã hội - hủy bỏ một loạt cuộc không kích. Sự can thiệp bất ngờ vào một chiến dịch quân sự đang diễn ra của Israel là một minh chứng mạnh mẽ cho sức mạnh ảnh hưởng của Mỹ đối với đồng minh thân cận của mình.

Nhưng hiện tại, không hề có dấu hiệu nào cho thấy Mỹ đang cố gắng gây sức ép trong cuộc chiến ở Gaza, kể cả chiến dịch “chiếm đóng thành phố Gaza” mà Israel sắp tiến hành.

Ông Trump ngược lại, đã yêu cầu Hamas thả các con tin trong khi không gây áp lực công khai nào lên Israel để dừng hoặc thậm chí tiết giảm các hoạt động của mình.

Ngoài việc cung cấp hàng tỷ đô la vũ khí cho Israel, Mỹ còn bảo vệ nước này khỏi lời kêu gọi ngừng bắn của Liên Hợp Quốc, trừng phạt các thẩm phán quốc tế truy tố các quan chức Israel, đàn áp các cuộc biểu tình trong khuôn viên trường đại học và thậm chí đe dọa Canada sẽ áp dụng mức thuế cao hơn vì lập trường của nước này về xung đột Trung Đông.

Ảnh hưởng của các quốc gia khác đối với Israel, bao gồm hơn 30 quốc gia liên kết với phương Tây đã kêu gọi chấm dứt chiến tranh, cũng chỉ như muối bỏ biển so với sức ảnh hưởng của Mỹ đối với Israel.

Trên thực tế, nếu Mỹ rút lại sự ủng hộ đối với Israel, điều đó sẽ khiến người Israel lo ngại và có thể buộc Thủ tướng Netanyahu phải nhượng bộ dẫn đến lệnh ngừng bắn. Nhưng không có dấu hiệu nào cho thấy điều đó.

Trong một tuyên bố hôm 25/8, Tổng thống Trump nói với các phóng viên rằng, có thể sẽ có một "kết thúc có hậu" ở Gaza trong vòng hai đến ba tuần tới, mà không nêu rõ chi tiết. "Tôi nghĩ chúng ta đang làm rất tốt", ông nói. "Nhưng nó phải kết thúc thôi”. Đó có thể là một tuyên bố khoa trương khác của ông, giống như những gì từng nói về cuộc chiến ở Ukraine.

Trên bàn cờ Trung Đông, khi không có bất kỳ quân cờ nào chuyển động, thế cục sẽ vẫn mãi bế tắc như vậy.

Quỳnh Vũ