Tại sao nước Anh không bầu cử Thủ tướng?

Cánh cửa ngôi nhà số 10 phố Downing ở Westminster, London, nơi làm việc của Thủ tướng Anh.

Các nhà quan sát về cơ cấu quản lý của Anh có thể được tha thứ cho việc vò đầu bứt tai trong những tuần gần đây khi họ chứng kiến đất nước quay cuồng với việc thay liên tiếp các thủ tướng mà không cần tổ chức bầu cử.

Trong khi Đảng Lao động đối lập đang yêu cầu một cuộc bầu cử, thì những người của Đảng Bảo thủ cầm quyền đang thúc đẩy việc lựa chọn một thủ tướng khác từ trong hàng ngũ của mình, điều mà họ có quyền làm vì cách thức hoạt động của nền dân chủ nghị viện của Anh.

Nước Anh chưa bao giờ bầu cử thủ tướng

Nước Anh được chia thành 650 khu vực bầu cử địa phương và mọi người đánh dấu vào ô cho người đại diện mà họ muốn trở thành thành viên quốc hội hoặc nghị sĩ địa phương của họ. Trong hầu hết các trường hợp, đây sẽ là thành viên của một trong những đảng chính trị lớn của quốc gia.

Đảng nào giành được đa số ghế sẽ thành lập chính phủ và lãnh đạo của đảng đó tự động trở thành thủ tướng. Mặc dù có thể liên minh, nhưng hệ thống bỏ phiếu của Anh ủng hộ hai đảng lớn nhất và trong hầu hết các trường hợp, một đảng duy nhất sẽ chiếm đa số ghế, như trường hợp của đảng Bảo thủ trong Quốc hội hiện tại.

Các đảng lựa chọn lãnh đạo như thế nào?

Kể từ năm 1922, tất cả 20 Thủ tướng của Anh đều đến từ Đảng Lao động hoặc Đảng Bảo thủ. Điều này có nghĩa là các thành viên của các đảng này có ảnh hưởng quá lớn đến việc ai sẽ là thủ tướng của đất nước. Các quy trình mà 2 đảng sử dụng để chọn chúng có thể xuất hiện Byzantine.

Đối với Đảng Bảo thủ, các nhà lập pháp trước tiên phải phát tín hiệu ủng hộ một nhà lãnh đạo tiềm năng. Nếu có đủ sự ủng hộ, người này sẽ trở thành ứng viên chính thức. Tất cả các nghị sĩ đảng Bảo thủ sau đó bỏ một loạt phiếu bầu, dần dần giảm số ứng cử viên xuống còn 2. Cuối cùng, các đảng viên bình thường của đảng - khoảng 180.000 người - bỏ phiếu giữa 2 ứng cử viên này. Lần gần nhất, họ chọn bà Liz Truss thay vì ông Rishi Sunak.

Nếu các nghị sĩ có thể đoàn kết ủng hộ cùng một ứng cử viên thì không cần các đảng viên lớn hơn phải bỏ phiếu. Điều này xảy ra lần cuối vào năm 2016 khi các nhà lập pháp của Đảng Bảo thủ hoàn toàn ủng hộ bà Theresa May sau khi cựu Thủ tướng David Cameron từ chức và bà May nghiễm nhiên trở thành thủ tướng. Điều này có thể xảy ra một lần nữa.

Trong khi đó, Đảng Lao động có quy trình riêng, thậm chí còn phức tạp hơn.

Cựu Thủ tướng Anh Boris Johnson.

Ông Johnson đã trở thành Thủ tướng như thế nào?

Cựu Thủ tướng Boris Johnson đã được đảng của mình (Đảng Bảo thủ) lựa chọn sau khi bà Theresa May từ chức. Ông đã làm thủ tướng 5 tháng sau khi các cử tri đánh dấu vào phiếu bầu vào tháng 12/2019. Tuy nhiên, sự ủng hộ của cử tri đối với Đảng Bảo thủ đã củng cố vị trí thủ tướng của ông.

Tuy nhiên, ngay cả trong cuộc bầu cử đó, thực tế chỉ có khoảng 70.000 người có cơ hội bỏ phiếu trực tiếp cho hoặc chống lại ông Johnson - những người tình cờ sống trong khu vực bầu cử Quốc hội của ông ở Nam Ruislip và Uxbridge, ở phía Tây London.

Kể từ đó, một thủ tướng khác là bà Liz Truss cũng đã đến và đi và một thủ tướng nữa sẽ tại vị vào cuối tuần tới, tất cả đều không thông qua bầu cử.

Về mặt Hiến pháp, không có cuộc tổng tuyển cử nào được yêu cầu ở Anh trong 2 năm nữa. Nhưng khi liên tiếp các thủ tướng đến và đi, rất nhiều người Anh bắt đầu tự hỏi tại sao họ không có cơ hội để ảnh hưởng đến việc ai là nhà lãnh đạo tiếp theo của mình.

Hà Anh (theo AP)