Tại sao Ukraine, Mỹ và EU xem trọng bầu cử Ba Lan?

Ngày 15/10, thành viên Liên minh châu Âu Ba Lan sẽ bước vào cuộc bầu cử quan trọng. Đáng chú ý hơn cả, Mỹ, Ukraine và các quốc gia châu Âu khác đang theo dõi sát chặt chẽ sự kiện này do tầm quan trọng đối với mỗi bên.

Theo các khảo sát sơ bộ, Đảng cầm quyền Luật pháp và Công lý (PiS) đang nắm nhiều lợi thế để giành được chiến thắng lần thứ ba liên tiếp – điều chưa từng có trong lịch sử. Tuy nhiên, mọi thứ không hề dễ dàng khi phe đối lập do cựu thủ tướng Ba Lan Donald Tusk dẫn đầu vẫn kiên trì bám sát.

Ba Lan thúc đẩy châu Âu gửi xe tăng chiến đấu Leopard tới Ukraine vào đầu năm nay. Nguồn: CNN

Hiện tại, chưa nhóm nào chiếm được ưu thế tuyệt đối tại Hạ viện Ba Lan khi PiS vẫn chưa thể tạo ra khoảng cách an toàn với Liên minh Công dân do ông Tusk lãnh đạo. Điều này buộc đảng cầm quyền trên phải tìm kiếm một liên minh hợp tác nhằm duy trì lợi thế.

Bất ổn chính trị tại Ba Lan

Trong bối cảnh các chia rẽ chính trị nội bộ, chiến dịch bầu cử lần này tại Ba Lan được cho sẽ có nhiều diễn biến khó đoán định.

Vốn bị cáo buộc lợi dụng các vấn đề về người di cư và cộng đồng LGBTQ để đạt được lợi ích trong các cuộc bầu cử trước đó, đảng PiS, không ngừng tô vẽ ông Tusk như "bù nhìn" của Liên minh châu Âu và Đức. Bên cạnh đó, Chính phủ Ba Lan liên tục thực hiện các cuộc điều tra gây tranh cãi nhắm vào phe đối lập.

Trước những động thái của PiS, ông Tusk liên tục có hành động đáp trả thông qua các phát biểu, đồng thời cho rằng nỗ lực của mình là hy vọng cuối để cứu Ba lan khỏi vòng vây tham nhũng và chủ nghĩa độc tài.

Trả lời CNN, Jacek Kucharczyk, người lãnh đạo tại Viện Công vụ Warsaw nhận định về phe đối lập: “Ông ấy [Tusk] đang cố phóng đại mọi thứ. Mọi thứ đều có mặt được và chưa được”.

Lạm phát cao và giá cả sinh hoạt hiện là những mối quan tâm hàng đầu của cử tri Ba Lan trong những tháng gần đây, tiếp theo đó là an ninh. Vào tháng trước, việc quan chức Ba Lan bị cáo buộc tham nhũng trong cấp thị thực đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến danh tiếng của các nhà lập pháp PiS.

Không những vậy, Warsaw ngày càng đánh mất niềm tin từ phương Tây và đồng minh do các chính sách phi tự do. Phe đối lập nhấn mạnh rằng PiS giành thắng lợi trong cuộc bầu cử sắp tới đồng nghĩa với việc các quyền độc lập tư pháp, tự do báo chí và thể chế dân chủ sẽ bị hạn chế.

Ông Kucharczyk cho biết: “Cuộc bầu cử sẽ là cơ hội cuối cùng để đảng cầm quyền sửa sai. Mối quan tâm thiết thực nhất là đảng PiS nên làm gì nếu tiếp tục nắm quyền trong 4 năm tới”.

PiS đang nỗ lực cải tổ cơ quan tư pháp, tuy nhiên điều này lại khiến EU không hài lòng do vi phạm quy tắc của khối. Vào tháng 6, tòa án cấp cao EU đã ra phán quyết rằng Ba Lan sẽ bị phạt nặng nếu không thay đổi. Bất chấp việc PiS lập luận rằng cải cách này nhằm hiện đại hóa các thể chế của Ba Lan cũng như xử lý các hạn chế trong bộ máy công quyền, phe đối lập cho rằng nước đi trên chỉ khiến quốc gia này càng giống với nước có nền chính trị rối ren như Hungary hơn.

Xung đột dai dẳng với EU

Theo ông Kucharczyk, Ba Lan đã từng nhận được sự ưu ái của EU với việc là một trong những quốc gia có nền dân chủ, tiến bộ và phát triển nhất trong số các quốc gia thành viên Đông Âu.

Mối quan hệ này trở nên xấu đi khi Brussels từ chối tài trợ cho Warsaw và kiện nước này vì những hành vi làm suy yếu tính pháp quyền và độc lập tư pháp. Ba Lan cũng sẵn sàng chỉ trích các quyết sách của EU, mà cụ thể là vấn đề nhập cư, khi cho rằng chủ quyền của quốc gia này quan trọng hơn hợp tác quốc tế.

Tuy nhiên, Ba Lan vẫn có vị thế quan trọng tại châu Âu. Người Ba Lan vẫn đặc biệt xem trọng tư cách thành viên EU mà quốc gia này có được vào năm 2004. Bên cạnh đó, Warsaw vẫn nhận được làn sóng ủng hộ lớn từ châu Âu khi đã cảnh báo chính xác về việc Nga sẽ tấn công Ukraine trong năm 2022 cũng như việc cả EU phải phụ thuộc vào năng lượng của Moscow, điều mà trước đây đã bị phương Tây ngó lơ.

Cả Kiev và Washington đang quan tâm

Không chỉ châu Âu, cả Mỹ và Ukraine đều quan tâm đến cuộc bầu cử trên.

Với Kiev, lần bầu cử này sẽ ảnh hưởng lớn đến quyết định cấm nhập khẩu ngũ cốc từ Ukraine mà Ba Lan đưa ra nhằm bảo vệ nông sản trong nước, việc nhận được vũ khí từ phương Tây hay nỗ lực gia nhập NATO.

Vốn đã có những mâu thuẫn trong quá khứ khi quân đội Kiev tiến hành các vụ thảm sát tại Warsaw trong thế chiến thứ hai, mối quan hệ của Ukraine và Ba Lan đang trên bờ vực khi một đảng cực hữu phản đối việc Warsaw hỗ trợ kinh tế cho người tị nạn Kiev trên lãnh thổ mình.

Ông Kucharczyk cho biết: "Nếu đảng PiS hợp tác với phe này, mối quan hệ Ba Lan-Ukraine sẽ đến hồi kết”.

Không những vậy, Ukraine sẽ đối mặt nhiều thách thức nếu Ba Lan ngăn chặn vũ khí mà phương Tây viện trợ cho Ba Lan sang lãnh thổ của mình hay cắt đứt hỗ trợ tài chính và quân sự sau cuộc bầu cử.

Tùng Lâm