Tạm biệt chim én xưa…

1. Năm cấp hai, tôi sơ tán về học ở trường cấp hai Tân An, Yên Dũng (Bắc Giang). Trong lớp học ấy, cái Côi là đứa làm tôi nhớ nhất. Nó quắt queo, gầy gò, ngồi ở cuối lớp, và lúc nào cũng ngậm miệng hạt thị, chẳng bao giờ nói cười với ai. Mọi người nói nó như vậy là do “hoàn cảnh”, bố nó là phản động, ngày miền Bắc mới giải phóng, bố nó xuống tàu theo dòng người di cư vào Nam, rồi tham gia ngụy quân ngụy quyền trong ấy.

Có một lần trong lớp học, Côi bị đau bụng, phải đưa gấp sang trạm xá. Thoạt đầu ông y sĩ nghi nó bị ruột thừa, tính phải đưa sang bệnh viện huyện để mổ. Nhưng nằm nghỉ một lúc, chẳng cần thuốc men gì, cơn đau của nó dịu dần, mới biết có lẽ do nó đói quá. Khi ấy, lớp phân công tôi chở nó về nhà. Ban đầu nó cứ lắc đầu nguây nguẩy từ chối, sau tôi nói mãi nó mới chịu ngồi lên xe để tôi lai về…

Mà nó cũng lạ, suốt cả một đoạn đường dài, nó chẳng nói một câu gì. Vừa về đến đầu thôn, nó nhảy phốc xuống xe, nói vội “Nhà tớ đây rồi, cám ơn bạn, thôi bạn về đi” rồi chạy biến. Thật ra tôi cũng định đưa nó vào tận nhà, nhân thể cũng để biết nhà biết cửa nó như thế nào, nhưng nó làm như vậy có khác gì đuổi tôi?

Mấy ngày sau, Côi vẫn không đến lớp. Nó nghỉ học mà chẳng có đơn xin nghỉ nên thầy chủ nhiệm nói tôi là trưởng lớp, lại từng biết nhà nó, thử đến xem sự tình thế nào, có khi nào nó bị ốm nặng không đi học được không? Chiều tan học, tôi đạp xe về nhà nó, mới tới đầu làng đã thấy nơi sân đình đèn măng sông sáng chói, lại có cả tiếng đàn tiếng hát lanh lảnh, người lớn trẻ con đứng lớp trong lớp ngoài. Tôi hỏi một bác mới biết làng đang làm lễ tiễn thanh niên đi xung phong hỏa tuyến. Tôi giật mình, hay cái Côi mấy hôm nay nghỉ học để đi thanh niên xung phong, nhưng không có lý bởi nó mới 15 tuổi, đã ai cho mà đi!

Nhưng mà nó đi thật. Bởi khi ông trưởng thôn xướng tên các anh chị em ra đi đợt này lên xếp hàng cho bà con vỗ tay hoan nghênh, thì tôi thấy có tên nó, và thấy cái dáng nhỏ nhoi của nó ngượng nghịu lên cùng các anh các chị. Nó đứng lọt thỏm giữa những người là người, nhưng trên gương mặt nó, lần đầu tiên tôi thấy hé lên một nụ cười, như làm tan biến đi tất thảy những gì u uất, tối tăm trước đây tôi thường từng thấy. Hình như giờ đây nó đã là một cái Côi khác…

2. Hết năm lớp 10, sau khi thi tốt nghiệp, đến lượt tôi cũng lên đường.

Trên đường ra trận, tự nhiên tôi hay nhớ đến cái Côi, và rất hy vọng sẽ gặp lại nó. Có lần tôi gặp người quen trong làng, họ nói nghe đâu đơn vị nó đang ở một cung đường ở Quảng Bình, ác liệt lắm. Nhưng dọc con đường ra trận, hình bóng Côi vẫn mờ mịt.

Nhưng như người ta hay nói, xa tận chân trời mà có khi lại gần ngay trước mắt. Sau một trận đánh, trận địa chúng tôi trúng bom, tôi bị sức ép làm bất tỉnh. Một đơn vị thanh niên xung phong đã đưa chúng tôi đi cấp cứu, trong đó có Côi.

- Hôm bạn chở mình về nhà, nói thật mình tủi thân, không dám mời bạn vào nhà uống một chén nước để cám ơn bạn - Côi bắt đầu câu chuyện như vậy - Nhà mình lúc đó nghèo quá! Người ta nói bố mình là phản động, cho nên nhà mình bị cả làng xa lánh…

Thế rồi nhân có đợt về tuyển thanh niên xung phong ở xã, mình làm đơn xin đi ngay, dù lúc ấy mới 15 tuổi. Mình đã khai man thêm 2 tuổi nữa, là 17 để nhất quyết được đi cho bằng được… Ừ thì cứ cho bố mình là phản động, nay mình lên đường ra hỏa tuyến đi đánh giặc cứu nước, còn ai dám hắt hủi, khinh khi nhà mình, ông bà và mẹ mình nữa hay không?

- Nhưng - Côi bỗng nở một nụ cười - chỉ riêng Hoài mình mới kể chuyện này nhé, mà chỉ Hoài biết, đừng nói vội với ai…

Hồi Côi làm giao liên, có một lần đưa một đoàn khách từ trong Nam ra, có một chú sĩ quan khi lội qua suối sơ ý bị trượt chân, té ngã. Côi băng bó xong, bảo chú lên võng để anh em cáng đi tiếp. Nhưng chú nhất quyết không chịu, cứ chống gậy tập tễnh đi theo đoàn, Côi cứ phải đi cạnh để dìu chú. Thế là chú cháu có dịp trò chuyện. Chú ấy cứ nhìn Côi rồi nói con chú giờ chắc cũng bằng tuổi cháu, không biết nó sống thế nào, vẫn đang đi học hay vào chiến trường rồi. Côi ngạc nhiên lắm, hỏi chú vì sao con mình lại không biết đang làm gì, sống thế nào thì chú lặng đi, nói vì chú đi chiến đấu xa nhà bao năm nay rồi, từ lúc mẹ nó còn đang mang thai nó. Khi chú đi chỉ biết có vậy, sau đó vào Nam rồi bặt tin, thậm chí không biết có mẹ tròn con vuông hay không, trai hay gái…

Không biết một linh cảm thế nào đó làm Côi giật mình, mới hỏi chú ơi, thế quê chú ở đâu? Chú hơi chần chừ, ban đầu chỉ bảo ngoài Bắc, Côi gặng hỏi thì chú mới nói thêm chú ở thôn Hạ, làng, xã ấy, huyện ấy… Côi sững sờ dừng phắt lại, ngước nhìn cho kỹ hơn khuôn mặt của chú, giọng run run:

- Cháu cũng ở thôn Hạ đây…

Côi nói mà trống ngực đập thình thịch, với một hy vọng nhỏ nhoi rằng biết đâu chú biết bố mình, rằng bố mình không phải là phản động, rằng bố bị bắt đi bất đắc dĩ…

- Cháu cũng ở thôn Hạ à, thế cháu con nhà ai thử nói xem chú còn nhớ ra không nào? - Chú sĩ quan ngạc nhiên nhìn Côi.

- Dạ, mẹ con tên là Lụa.

- Lụa? - Chú ấy sửng sốt hỏi lại - Thế bố con là ai?

- Con không biết, chỉ biết bố tên Quân, ông nội con là ông Cả Tam…

Chú sĩ quan vứt cây gậy chống sang một bên, ngồi sụp xuống nhìn Côi, Côi nhìn khuôn mặt xa lạ ám đầy màu thời gian ấy, mắt chú giờ đã đỏ hoe. Chú giang tay ôm choàng lấy Côi, xiết chặt:

- Con… bố Quân của con đây.

3. Sau cuộc gặp gỡ ấy, bố Côi tiếp tục hành trình ra Bắc, thậm chí đến giờ Côi cũng không biết bố mình làm gì, chỉ biết là ông không phải là phản động, năm ấy ông rời mẹ con Côi ra đi là vì nhiệm vụ trên giao.

Nhưng rõ ràng, mọi việc đã thay đổi hoàn toàn, một thời gian ngắn sau đó, Côi được kết nạp vào Đảng, điều mà trước đó, lá đơn Côi viết bằng máu cứ tồn đọng mãi mà không ai biết giải quyết làm sao. Rồi Côi còn nhận quyết định rút ra Hà Nội, chuẩn bị để ra nước ngoài học. Tuy nhiên, Côi đã từ chối, bởi nếu xưa Côi yêu những trang sách, thì nay nó lại yêu những cánh rừng, những con đường ra mặt trận, và những đồng đội ở đây. Với Côi, việc sáng tỏ về người bố, việc ông bà, mẹ ở quê thoát cái danh nhà có người theo giặc, và nhất là nó được gặp bố đã là quá đủ rồi, là hạnh phúc tột đỉnh rồi. Côi quyết sẽ đi trọn vẹn con đường mà bố đã đi.

Và rồi, một đợt bom B52 đã cướp đi cô bạn của tôi. Nghe tin này từ một người bạn ở giữa chiến trường, dù đã quen với hy sinh mất mát nhưng tôi vẫn bàng hoàng, đau đớn bao ngày tháng…

***

Tạm biệt chim én xưa tạm biệt những giấc mơ

Và giàn hoa tím bên nhà ai nhớ mong...

Câu hát này của nhạc sĩ Trần Tiến bỗng vang bên tai tôi, ngày tôi đến nhà Côi thắp hương cho bạn. Trong làn khói hương thương nhớ bạn, tôi như gặp lại Côi từ tuổi ấu thơ đến trường, đến lúc là cô giao liên giữa rừng Trường Sơn. Đúng rồi, em là một con chim én, một con chim én tuyệt vời của đồng ruộng quê ta, một con chim én tuyệt vời của những cánh rừng Trường Sơn.

TRIỆU PHONG