'Tấm hộ chiếu' để Việt Nam bước ra thế giới

Văn hóa là sức mạnh bền bỉ để đất nước tiến lên

Tám mươi năm trước, khi Bác Hồ đọc Tuyên ngôn Độc lập khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, những dòng chữ đầu tiên khắc ghi trên trang sử mới của dân tộc không chỉ là quyền sống, quyền tự do, quyền mưu cầu hạnh phúc, mà còn là khẳng định giá trị văn hóa - tinh thần Việt Nam.

Văn hóa khi ấy là tiếng trống thúc quân, là câu hát vượt lên gian lao, là niềm tin sắt son vào độc lập dân tộc. Trải qua tám thập niên, từ những ngày đầu dựng nước trong thế kỷ 20 cho đến kỷ nguyên toàn cầu hóa hôm nay, văn hóa luôn đồng hành cùng dân tộc, là cội nguồn bản sắc và cũng là sức mạnh bền bỉ để đất nước tiến lên.

Kể từ ngày thành lập ngành Văn hóa, những người làm văn hóa đã không ngừng khẳng định vai trò tiên phong trong việc giữ gìn, bồi đắp và lan tỏa bản sắc Việt Nam. Ở bất kỳ giai đoạn nào, văn hóa cũng chứng minh được sức mạnh nội sinh to lớn: khi đất nước kháng chiến, văn hóa là “tiếng súng mở đầu”, là động lực tinh thần gắn kết toàn dân. Khi hòa bình lập lại, văn hóa lại trở thành chất keo hàn gắn vết thương chiến tranh, dựng xây đời sống mới. Khi bước vào thời kỳ đổi mới, văn hóa tiếp tục là nền tảng để đất nước hội nhập, mở cửa mà không đánh mất bản sắc.

Việt Nam có tới hàng chục di sản được UNESCO ghi danh.

Hôm nay, chúng ta có quyền tự hào khi Việt Nam đã có tới hàng chục di sản được UNESCO ghi danh, từ di sản vật thể, phi vật thể đến ký ức tư liệu thế giới. Những tên tuổi lớn trong văn học, nghệ thuật, điện ảnh, âm nhạc đã làm rạng danh đất nước trên trường quốc tế. Các thiết chế văn hóa được đầu tư mạnh mẽ, các lễ hội, phong tục, nghệ thuật truyền thống được bảo tồn và phát huy. Không dừng ở đó, chúng ta còn biết cách “làm mới” di sản, biến những giá trị tưởng như chỉ thuộc về quá khứ trở thành động lực phát triển du lịch, tạo sức hút mới cho công nghiệp văn hóa.

Trong tám mươi năm qua, ngành Văn hóa đã trưởng thành cùng dân tộc, gắn với từng thăng trầm lịch sử, góp phần làm nên sức mạnh kỳ diệu: từ một đất nước nghèo nàn, bị tàn phá bởi chiến tranh, nay vươn mình thành quốc gia có uy tín quốc tế, có bản sắc riêng trong dòng chảy toàn cầu.

Nếu trong thế kỷ 20, văn hóa chủ yếu được nhìn nhận ở khía cạnh bảo tồn và giáo dục tinh thần, thì bước sang thế kỷ 21, một hướng đi mới đang mở ra - đó là công nghiệp văn hóa. Con đường này biến nguồn lực văn hóa thành sức mạnh kinh tế, biến sáng tạo thành giá trị gia tăng, đưa văn hóa từ vị trí nền tảng tinh thần trở thành một động lực phát triển quốc gia. Những viên gạch đầu tiên cho công nghiệp văn hóa đã được đặt nền móng từ lâu, qua các đoàn nghệ thuật, nhà hát, điện ảnh, xuất bản, mỹ thuật, quảng cáo, thiết kế… để hôm nay chúng ta có một hệ sinh thái đa dạng, phong phú.

Công nghiệp văn hóa dần phát triển mạnh mẽ hơn trong những năm gần đây.

Những thành công của âm nhạc trẻ, phim truyền hình, trò chơi điện tử, thời trang, văn học nghệ thuật đang chứng minh sức hấp dẫn của sáng tạo Việt Nam. Không chỉ có khán giả trong nước, các sản phẩm văn hóa còn từng bước chinh phục cộng đồng quốc tế, mở rộng thị trường Việt Nam ra thế giới.

Đặc biệt, Nghị quyết 33/NQ-TW và Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa đến năm 2020, tầm nhìn đến 2030, đã đặt ra một tầm nhìn rõ ràng: công nghiệp văn hóa phải trở thành một trụ cột trong nền kinh tế sáng tạo quốc gia. Đây không chỉ là sự tiếp nối truyền thống, mà còn là bước nhảy vọt, giúp Việt Nam tận dụng lợi thế bản sắc, con người và công nghệ để hội nhập sâu rộng. Công nghiệp văn hóa không chỉ tạo ra giá trị kinh tế mà còn nuôi dưỡng tâm hồn, làm giàu thêm cho bản sắc, khẳng định vị thế Việt Nam trên bản đồ sáng tạo thế giới. Một nền kinh tế văn hóa hùng mạnh sẽ giúp chúng ta vừa tự tin hội nhập, vừa bảo vệ bản sắc dân tộc trước những làn sóng toàn cầu hóa.

Văn hóa - “tấm hộ chiếu” để Việt Nam bước ra thế giới

Trong dòng chảy sự kiện kỷ niệm 80 năm Quốc khánh, một dấu ấn đặc biệt đã và đang diễn ra tại Trung tâm Triển lãm Quốc gia ở Cổ Loa, Đông Anh, Hà Nội - Triển lãm 80 năm Hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì. Đây là không gian kết tinh ký ức của cả dân tộc, tái hiện hành trình đầy gian nan nhưng vinh quang của đất nước.

Mỗi gian trưng bày là một trang sử sống động: từ những năm kháng chiến anh hùng đến những thập niên đổi mới, hội nhập và phát triển. Đặc biệt, triển lãm còn cho thấy sức mạnh của công nghệ hiện đại trong việc kể lại câu chuyện dân tộc. Người xem có thể trải nghiệm thực tế ảo, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong chẩn đoán y tế, như một minh chứng cho sự gắn kết giữa văn hóa và khoa học công nghệ trong kỷ nguyên mới.

Tà áo dài gắn liền hình ảnh Việt Nam.

Triển lãm không chỉ là dịp để ôn lại truyền thống mà còn để khơi gợi khát vọng, khát vọng tiếp bước cha ông, khát vọng đưa đất nước vươn lên mạnh mẽ, xứng đáng với chặng đường 80 năm đã qua. Đây cũng là lời nhắc nhở rằng văn hóa không chỉ thuộc về quá khứ, mà còn đang mở đường cho tương lai, dẫn dắt dân tộc trong hành trình đổi mới.

Trong thế giới toàn cầu hóa, cạnh tranh giữa các quốc gia không chỉ bằng kinh tế hay quân sự, mà còn bằng văn hóa. Sức mạnh mềm của một quốc gia ngày nay được đo bằng khả năng lan tỏa giá trị, hấp dẫn bạn bè quốc tế, xây dựng hình ảnh tích cực trong cộng đồng toàn cầu.

Với Việt Nam, văn hóa chính là “tấm hộ chiếu” để chúng ta đi ra thế giới. Từ ẩm thực phở, nem, cà phê… đến áo dài, nhã nhạc cung đình, nghệ thuật dân gian, tất cả đều là đại sứ văn hóa giúp thế giới hiểu hơn về đất nước ta. Công nghiệp văn hóa, khi được phát triển đúng hướng, sẽ là bệ phóng để những giá trị ấy đi xa hơn, tạo nên thương hiệu Việt Nam trên bản đồ thế giới.

Khán đài các concert, chương trình nghệ thuật hướng về dịp đại lễ 2/9 luôn được lấp đầy.

Thế hệ trẻ hôm nay chính là lực lượng tiên phong của sự nghiệp ấy. Họ là những nhà sáng tạo, nghệ sĩ, doanh nhân văn hóa, mang trong mình khát vọng đổi mới và bản lĩnh hội nhập. Khi hàng chục nghìn bạn trẻ xếp hàng chờ vé xem các concert chính luận, khi những sản phẩm nghệ thuật Việt chinh phục thị trường quốc tế, đó là dấu hiệu cho thấy văn hóa đã thực sự trở thành mạch nguồn sống động của dân tộc. Văn hóa không còn là những gì xa xôi, trừu tượng, mà đang hiện diện trong đời sống hằng ngày, chạm đến trái tim của từng con người, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Tám mươi năm nhìn lại, ngành Văn hóa Việt Nam có quyền tự hào với những gì đã đạt được. Nhưng hơn hết, 80 năm không chỉ là để kỷ niệm, mà còn để tiếp tục bước tới. Chúng ta đang sống trong kỷ nguyên của sáng tạo, công nghệ và hội nhập. Nếu biết phát huy sức mạnh của công nghiệp văn hóa, gắn văn hóa với khoa học, công nghệ, kinh tế và giáo dục, chúng ta sẽ có trong tay một động lực mới để bứt phá.

Văn hóa - từ nền tảng tinh thần đã đi cùng dân tộc 80 năm qua - sẽ tiếp tục là ngọn đuốc soi đường cho dân tộc Việt Nam trong thế kỷ 21. Đó là sức mạnh mềm, là động lực phát triển, là khát vọng vươn mình. Và từ triển lãm 80 năm Hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc, chúng ta có thêm niềm tin rằng chặng đường phía trước của đất nước, dù nhiều thử thách, vẫn tràn đầy cơ hội để Việt Nam tỏa sáng, sánh vai cùng các cường quốc năm châu.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa, Xã hội của Quốc hội